طرح «نکاشت» جزو بهترین طرح هایی است که ستاد دریاچه ارومیه دارد زیرا یک راه حل غیرسازه ای که قرار نیست چیزی را هم عوض کنید. اما ...
کاوه مدنی استاد امپریال کالج لندن روز دوشنبه میهمان دانشکده مهندسی عمران دانشگاه شریف بود تا درباره خرافات آب در ایران نظرات خود را مطرح کند. در این نشست که با استقبال بسیار خوب اساتید، دانشجویان و علاقه مندان به محیط زیست برگزار شد، مدیر طرح تالاب ها و نمایندگانی از ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز حضور داشتند.
مدنی با تقسیم بندی زمان گفت و گوی خود به سخن گفتن درباره اشتباهات رایج درباره مساله آب، آمارها و مطالب مطرح شده از سوی رسانه ها و فعالان محیط زیست را نیز مورد واکاوی قرار داد و بر نگاه دقیق و همه جانبه نگر در خصوص مساله آب تاکید کرد.
استاد امپریال کالج لندن با بیان اینکه برخی رسانه ها و افراد در ایران سخنان خود را به استناد به گفته های ناسا بیان می کنند، گفت: گزاره هایی مبنی بر دمای 50 درجه ماهشهر و یا پیش بینی 30 سال بعد خشکسالی در ایران از جمله مواردی هستند که به تکرار شنیده می شوند. اما ناسا این سخنان را به چه کسی گفته است؟ آیا ناسا یک شخص و در تلگرام برای شما پیغام خصوصی گذاشته است؟ ناسا یک سازمان فضایی نیست و افرادی در آن کار می کنند که اتفاقا برخی از آنها نیز ایرانی هستند. ناسا یک ارگان دولتی است که کار پژوهشی صورت می دهد.
وی افزود: هر مطالعه ای که منتشر می شود لزوما کار پژوهشی ناسا نیست ضمن اینکه باید جدا از منبع به محتوا نیز توجه کنیم. آنها 14 مدل را بر اساس یک سناریو درآورده و بر مبنای آن اعلام کرده اند که در اواخر قرن این اتفاقات بر اساس این مدل ها خواهد افتاد. عده ای با نگاه به این پژوهش این گزاره را مطرح می کنند که چون نام ایران دو بار عنوان شده پس خیلی مهم است در حالی که این نتیجه گیری از اساس بی مبناست.
استاد امپریال کالج لندن تصریح کرد: ما نباید در توانایی های یک سازمان غلو کنیم چون اگر تصور ما از ناسا درست باشد آنچه برای کالیفرنیا اتفاق افتاد، پیش نمی آمد. ما هر سال درباره این ایالت بحث می کنیم که سال آینده خشک خواهد بود یا خیر؟ بنابرانی اگر ناسا این قوت و توان فوق العاده را دارد نباید این اتفاقات در کالیفرنیا می افتاد.
وی همچنین به مقاله ای که درباره شمال غرب ایران نگاشته شده و توجه بسیاری را در کشور برانگیخته اشاره و اظهار کرد: بنده داور این مقاله و نویسنده آن شاگرد دکتر سروشیان بود، در جلسه ای که درباره این مقاله گذاشته شد ما نتیجه گیری های این مقاله را به کل زیر سوال بردیم و انتقاد بسیار جدی هم یک استاد ترکیه نسبت به آن در قالب یک مقاله وارد کرد که متاسفانه این نوشتار انتقادی در ایران نادیده گرفته شد.
مدنی با بیان اینکه ما تغییر اقلیم را پیش نمایی و خشکسالی را پیش بینی می کنیم، گفت: این دو مفهوم با هم متفاوتند و ما باید در کاربرد آنها دقت کافی را به خرج دهیم.
وی بخش دیگری از سخنان خود را به سوءمدیریت آب اختصاص داد و تصریح کرد: زمانی که ما از سوءمدیریت نام می بریم باید منبع آن را نیز به شکل شفافی مشخص کنیم. اینکه از لفظ سوءمدیریت مشابه توسعه پایدار، آب مجازی و مدیریت یکپارچه به تکرار استفاده کرده و در عمل آن را باز نکنیم مشکلی را حل نمی کند. ما باید در کنار سوءمدیریت، عطش توسعه را هم ذکر کنیم زیرا ما این عطش را دهه هاست دنبال می کنیم و برآیند آن سدسازی و مثال هایی از این قبیل است. این عطش به یک دولت برنمی گردد زیرا از پیش از انقلاب نیز ما خواهان رسیدن به 10 قدرت برتر دنیا در یک بازه زمانی کوتاه همزمان با بالا رفتن قیمت نفت بودیم. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که مکتب فکری و آمایش سرزمین ما در این دهه ها مشکل داشته و به یک دولت یا رژیم باز نمی گردد.
مدنی با بیان اینکه ما به فجایع محیط زیستی نظیر دریاچه ارومیه نیاز داشتیم تا تغییر رفتار بدهیم، اضافه کرد: هلندی ها به سیل و ژاپنی ها به زلزله نیاز داشتند تا به مدیر سیل و زلزله تبدیل شوند. ما متاسفانه به این مسائل نیاز داریم و تنها در صورت بروز این رفتارهاست که تغییر رفتار و رویه می دهیم و کارایی سیستم خود را بالاتر می بریم. همانطور که فرماندار کالیفرنیا بالاخره دستور داد آب زیرزمینی را از 2016 در این ایالت اندازه گیری کنند زیرا تا زمان بحرانی نشدن این مساله، امکانی برای اندازه گیری آب زمینی در این ایالت وجود نداشت و هزینه سیاسی این تصمیم برای دولت تا پیش از بروز بحران بسیار بالا بود. مشابه آن در حال حاضر نیز سخن گفتن از آب در ایران دارای هزینه بالایی نیست و در بالاترین سطوح نظام نیز از آن صحبت می شود.
وی ادغام وزارتخانه ها و سازمان ها را راهکار رفع تنش آبی در ایران ندانست و گفت: ما باید مکتب فکری خود را تغییر دهیم و ابتدا به فکر تغییر ساختار باشیم در کنار اینکه نقش خود را نیز جدی بگیریم و همه تقصیرات را متوجه دولت ندانیم. ما باید مدل ها و سیستم های مختلف را مطالعه کنیم و اطلاعات خود را در این زمینه بالا ببریم ضمن اینکه گمان نکنیم تنها یک راه حل برای مساله ما وجود دارد.
استاد امپریال کالج لندن با اشاره به پرسش خبرنگاری که از او درباره دیر شدن درباره رفع مساله آب در ایران پرسیده بود، اظهار کرد: همیشه برای ارتقای سیستم دیر شده است زیرا قطعا مشکلی وجود دارد که ما سراغ رفع آن می رویم اما هیچوقت فراموش نکنیم خیلی دیر نیست و برای رفع آن می توانیم کاری صورت دهیم.
وی درباره کشورهایی که مدیریت مناسبی بر روی منابع آبی داشته اند، گفت: کشورهایی که وضعیتی مشابه ما داشته و توانسته اند مدل های موفقی از مدیریت آب را ارائه کنند شامل استرالیا، اسپانیا، مکزیک، آفریقای جنوبی و کالیفرنیا می شوند هر چند که آنها نیز اشتباهات و سیاست های نادرستی نیز در این زمینه داشته اند.
مدنی افزود: مشکل ما این است که می خواهیم الگوی توسعه را مشابه غرب دنبال کنیم در حالی که همین کشورها درباره مواردی نظیر سدسازی یا از بین بردن قوس رودخانه به اشتباهات خود پی برده اند؛ بنابراین ما باید از لغزش های آنها درس بگیریم و سعی کنیم آنها را تکرار نکنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا تغییر سبک زندگی در کاهش مصرف آب در ایران موثر خواهد بود، اظهار کرد: تغییر سبک زندگی از گوشتخواری به سمت گیاهخواری در کنار تغییر سبک کشاورزی می تواند به کاهش مصرف آب کمک کند اما در کنار آن باید درباره تغییر نگرش نیز اتفاق بیفتد. به عنوان مثال کشاورزی که آب کمتری را با کاشت یک محصول کسب می کند ممکن است برای استفاده از آخرین قطره آبی که به او اختصاص دارد کاشت سایر محصولات را نیز در نظر بگیرد یا کار خود را گسترش دهد.
طرح نکاشت از دیگر موضوعاتی بود که در این نشست مطرح شد و مدنی درباره آن گفت: طرح «نکاشت» جزو بهترین طرح هایی است که ستاد دریاچه ارومیه دارد زیرا یک راه حل غیرسازه ای که قرار نیست چیزی را هم عوض کنید. اما پیاده سازی آن در کشوری نظیر ایران که تئوری توطئه در آن قوت دارد و ما با مساله معیشت جایگزین مواجهیم دشوار خواهد بود. اگر خرید آب را پیاده کنید بدون اینکه سیاستی درباره کسی که آب را می فروشد داشته باشید این پروژه موفق نخواهد بود و مشکلات بعدی را نیز به دنبال خود خواهد داشت.
وی در تشریح دیدگاه خود به وضع مبتلابه شمال ایران اشاره و تصریح کرد: در این منطقه کشاورز زمین کشاورزی خود را برای ساخت ویلا می فروشد و در مقابل وارد بخش خدمات شده و یا پولش را به باد می دهد. از این رو نگاه همه جانبه نگر و شیوه اجرا مساله بسیار مهمی خواهد بود.
