سفرهای داخلی به علت شرایط نه چندان مساعد #اقتصادی در #اروپا، از سال 2012 به این سو روندی کاهشی داشته اند.
در شرایطی که ایران به ایام پیک سفرهای داخلی خود نزدیک و هرساله در این ایام حدود 50 تا 60 میلیون نفر-شب سفر ثبت می شود، بسیاری از کشورهای اروپایی با جمعیت کمتر از ایران سفرهای داخلی بیشتری را در تمام ایام سال تجربه می کنند. اتحادیه اروپا یکی از مهم ترین بازارهای سفر در جهان محسوب می شود که بسیاری از کشورهای گردشگرپذیر در آن قرار گرفته اند؛ کشورهایی مانند فرانسه، اسپانیا و آلمان که هم از نظر جاذبه ها و گردشگرپذیری وضعیت مناسبی دارند و هم گردشگران خروجی آنان در سال رقم قابل توجهی را ثبت می کند. با این حال وقتی بر سفرهای داخلی انجام شده در این کشورها نیز تمرکز کنیم، متوجه می شویم ارقام سفرهای این چنینی نیز چشمگیر هستند.
برای مثال، وقتی به آمارهای اتحادیه اروپا در سال های 2015-2012 در خصوص سفرهای داخلی با اقامت بیش از یک شب نگاهی می اندازیم، متوجه می شویم فرانسه با بیش از 175 میلیون سفر داخلی در سال 2015 بیش ترین میزان سفرهای داخلی را در قاره سبز به خود اختصاص داده و پس از آن نیز کشورهای آلمان با بیش از 164 میلیون سفر و اسپانیا با حدود 123 میلیون سفر قرار گرفته اند. نکته قابل ذکر دیگر این است که این سفرهای داخلی به علت شرایط نه چندان مساعد اقتصادی در اروپا، از سال 2012 به این سو روندی کاهشی داشته اند؛ به گونه ای که سفرهای داخلی در فرانسه در سال 2012 اندکی بیش از 200 میلیون نفر بوده است که در طول 3 سال اخیر با کاهشی 25 میلیونی در تعداد سفرهای داخلی رو به رو شده است. این روند کم و بیش در مورد سایر کشورهای اروپایی نیز دیده می شود؛ مثلا در اسپانیا این رقم حدود 3 میلیون نفر و در آلمان تنها چند هزار نفر در مقایسه با سال 2015 بوده است، درحالی که برای کشوری مانند ایتالیا این روند نزولی به 10 میلیون می رسد و البته در اندک کشورهایی مانند اتریش با افزایش کمی همراه بوده است.
در مقام مقایسه، جمعیت فرانسه طبق برآوردهای سال 2013 میلادی حدود 66 میلیون نفر و جمعیت آلمان 86.62 میلیون نفر بوده و جمعیت اسپانیا نیز طبق آمارهای مربوط به سال 2014 میلادی حدود 47 میلیون نفر برآورد می شود؛ حال آنکه جمعیت ایران طبق برآوردهای سال 2013 به 77.45 میلیون نفر می رسید و طبق برآوردهای اعلام شده تعداد سفرهای داخلی به تازگی از مرز 80 میلیون نفر نیز گذشته است. این به معنای آن است که جمعیت ایران تنها از آلمان کمتر است و از دو کشور اسپانیا و فرانسه جمعیت بیشتری دارد، اما سفرهای داخلی و خارجی صورت گرفته در این کشورها و البته سطح توسعه یافتگی تفاوت نسبتا زیادی دارند.
دو سوی یک جریان
فرانسه، اسپانیا و آلمان در زمینه گردشگران داخلی نیز بسیار موفق عمل کرده اند؛ هرچند رکود اقتصادی اخیر اروپا بر صنعت سفر و گردشگری داخلی این کشورها نیز اثرگذار بوده است. برای اینکه مقایسه بهتری از حجم سفر دو کشور داشته باشیم، باید توجه کنیم که به رغم تفاوت نه چندان فاحش جمعیت ایران و آلمان و اختلاف زیاد با فرانسه و اسپانیا، مطابق گزارش مرکز آمار ایران، کل سفرهای داخلی ایرانی ها طی تابستان سال 1393 حدود 65.55 میلیون سفر و کل سفرهای داخلی در فصل بهار همین سال، حدود 69.82 میلیون سفر بوده است.
با این همه توجه به دو نکته ضروری است: یکی اینکه 6 ماه نخست هر سال در کشور غالب جریان سفر در کشور را به دلیل تعطیلات نوروز و تابستان دربر می گیرد و در نیمه دوم سال وضعیت سفرهای داخلی چندان مناسب نیست و دیگر اینکه این تعطیلات ارقام مربوط به اقامت شبانه و فاقد اقامت شبانه را در بر می گیرند. حال اگر ارقام ذکر شده مرکز آمار را فقط برای اقامت های شبانه لحاظ کنیم (درست همانند آماری که از اتحادیه اروپا ذکر کرده ایم)، میزان سفرها با کاهش شدیدی روبه رو می شود. در واقع، برای فصل بهار، سفرهای با اقامت شبانه به 37.3 میلیون و برای فصل تابستان این سفرها به 37.4 میلیون سفر می رسند که به معنی 74.7 میلیون سفر در نیمه اول سال با اقامت شبانه است.
در همین حال طبق آمارهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، در سال 2014 میزان کلی سفرهای با اقامت و بدون اقامت شبانه برای فرانسه به 266 میلیون و برای اسپانیا به 463 میلیون سفر رسیده است که اگر برحسب جمعیت کشورها در نظر بگیریم، برای فرانسه معادل 4 سفر به ازای هر نفر و برای اسپانیا معادل 9.85 سفر به ازای هر نفر در سال است. این در شرایطی است که چنین رقمی برای ایران در 6 ماه نخست معادل 1.8 سفر برای هر نفر بوده است؛ نسبت هایی که با توجه به کاهش قابل توجه میزان سفر در 6 ماه دوم، قابل بررسی هستند. این آمارها این پرسش را ایجاد می کنند که چرا کشورهای فرانسه، آلمان و اسپانیا تا این حد در زمینه گردشگران داخلی موفق هستند و ایران چگونه می تواند به موفقیت در این زمینه دست یابد.
رویکردهای اسپانیا
با توجه به بزرگی کشور اسپانیا، یکی از سریع ترین و راحت ترین راه ها برای سفر در این کشور خطوط هوایی است. در هر منطقه فرودگاه هایی وجود دارند و اغلب آنها هم برای گردشگران داخلی و هم گردشگران بین المللی خدمات لازم را ارائه می دهند. خطوط هوایی ایبریا مهم ترین خط هوایی این کشور محسوب می شود و هر دو نوع پرواز را برای ساکنان این کشور میسر ساخته است. با وجود این ممکن است در برخی مسیرها خدمات رسانی هوایی و سفر، به خصوص در فصل زمستان که تقاضا برای گردشگری کمتر می شود، سخت تر انجام گیرد. توسعه مناسب خطوط هوایی در این کشور یکی از عوامل مهم چشمگیر بودن میزان سفرهای داخلی در این کشور و همچنین در فرانسه محسوب می شود، زیرا در کشورهای پهناورتر این موضوع در کاهش زمان بسیار موثر است.
در عین حال، سرعت پرواز داخلی از شهری مانند مادرید به سایر مناطق کشور بسیار زیاد است. پرواز از مادرید به بارسلونا که فاصله آن حدود 313 مایل است، تنها حدود 55 دقیقه طول می کشد؛ درحالی که این سفر به بیلبائو که 201 مایل (323 کیلومتر) است، حدود 50 دقیقه طول می کشد. انتخاب مسیر هوایی موجب می شود فاصله جاده ای این دو شهر از حدود 400 کیلومتر به این مقدار برسد و در مورد بارسلونا نیز مسیر 617 کیلومتری جاده ای را با کاهشی گسترده به 504 کیلومتر می رساند. سفر به شهری مانند سویل نیز همین مدت زمان می برد ولی سفر به والنسیا تنها نیم ساعت به درازا می انجامد. فرودگاه هایی مانند مالاگا پروازهایی عادی به مادرید و بارسلونا دارند که عموما هر روز در دسترس است.
تسهیلاتی برای افزایش گردشگران داخلی
علاوه بر توسعه خطوط هوایی برای گردشگری داخلی، قطارهای اسپانیا نیز سریع، مدرن و راحت هستند و همین امر سفر بین شهرهای مهم این کشور مانند بارسلونا، مادرید، والنسیا و سویل را لذت بخش تر کرده است. از کوهستان های منطقه آندلس تا منطقه باسک، یکی از بهترین راه ها برای بازدید از اسپانیا و آشنایی با فرهنگ آن از طریق سفر با خطوط ریلی است. علاوه بر خطوط ریلی، اتوبوسرانی نیز در این کشور بسیار گسترده است و با هزینه ای ارزان مسافران را جابه جا می کند. در واقع به باور کارشناسان بین المللی، افزایش گردشگران داخلی تا حدود زیادی مدیون بهبود وضعیت زیرساخت های گردشگری و به ویژه زیرساخت های حمل ونقل در اسپانیا بوده است.
تقویت بازار گردشگری و تشدید رقابت
از سوی دیگر، یکی از مهم ترین عوامل در افزایش گردشگران داخلی در کشورهایی نظیر اسپانیا را می توان حمل و نقل کارآمد آنها دانست که هزینه های سفر را چه از نظر مادی و چه از نظر زمانی و دشواری کاهش می دهند و تقاضا برای سفر را بیشتر می کنند. اما مساله دیگر، رقابت پذیری است. کشورهایی نظیر اسپانیا، فرانسه و آلمان که به آنها اشاره شد، از جمله برترین مقاصد گردشگری در جهان به شمار می روند. در گزارش رقابت پذیری سفر و گردشگری نیز رتبه بسیار خوبی دارند که خود نشان دهنده تقویت زیرساخت ها در این کشورها است. از سوی دیگر بازار خوب و گسترده برای گردشگران خارجی و داخلی موجب شده بنگاه های گردشگری در این صنعت به شدت فعال باشند و به دلیل تشدید رقابت در عرصه کشوری و محلی، خدمات خود را با قیمتی که بسیار مناسب است به گردشگران ارائه کنند. همین امر موجب جلب گردشگران داخلی کشور به مقاصد مختلف اسپانیا و فرانسه می شود.
برای درک بهتر این مطلب کافی است به این شاخص ها نگاه کنیم؛ اسپانیا در سال 2015 در گزارش رقابت پذیری سفر و گردشگری به رتبه نخست دست یافت و فرانسه و آلمان نیز در رده دوم و سوم این فهرست قرار داشتند؛ حال آنکه رتبه ایران در آن لیست، 97 از میان 141 کشور بود. این امر به روشنی گویای این است که استدلال فوق در خصوص توسعه صنعت سفر و تشدید رقابت در مقرون به صرفه شدن هزینه های سفر و آسوده شدن و تهیه زیرساخت های لازم برای شهروندان نقش عمده ای داشته است و به همین دلیل می توان گفت در ایران نیز برای بهبود وضعیت گردشگری داخلی باید به تشدید رقابت پذیری در این صنعت پرداخت و نسبت به پیدایش و توسعه بازار سفر و بزرگ شدن آنچه در بخش بین المللی و چه در بخش داخلی توجه کرد؛ زیرا این دو بخش در صورت توجه مناسب با فراهم کردن زیرساخت ها و سودآوری لازم برای فعالیت کشورها، موجب ارتقای این صنعت می شوند.
این رقابت پذیری شامل عناصر مختلفی است که از آن جمله می توان به محیط کسب و کار، ایمنی و امنیت، بهداشت و سلامت کشور، منابع انسانی و نیروی کار، آمادگی زیرساخت های فناوری ارتباطات و اطلاعات، میزان باز بودن کشور در سطح بین المللی، رقابت پذیری قیمتی، پایداری زیست محیطی، زیرساخت های حمل و نقل هوایی، زمینی، دریایی و خدمات گردشگری و برخی موارد دیگر اشاره کرد که در چهار دسته کلی محیط، سیاست های گردشگری و شرایط، زیرساخت ها و در نهایت منابع طبیعی و فرهنگی قرار می گیرند. توجه به این بخش ها و پیشرفت و توسعه آنها می تواند رشد تعداد گردشگران داخلی و بین المللی را توامان برای یک کشور به ارمغان آورد. افزون بر این، نگاهی به رتبه های کشورها نشان می دهد زیرساخت ها و منابع یک کشور ظرفیت بسیار مهم تری نسبت به دو عامل دیگر دارند.
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
