19 مارس 2024 - 10:27
محققان دانشگاهی بررسی کردند

گردشگری بین راهی، فرصت یا تهدید؟

6 ژانویه 2020 - 15:00 dsfr.ir/8b8qp

گردشگری بین راهی، فرصت یا تهدید؟
expofa.com
گردشگری

گردشگری، یکی از اصلی ترین حوزه های اقتصادی برای بهبود وضعیت هر منطقه ای است که با توجه ویژه به ظرفیت های آن منطقه حاصل می آید. اما یافته های یک پژوهشی داخلی نشان از آن دارد که این موضوع بالأخص در شهرهای بین راهی، واجد فرصت ها و تهدیدهایی است که بایستی به درستی مدیریت شوند.

بروز پدیده شهرنشینی شتابان، به ویژه در کشورهای درحال توسعه، چالش ها و مشکلاتی را نظیر عدم ثبات جمعیت و منابع شهری، فعالیت های اقتصادی کاذب ناپایدار، افزایش بیکاری، ازدحام جمعیت در مناطق کم درآمد و ناهنجاری اجتماعی و فرهنگی را به همراه داشته است. این در حالی است که شهرها، نیروی محرکه رشد اقتصادی محسوب شده و با تأمین اشتغال و خدمات امیدبخش ارتقای کیفیت زندگی به شمار می روند.

بدین منظور برای تقویت توان اقتصادی شهرها توجه به فعالیت های درآمدزا منطبق با ویژگی های بومی امری ضروری و غیر قابل انکار است و دراین بین، گردشگری، یکی از مهم ترین راه های توسعه وضعیت اقتصادی شهرها است که بایستی مورد توجه قرار گیرد.

امروزه فعالیت گردشگری به عنوان یکی از پرشتابان ترین بخش های اقتصادی در حال رشد، اهمیتی دوچندان یافته و در بسیاری از شهرهای شمال و جنوب به عنوان یکی از ارکان و محرکه های بنیادین توسعه اجتماعی-اقتصادی و همچنین به روشی برای نیل به اشتغال پایدار و ارتقای کیفیت زندگی شهری مبدل گشته است. به طوری که یکی از اهداف 14 گانه سازمان جهانی گردشگری که در اجلاس سران برای توسعه پایدار در ریو 20 مطرح شد توجه به فعالیت گردشگری به عنوان فعالیتی است که می تواند به اقتصاد کشورهای درحال توسعه و شهرهای آن ها کمک کند. سازمان جهانی گردشگری گزارش می دهد که در سال 2017، بخش گردشگری 10.4 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده و 313 میلیون شغل یا 9.9 درصد از کل اشتغال را نیز تشکیل داده است.

این موضوع بااهمیت، به عنوان یک مسئله پژوهشی توسط گروهی از محققان کشور مورد بررسی قرار گرفته است. در این خصوص، محققان دانشگاه علامه طباطبایی در مطالعه ای به بررسی اثرات گردشگری بر پایداری شهرهای بین راهی ایران پرداخته اند.

دراین پژوهش، روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای و پیمایشی بوده است و محققان از پرسش نامه های خاص برای جمع آوری اطلاعات استفاده کرده اند. مطالعه مورد اشاره با مشارکت 80 نفر از ساکنان شهر زیرآب از توابع شهرستان سوادکوه در استان مازندران انجام شده است.

نتایج این پژوهش نشان می دهد عواملی چون فقدان مدیریت یکپارچه گردشگری، تغییر کاربری زمین های کشاورزی به واسطه توسعه ویلاسازی، بازاریابی و تبلیغات ضعیف در عرصه گردشگری، خطر افزایش مخاطرات طبیعی ناشی از مداخلات انسانی در طبیعت، رواج ساخت وساز در نواحی بکر، افزایش میزان ترافیک و آلودگی ناشی از عبور و مرور مسافران و وجود رقبای نیرومند منطقه ای در عرصه گردشگری مهم ترین عوامل منفی اثرگذار بر شهر هستند.

به گفته سید سپهر اعرابی، محقق مدیریت جهانگردی پردیس تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبایی و همکارش در این تحقیق، «علاوه بر این، تحلیل ها نشان داد که اگرچه گردشگری در اغلب متغیرهای مدیریتی، کالبدی و اقتصادی اثری مثبت بر شهر داشته است، ولی ازلحاظ محیط زیستی موجب مسائل عمده ای همچون تغییر کاربری و افزایش آلودگی شده است. علاوه بر این، قیمت ها نیز افزایش یافته و به واسطه توسعه فیزیکی شهر که متأثر از ساخت وساز ویلاها در نواحی بکر بوده، میراث تاریخی و فرهنگی شهر نزول کرده و ازدحام ترافیک افزایش یافته است».

این محققان معتقدند: «گردشگری شهری به عنوان یکی از انواع گردشگری، نقش مهمی در حفظ و ارتقای هویت فرهنگی، توسعه اقتصادی و غنی سازی شهرها ایفا می کند. بااین حال در شهرهای بین راهی به دلیل شرایط خاص، گردشگری هم به عنوان فرصت و هم به عنوان تهدید عمل می کند».

آن ها فرصت های پدیدآمده را به شرح زیر بیان کرده اند: «می توان با برنامه ریزی و مدیریت صحیح از عبور گردشگران استفاده کرد و باعث درآمدزایی، ایجاد زمینه های اشتغال، توسعه حمل ونقل و فروش کالاها و خدمات مورد نیاز گردشگران در بخش اقتصادی، در توسعه روابط فکری، تقویت همبستگی میان گردشگران، شناخت مردم از فرهنگ و تمدن یکدیگر دربخش اجتماعی- فرهنگی، افزایش احترام به طبیعت و کاهش آلودگی های صوتی دربخش زیست محیطی، بهبود کیفیت پیاده روها و اطلاع رسانی محیطی، بهبود سیمای بصری شهر، توسعه زیرساخت ها دربخش کالبدی و نهادی، افزایش تعداد سازمان های مردمی، افزایش اعمال نفوذ مردم محلی و کیفیت ارائه خدمات در بخش مدیریتی –نهادی گردید».

اعرابی و همکار محققش، مصادیق تهدید را نیز به شرح زیر برشمرده اند: «با مدیریت نادرست، ممکن است افزایش هزینه های خوراکی و غیرخوراکی خانوار، افزایش قیمت زمین دربخش اقتصادی، افزایش میزان آسیب های اجتماعی و کاهش امنیت، کاهش دسترسی به خدمات درمانی، کاهش حس غرور شهروندان، تغییر سبک زندگی دربخش اجتماعی –فرهنگی، افزایش آلودگی های شهری، افزایش ازدحام ترافیک و کاهش سطح سرویس معابر و خیابان ها دربخش کالبدی، کاهش میزان کمک به حفظ منابع طبیعی، افزایش سرانه تولید پسماند دربخش زیست محیطی و تعدد واحدهای تصمیم گیری در بخش مدیریتی –نهادی اتفاق بیفتد».

این یافته های پژوهشی که می توانند برای تصمیم گیری صحیح در مورد بهبود وضعیت گردشگری در شهرهای بین راهی به کار گرفته شوند، در فصل نامه «نگرش های نو در جغرافیای انسانی» منتشر شده اند. فصل نامه فوق توسط دانشگاه آزاد اسلامی به چاپ می رسد.

« دنیای سفر » این نوشته را از « ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1