8 دسامبر 2024 - 02:34
اتاق بازرگانی تهران بررسی کرد

الگوی هزینه ای سفرهای داخلی و خارجی ایرانی ها

5 اکتبر 2016 - 11:00 dsfr.ir/119s9

الگوی هزینه ای سفرهای داخلی و خارجی ایرانی ها
رادیو فردا
ترافیک جاده های شمال ایران در تعطیلات عید فطر

اتاق تهران در گزارشی که اخیرا منتشر کرده، آثار اقتصادی سفر و گردشگری در ایران را مورد بررسی قرار داده است.

بر اساس تحقیقات انجام شده و آمارهای موجود، به رغم افزایش ارزش افزوده بخش خدمات (به قیمت جاری) در حوزه رستوران و هتلداری در ایران، سهم این هزینه در سبد خانوارهای ایرانی کاهش یافته است و کارشناسان دلیل آن را کاهش قدرت خرید خانوارها در این بخش عنوان می کنند. از سوی دیگر سفرهای خارجی ایرانی ها همچنان در تراز با ورود گردشگران خارجی به کشور قرار نگرفته است، اما میزان این سفرهای خارجی در سال های اخیر با کاهش همراه بوده است.

سفر داخلی منهای هتل!

کاهش سهم هزینه کرد خانوارها در این بخش در مقایسه با دیگر بخش ها، در حالی که سفرهای داخلی در سال های اخیر بیشتر شده و این مقوله رفته رفته جای خود را به عنوان یک کالا در سبد خانوار باز کرده است، نشان دهنده تامین نیازهای اقامتی از طرقی غیر از اقامت در هتل ها است؛ موضوعی که با عنایت به آمار منتشر شده در خصوص سفرهای نوروزی، به عنوان مقطعی که کشور با بیش ترین میزان تقاضا برای سفرهای داخلی رو به رو است، قابل تایید است.

بنا بر گزارش های منتشر شده از سوی ستاد هماهنگی خدمات سفر، حداقل در سال های اخیر، خانواده ها شب های سفر خود را با اقامت در چادرهای مسافرتی، کمپ های موقت و دائم و همچنین ماندن در مدارسی که برای این منظور مهیا می شوند، به صبح رسانده اند. چنین آماری اگرچه در نگاه نخست دلگرم کننده و نویددهنده رشد تقاضا برای سفرهای داخلی است، اما نمی تواند به معنای رشد و توسعه گردشگری داخلی به عنوان یک صنعت باشد؛ چراکه در این شکل از مسافرت ها، صنایع وابسته به گردشگری از جمله صنعت هتلداری فعال نمی شود و عملا مزایای اقتصادی ای که انتظار می رود به دنبال افزایش سفرهای داخلی به حرکت درآید، شکل نمی گیرد.

در همین راستا، اتاق تهران در گزارشی که اخیرا منتشر کرده، آثار اقتصادی سفر و گردشگری در ایران را مورد بررسی قرار داده است. در این گزارش که به همت طاهره کریمی دستنایی و بر اساس اطلاعات حساب های ملی بانک مرکزی ایران تهیه شده، ارزش افزوده ای که بخش خدمات در حوزه رستوران و هتلداری در ایران ایجاد کرده، در سال 1391 برابر 20.6 هزار میلیارد ریال عنوان شده، که نسبت به سال قبل خود که این رقم 18.2 هزار میلیارد ریال بوده، رشد داشته است. همچنین در این سال سهم ارزش افزوده رستوران و هتلداری از تولید ناخالص داخلی کشور (بدون در نظر گرفتن نفت) برابر با 0.35 درصد بوده است.

در ادامه این گزارش آمده است: «مقایسه ارزش افزوده به قیمت ثابت سال 1383 حاکی از کاهش آن در سال 1391 نسبت به 1390 است که این امر می تواند ناشی از رشد بیش از 30 درصدی شاخص قیمت ضمنی این گروه از فعالیت ها در سال 1391 و تحت تاثیر پیامدهای منفی اعمال تحریم ها باشد.» در این بررسی همچنین تصریح شده: «از منظر هزینه ها، بررسی روند هزینه ناخالص سالانه هر خانوار در گروه هتل و رستوران از سال 1390 تا 1393 نشان می دهد که این هزینه افزایش داشته اما سهم آن از کل هزینه خانوار روند کاهشی در پیش گرفته است. بر این اساس می توان گفت اگر چه خانوارهای ایرانی از سال 1390 تا 1393 به طور متوسط در هر سال هزینه بیشتری را به بخش هتل و رستوران اختصاص داده اند، اما سهم این هزینه در سبد خانوارها روندی نزولی داشته که حاکی از افزایش قیمت ها بوده است.»

نکته مهم و قابل تامل دیگر در این گزارش این است که با مراجعه به اجزای هزینه رستوران و خوراک که در آمار بانک مرکزی، مشاهده می شود، از کل هزینه ای که خانوارها در بخش هتل و رستوران می کنند بالغ بر 96 درصد از آن هزینه های مربوط به غذا و خوراک و آشامیدنی است و تنها 0.4 درصد از آن در قسمت هتل و مسافرخانه هزینه می شود. به عبارتی هزینه ای که خانوارهای ایرانی برای اقامت در هتل ها و مسافرخانه های داخلی می کنند، سهم بسیار کمی در هزینه خانوارها دارد. در ادامه این بحث، میزان هزینه ای که خانوارهای ایرانی در هر یک از استان ها به طور متوسط طی هر سال در بخش هتل و رستوران متقبل می شوند، با یکدیگر مقایسه شده است. به این ترتیب سمنان، کرمان، مرکزی، هرمزگان، کهکیلویه و بویر احمد، اصفهان، تهران و همدان، استان هایی هستند که متوسط هزینه ناخالص سالانه هر خانوار در آنها در بخش هتل و رستوران بیش از 8 میلیون ریال است.

وضعیت تراز بازرگانی خدمات مسافرت

در بخش دیگری از این گزارش، درآمدهای حاصل از صادرات گردشگری بین المللی تحت عنوان صادرات خدمات مسافرت مورد اشاره قرار گرفته است. منظور از صادرات خدمات مسافرت، هزینه ای است که گردشگران بین المللی در داخل کشور پرداخت می کنند و منظور از واردات خدمات مسافرت، هزینه هایی است که به وسیله گردشگران داخلی در خارج از مرزهای ایران انجام می شود.

براساس آمارهای بانک مرکزی، در سال 1393 درآمد حاصل از صادرات خدمات مسافرت حدود 3.4 میلیارد دلار بوده است. از این میان، حدود 2.8 میلیارد دلار به سفر شخصی و 671 میلیون دلار به سفر تجاری اختصاص داشته است. بنا بر این گزارش، با شروع تحریم ها، واردات خدمات مسافرت در سال 1391 نسبت به سال قبل خود با کاهش حدود 11 درصدی مواجه شده اما از سال 1392 مجددا روندی افزایشی را در پیش گرفته است.

در بخش دیگری از گزارش اتاق بازرگانی تهران ضمن اشاره به نرخ ارز و نقش آن در گردشگری کشور، تصریح شده است: «با توجه به جهش نرخ ارز در سال های 1390 و 1391 و همچنین کاهش شدید درآمد سرانه در این سال ها، احتمال می رود افزایش رقم واردات خدمات مسافرت در سال 1392 بیش از همه ناشی از افزایش نرخ ارز و نه رشد تعداد گردشگران ایرانی به سایر کشورها بوده باشد.»

همچنین این بررسی نشان داده که صادرات خدمات مسافرت نیز طی سال های 1390 و 1391 کاهش یافته و با توجه به کمتر بودن مقدار صادرات از واردات مسافرت، تراز بازرگانی خدمات مسافرت همواره منفی بوده است. بر همین اساس، تراز بازرگانی خدمات مسافرت نشان می دهد به رغم اینکه همواره صادرات مسافرت از واردات آن پایین تر بوده، اما در سال های اخیر صادرات مسافرت افزایش یافته و واردات آن در حال کاهش است؛ بنابراین تراز بازرگانی خدمات مسافرت طی سال های اخیر بیشتر شده است.

در این گزارش خاطر نشان شده است: «اگرچه در سال های 1390 و 1391 میزان صادرات مسافرت در مقایسه با سال 1389 کاهش یافته، اما سهم آن از صادرات خدمات طی سال های 89 تا 93 همواره روندی صعودی داشته است؛ به جز سال 1391 که با اندکی کاهش نسبت به سال قبل خود مواجه شده و از 27.5 درصد به 36.4 درصد رسیده است.»

بنا بر گزارش اتاق تهران، سهم صادرات مسافرت از کل صادرات کالا و خدمات سهم نسبتا کوچکی است و طی سال های مورد بررسی (به جز سال 90 که نسبت به سال قبل خود کاهش یافته) روندی افزایشی داشته و از 2 درصد در سال 1389 به 3.6 درصد در سال 1393 رسیده است.

همچنین سهم صادرات خدمات مسافرت از کل صادرات خدمات در سال 1393 برابر با 36.4 درصد و از کل صادرات کالا و خدمات کشور در همین سال معادل 3.6 درصد بوده است.» درباره واردات نیز در این گزارش گفته شده است: «نسبت واردات مسافرت به واردات خدمات کشور نیز طی سال های 1389 تا 1392 روند صعودی داشته و از 51.1 درصد به 55.4 درصد رسیده اما در سال 1393 این نسبت با کاهش مواجه شده و به 53.9 درصد رسیده است. همچنین نسبت واردات مسافرت به کل واردات کالا و خدمات نیز در سال های 1391 و 1392 با افزایش و در سال 1393 با کاهش نسبت به سال قبل خود مواجه بوده است.»

این گزارش می تواند مبنای مناسبی برای تحلیل نحوه سفرهای داخلی و خارجی ایرانی ها باشد و الگوی قابل مقایسه ای از این سفرها به دست دهد.

« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1