در اینجا نگاهی به موزه های شهرستان سبزوار واقع در استان خراسان رضوی خواهیم انداخت.
ارتباط فرهنگی میان موزه ها یکی از مهم ترین راه هایی است که می توان از رهگذر آن به بررسی و شناخت فرهنگ ها پرداخت و موزه ها را از سکون و رکود خارج کرده و آن را غنی ساخت. چه خوب است هر از گاهی آثار موزه های مختلف کشور نزد یکدیگر به امانت گذاشته شود. این مهم باید تا جایی که به صورت چرخه تبادلات فرهنگی موزه درآید، ادامه پیدا کند.
موزه نفت سبزوار
موزه نفت سبزوار به عنوان نخستین موزه نفت در ایران در سال ۱۳۸۲ به صورت رسمی افتتاح شده است. این موزه که در محل یکی از جایگاه های نفتی شهرستان ایجاد شده در سال ۱۳۱۸ شمسی به همت شرکت نفت ایران و انگلیس خریداری شده و تا سال ۱۳۷۴ شمسی مورد بهره برداری قرار داشته و همچنین دارای مجوز رسمی از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور است.
این موزه با مساحت حدود ۵۰۰ مترمربع از دو بخش تشکیل شده است، بخش بیرونی شامل قطعات قدیمی مکانیکی، ماکت، دکل حفاری، تندیس شهید تندگویان، تلمبه های قدیمی و شیرآلات و اتومبیل های حمل کننده فرآورده های نفتی، ماکت مربوط به مراحل اکتشاف تا مصرف، گالری عکس، پوسترهای نمایشگاه کاریکاتور نفت، وسایل کاری و دوچرخه کارمند اصلی این جایگاه نفتی به نمایش درآمده است.
افتخار ملی شدن صنعت نفت ایران به نوعی مدیون گویندگان دیار سربداران (سبزوار) است. در دوره پانزدهم مجلس در سال ۱۳۲۹ هجری دو نماینده مؤثر سبزوار به نام آقایان عبدالغدیر آزاد و ابوالفضل حائری زاده به همراه پنج تن دیگر نماینده و همچنین دکتر مصدق، پایه گذار ملی شدن صنعت نفت در ایران بودند. این موزه در خیابان بهار، روبه روی میدان فاطمی شهرستان سبزوار قرار دارد. شرکت ملی فراورده های نفتی ایران پس از افتتاح این موزه، در سال ۱۳۹۵ موزه نفت آبادان را نیز احداث کرد.
موزه شهدای سبزوار
موزه شهدای سبزوار به همت بنیاد شهید و امور ایثارگران و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سبزوار، ۲۲ اسفندماه ۱۳۸۸ در ضلع غربی کاروان سرای تاریخی حاج فرامرز خان افتتاح و به بهره برداری رسیده است.
«موزه نفت سبزوار» نخستین موزه نفت در کشور
هدف از راه اندازی این موزه معرفی و پاسداشت دلاوری های شهدای گرانقدر دفاع مقدس بوده است. آثار به نمایش درآمده در این موزه شامل وصیت نامه تعدادی از شهدای شهرستان، دست نوشته ها، زندگی نامه، وسایل شخصی شهدا، لباس شهدا، تصاویر شهدا و لوازم بر جای مانده به هنگام شهادت می شود. سبزوار ۹۵۲ شهید بزرگوار تقدیم ایران شریف کرده است.
موزه سیمای طبیعی سبزوار
موزه سیمای طبیعی سبزوار در سال ۱۳۸۹ و با همت اداره کل محیط زیست خراسان رضوی در فضای حدود ۱۶۶ مترمربع احداث شده و دارای بخش های مختلف نمایش سیمای طبیعی سبزوار است، روی دیوارهای موزه اکوسیستم مناطق تحت مدیریت شامل پناهگاه حیات وحش شیر احمد، منطقه حفاظت شده پروند، رودخانه کال شوره دره یام و منطقه شکار ممنوع ریوند، بخش خزنده شناسی، بخش چیدمان علمی پرندگان، پارتیشن گونه های شاخص، تابلوهای مقایسه قوچ های مهم ایران و مقایسه آهو باجبیر و نمایش سنگ ها، کانی ها، فسیل ها، سنگواره ها، جمجمه پستان داران، هرباریوم های گیاهی و ... از جمله موارد به نمایش درآمده در این موزه است.
در این موزه ۱۶ گونه پستاندار، ۵۵ نوع پرنده، ۲۱ نوع خزنده، ۵۰ نوع حشره، ۱۲ گونه گیاهی، ۱۴۴ نوع سنگ معدنی، فسیل و اسکلت جانوران به نمایش در آمده است. این موزه که به یاد و نام محیط بان شهید حسین صادقی مزین شده، در بخشی از ساختمان اداری محیط زیست سبزوار، احداث شده است.
موزه شهر سبزوار
موزه شهر سبزوار به همت شهرداری شهرستان، در سال ۱۳۹۱ در یکی از ساختمان های شهرداری در خیابان انقلاب سبزوار، افتتاح شده است. این موزه با هدف نمایش و جمع آوری آثار، اشیاء و وقایع هنرمندان و مشاهیر شهرستان شکل گرفته است. در این موزه ۱۷۰ اثر تاریخی- فرهنگی به نمایش در آمده است. قدمت آثار این موزه از دوره تیموری آغاز شده و تا دوران معاصر می رسد.
کتب و نسخ خطی مرتبط با سبزوار شامل ۳۲ عدد دست نوشته های اصلی خطی از مشاهیر و مقامات، انواع نامه، مبایعه نامه، احکام حکومتی از دوران قاجار تاکنون می شود. انواع ظروف مسی قلم زنی شده وسایل رزم، سماور قدیمی، آفتابه و لگن، تفنگ های قدیمی، کلاه خود و لباس رزمی، وسایل روشنایی و ... از آثار به نمایش در آمده در این موزه هستند. این موزه همه روزه به جز ایام تعطیل پذیرای بازدیدکنندگان است
موزه وقف سبزوار
موزه وقف سبزوار به همت اداره کل اوقاف و امور خیریه شهرستان و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سبزوار در سال ۱۳۸۸ در بخشی از کاروان سرای حاج فرامرزخان افتتاح شده است. این موزه با هدف معرفی آثار وقفی شهرستان و اهمیت وقف کردن، ایجاد شده است.
آثار این موزه در ۶ بخش نسخ و قرآن های خطی وقفی، انواع تصاویر وقف نامه ها، انواع ظروف مسی قلم زنی شده، انواع سکه، سماور، شمع دان و انواع چراغ های زنبوری، تصاویر اماکن متبرک، بقاع مذهبی و تعدادی از سنگ قبرهای دوره صفویه به نمایش درآمده است. این موزه در کاروانسرای حاج فرامرزخان در میدان کارگر واقع شده است.
منبع: پهلوان، مهرآسا؛ ۱۳۹۸؛ کتاب موزه ها و مجموعه داران خراسان رضوی؛ انتشارات درج سخن
