گردشگری باعث شده است تا مردم کشورهای دیگر با واقعیت های ایران آشنا شوند.
مدیر یکی از راهنمایان تور می گفت: وقتی در فرودگاه امام با برخی از توریست های اروپایی که برای اولین بار به ایران سفر کرده اند مواجه شده است از او پرسیده اند آیا در ایران بلدید با قاشق و چنگال غذا بخورید!
یکی از کارشناسان صدا و سیما در یک نشست علمی می گفت: بررسی هایشان نشان می دهد که اغلب مردم اروپا تفاوت زبان فارسی را با زبان عربی نمی دانند و بسیاری از آن ها تصور می کنند ایران همان عراق است!
یک استاد دانشگاه از آمریکا در جریان سخنرانی اش در یک کنفرانس علمی در ایران از اینکه لپ تاپ او چندین شبکه وای فای را شناسایی کرده است اظهار تعجب می کرد و می گفت: اصلا فکر نمی کرده ایرانی ها بدانند وای فای یعنی چه!
حسن قشقاوی معاون وزیر خارجه می گوید: «تاثیر سفر خارجی ها به ایران را در مذاکرات مان با طرف های خارجی مشاهده می کنیم. آن دسته از مقامات خارجی که پیش از این به ایران سفر کرده اند در مذاکرات نرمی و عطوفت بیشتر نشان داده و درک روشنی از ایران دارند آن ها اغلب معتقدند دو ایران وجود دارد: ایرانی که در رسانه های خارجی نشان داده می شود و ایرانی که در روی کره خاکی و خاورمیانه وجود دارد»
از این روایت ها زیاد شنیده ایم. تقریبا با تمام کسانی که با توریست ها سر و کار دارند صحبت که می کنیم متوجه تغییر نگرش و برداشت یا تصور آن ها از ایران می شویم. در واقع گردشگری باعث شده است تا مردم کشورهای دیگر با واقعیت های ایران آشنا شوند.
تصویر ذهنی بسیاری از مردم کشورهای غربی از ایران، کاملا توسط رسانه های غربی ساخته و پرداخته شده است. در این تصویر ذهنی، ایران عبارت است از کشوری عقب افتاده که مردمانش با شیوه های قدیمی زندگی می کنند اهل خشونت هستند و از فرهنگ و فناوری بویی نبرده اند. اما وقتی یک گردشگر به ایران می آید با مشاهده اولین تصاویر در همان مسیر فرودگاه به هتل، آن تصویر ذهنی اش فرو می ریزد.
رسانه ها قادر هستند دنیایی را برای مخاطبان خود بسازند که با دنیای واقعی تفاوت دارد. تکنیک انگاره سازی (Image Making) با ظرافت تمام توسط رسانه ها برای شکل دادن به افکار عمومی دنیا به کار گرفته می شود. دقیقا بر مبنای همین تصویر ذهنی نیز هست که سیاست های کشورها درباره دیگران نیز شکل می گیرد. رسانه ها این قدرت را دارند که تصویر عمومی از یک کشور را در ذهن مردمان دیگر کشورها بسازند. مثلا تصویر مردم کشورهای غربی از ایران عمدتا توسط رسانه های غربی که تحت سلطه امپراطوری های بزرگ رسانه ای، شکل گرفته است که منطبق با واقعیت نیست.
البته تصویر مردم ما نیز نسبت به کشورهای دیگر چندان منطبق بر واقعیت نیست چرا که این تصویر نیز توسط رسانه های ما شکل گرفته که با واقعیت های موجود آن کشورها به طور کامل سازگار نیست. مثلا اگر وضعیت کشورهای اروپایی آن گونه که رسانه های دیداری و شنیداری ما می گویند آنقدر فلاکت بار است که مردمانش مرتبا در حال تظاهرات هستند، فساد مالی و اقتصادی در آن کشورها وجود دارد و سیاستمدارانش مردمی نیستند پس چگونه است که این همه پیشرفت علمی و اقتصادی در آن کشورها وجود دارد و ساختار آن ها فرو نمی پاشد؟
واقعیت این است که گردشگری و حضور بی واسطه در یک کشور بهترین راه شناخت واقعیت های آن کشور است. فضای مجازی و به ویژه شبکه های اجتماعی از آنجایی که رسانه های مردمی هستند ابزار خوبی برای معرفی یک کشور به دیگران هستند. رسانه های رسمی به دلیل وابستگی به ساختارهای قدرت نمی توانند چنین نقشی را ایفا کنند. بنابراین گسترش شبکه های اجتماعی می توانند نقشی بی بدیل در اصلاح تصویر ذهنی دیگران از یک کشور ایفا کنند.
گردشگری در واقع رکن اصلی دیپلماسی عمومی است. در دیپلماسی عمومی به جای ارتباط میان دولت با دولت، ارتباط میان ملت با ملت شکل می گیرد. دیپلماسی سنتی، ارتباطات بین الدول و دیپلماسی عمومی، ارتباطات بین ملل است.
بعد از امضای توافق نامه وین، موج گسترده ای برای ورود گردشگر به ایران در دنیا شکل گرفته و پیش بینی می شود که این موج فراگیرتر نیز بشود. اما برخی گروه ها در آمریکا مایل نیستند این نوع از ارتباطات شکل بگیرد و تصویر ذهنی مردم دنیا نسبت به ایران تغییر کند. آن ها مایلند همان تصویری که رسانه هایشان برای افکار عمومی دنیا از ایران ساخته اند باقی بماند و با همین تصویر زندگی کنند. به همین دلیل برای کسانی که بخواهند به ایران سفر کنند محدودیت وضع کرده اند.
البته دیر یا زود مردم کشورهای مختلف متوجه واقعیت های ایران خواهند شد واقعیت هایی که نشان می دهد ایران کشوری متمدن با فرهنگی غنی و درخشان است و از خشونت و تروریسم بیزار است. ایرانی که مردمانی میهمان نواز دارد و مهم ترین برند گردشگری ایران، مردمان مهربان و میهمان نواز ایرانی هستند. ایران نیز در تدارک ایجاد و آماده سازی لوازم این میهمان داری و میهمان نوازی است و هیچ اقدام و تصمیمی، در عزمی ملی که ایران برای استقبال از این موج گسترده ایجاد شده است خللی وارد نخواهد کرد.
دکتر حمید ضیایی پرور - استاد دانشگاه و رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان میراث فرهنگی
