یک پژوهشگر مرمت بناهای تاریخی گفت: رطوبت صعودی، گنبدخانه «تاج الملکِ» مسجد جامع عتیقِ اصفهان را در آستانه تخریب قرار داده است و اگر این آسیب بحرانی به حال خود رها شود به تخریب کامل سازه منجر می شود.
به گزارش «دنیای سفر»، «گنبد تاج الملک» در جانب شمالی مسجد جامع عتیق اصفهان قرار دارد و یکی از ۲ گنبد ارزشمند این بنای جهانی است؛ آجرها و تزیینات هندسی و نقوشی که در این گنبد کار شده بسیار هنرمندانه و همین امر موجب ارزش و اعتبار آن شده است.
مائده کلانتری روز چهارشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: گنبدخانه تاج الملک مسجد جامع عتیق با قدمت هزار ساله حدود ۴۵ متر با مسیر خط ۲ مترو فاصله دارد و دچار مشکلِ رطوبت صعودی است.
رطوبت صعودی بر اثر نفوذ آب به پی دیوارها بوجود می آید و حرکت آن طبق قانون لوله های مویین به طرف بالاست.
این کارشناس مرمت بناهای تاریخی تاکید کرد: اگر این آسیبِ بحرانی گنبدخانه تاج الملک، مرمت، کف سازی کوچه مجاورِ آن، اصلاح و برای رطوبتِ زیرِ زمین، راه خروجی تعبیه نشود، سرعت تخریب این سازه تشدید خواهد شد.
به گفته وی، همچنین اگر آجرها و ملات های پوسیده تعویض نشود و خط دوم مترو به بهره برداری برسد، سرعتِ تخریبِ گنبد تاج الملک بیشتر می شود.
کلانتری با بیان اینکه دور تا دور گنبد تاج الملک کوچه قرار دارد، ادامه داد: کف سازی این کوچه ها در ۱۰ سال اخیر توسط شهرداری تعویض شد اما به دلیل غیر اصولی بودن آن، رطوبت نمی تواند تبخیر شود در نتیجه رطوبتِ زیرِ آسفالت، حبس شده و از نزدیکی جداره بنای تاریخی بالا آمده است.
این پژوهشگر مرمت بناهای تاریخی یادآور شد: نمِ کنارِ دیوار در سال های گذشته ادامه داشته و تبدیل به بیماری مُزمن و سبب فرسوده و پوک شدن ملات بین آجرها شده است.
وی با بیان اینکه ملات ۲ کار انجام می دهد، افزود: یکی موجب چسبندگی بین آجرها می شود و دوم اینکه هر لایه ملات، وزن همه آجرهای بالای خود را تحمل و به آجرهای پایینی منتقل می کند.
وی ادامه داد: ملات در دراز مدت و تحت تاثیر رطوبت، این خاصیت ها را از دست می دهد و پوک و مانند خاک می شود.
کلانتری با بیان اینکه آجرهای دیوارهای دور تا دور مسجد به دلیل رطوبت صعودی، سُست و کج شده اند، خاطرنشان کرد: ملات ها به اندازه ای دچار پوسیدگی شده اند که آجرها به راحتی با دست بیرون می آیند.
وی با بیان اینکه ملات در این موقعیت توانِ تحملِ نیروی سازه بالای سر خود را ندارد و از طرفی نمی تواند آجرها را به هم بچسباند، تاکید کرد: این رطوبت اگر ادامه پیدا کند بعد از پوسیدگی ملات، سبب پوسیدگی آجرها و تکه تکه و متزلزل آنها می شود.
این کارشناس مرمت آثار تاریخی افزود: اگر این روند ادامه پیدا کند، بنا نشستِ در خود پیدا می کند، این اصطلاح به این معنی است که به عنوان مثال یک مترِ پایین دیوار در خود فرو می رود و تبدیل به ۹۰ سانتی متر و به مرور زمان باعث ایجاد ترک می شود.
وی ادامه داد: ترک ها اول کوچک هستند اما به مرور زمان دهانه های آن ها باز و بر تعدادشان افزوده می شود در نتیجه با ادامه همین روند، سازه به طور کامل تخریب می شود و دیوار و طاق می ریزد.
کلانتری خاطرنشان کرد: تخریب در اثر رطوبت صعودی یک ماه پیش موجب ریزش دیوار و سقف یک خانه قدیمی در همسایگی مسجد جامع عتیق اصفهان شد.
وی افزود: کوچه مقابل مسجد جامع و در جنوب گنبد «نظام الملک» کف سازی غیر اصولی دارد، یک سمت این کوچه دیوار مسجد جامع قرار دارد و سمت دیگر، خانه ای بود که به دلیل رطوبت ریزش کرد.
این کارشناس میراث فرهنگی تصریح کرد: گنبدخانه تاج الملک هم اکنون در مرحله ای قرار دارد که به ترک های مویی رسیده، آجر و ملات دیوارِ مجاورِ کوچه پوسیده شده و کم کم در حال نشست است.
کلانتری با تاکید بر اینکه گنبد تاج الملک در زمان حاضر نقطه حساس مسجد جامع عتیق است، افزود: ترک ها و نشست ها در یک سمت گنبدخانه و همجوار با کوچه بوجود آمده اند و سمت دیگر گنبدخانه این مشکل را ندارد در نتیجه گنبدخانه دچار نشست نامتقارن می شود.
وی ادامه داد: همین موضوع سبب تشدید ترک ها می شود که غیرقابل جبران است.
پیشتر مدیرعامل سازمان قطار شهری اصفهان به ایرنا گفته بود که دانشگاه «علم و صنعت» بدلیل نوع خاک اصفهان و شاخصه های بنای مسجد جامع عتیق، ملاحظات فنی عبور مترو از کنار این اثر تاریخی را بررسی می کند.
به گفته سیدمحسن واعظی فر، دانشگاه علم و صنعت این موضوع را طبق استانداردهای جهانی بررسی و تعیین می کند که عبور مترو از کنار این اثر تاریخی چه میزان لرزش در آن به بار می آورد و راهکارهای رفع مشکلات احتمالی چیست.
به گزارش ایرنا، مکانی که مسجد جامع عتیق اصفهان بر بنیان آن ساخته شده، یک آتشکده بوده است اما قدمت این مسجد تاریخی و بزرگ ایران به قرن دوم هجری باز می گردد . این مسجد مجموعه ای از معماری دوران ایلخانی، سلجوقی، مظفری، تیموری، صفوی و قاجار است که همین امر باعث شده آن را موزه معماری ایران بدانند.
مسجد جامع عتیق در شمار پنج مسجد باشکوه تاریخ معماری دنیا و در فهرست آثار جهانی قرار دارد.
این مسجد دارای ۲ گنبد ارزشمند به نام تاج الملک و نظام الملک است؛ هر دو با «سبک معماری رازی» بنا شده اند اما گنبد تاج الملک یا خاکی، کوچک تر از نظام الملک است و از نظر ظرافت و تناسب بر آن برتری دارد.
یکی از گزینه های پیش رو برای عبور خط شماره ۲ مترو اصفهان از دل تاریخی ترین بافت شهر و از جوار مسجد جامع عتیق، عبور از زیرگذر میدان امام علی (ع) است؛ این محدوده در عمق ۳۰ متری زمین و ۳۰ متری مسجد جامع عتیق قرار دارد و گنبد تاج الملک در فاصله حدود ۴۵ متری خط ۲ قطار شهری واقع است.
