تمرکز بر گردشگری سلامت و رونق این نوع از گردشگری در سیاست های کلان مسئولان جای گرفته است. این در حالی است که به یکی از مهم ترین بخش های این صنعت که ظرفیت های بالقوه ای برای توسعه دارد توجه نمی شود.
این روزها سفر به منظور درمان بیماری های جسمی یا انجام نوعی از عمل های جراحی زیر نظر پزشکان در بیمارستان ها یا مراکز درمانی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. چنان که شاخه ای از گردشگری به نام گردشگری سلامت را بوجود آورده است.
خدمات ارائه شده در توریسم پزشکی متفاوت و بستگی به انتخاب گردشگر دارد. از خدمات بیسیک و ساده دندان پزشکی تا عمل جراحی های پیشرفته همچون تعویض زانو، جراحی قلب و یا جراحی های زیبایی قابل ارائه بوده و محدودیتی نیست.
اما گردشگری سلامت تنها شامل بخش های پزشکی نیست بلکه طی دوران نقاهت و بهره جستن از امکانات طبیعی برای بهبود شرایط بیمار نیز در زمره گردشگری سلامت جای می گیرد. در این میان، چشمه های آب گرم هستند که در تمام دنیا به دلیل خاصیت های درمانی و آرامش بخشی که دارند ظرفیت خوبی در حوزه گردشگری سلامت به حساب می آیند که درآمدزایی خوبی نیز عاید اغلب کشورهای دارنده آن می کنند.
ایران نیز از این نظر پتانسیل های فراوانی دارد اما تاکنون فعالیتی برای شناخته شدن و یا تبدیل این چشمه ها به برندهای جهانی انجام نشده است و بیشتر این چشمه ها مصرف داخلی دارند. سکون و حتی عقب گرد در این حوزه از گردشگری در شرایطی که به رشد صنعت و درآمدزای گردشگری نیاز داریم، زنگ خطری برای نادیده گرفتن ظرفیت های طبیعی مان در بازار رقابت جهانی است.
با این که این چشمه ها در چند استان ایران از جمله اردبیل، یزد، مرکزی، لرستان، بوشهر، کرمان و خراسان پراکنده اند اما اغلب چشمه های آب درمانی سرعین در اردبیل است که شناخته شده اند. چنانچه به گفته معاون گردشگری این استان، بر اساس مطالعات طرح جامع گردشگری اردبیل که 15 سال پیش انجام شده، 57 درصد گردشگران به خاطر این چشمه ها وارد استان می شدند و در حال حاضر نیز همچنان چشمه های آب های درمانی استان بیشترین انگیزه گردشگران برای ورود به اردبیل است.
قادر تقی زاده تایید می کند که بیشترین متقاضیان این چشمه ها گردشگران داخلی هستند و نه خارجی. آژانس های گردشگری نیز چشمه های آب گرم و سرد را در بسته های خود برای گردشگران خارجی ندارند یا به صورت محدود در بسته های سفر خود مقصد سرعین را جای می دهند.
به گزارش «دنیای سفر»، تورگردانان دلیل این امر را نبود امکانات رفاهی، به ویژه در کنار چشمه های آب گرم و سرد که به صورت سنتی فعالیت می کنند می دانند و رعایت نشدن بهداشت در اغلب این چشمه ها یکی دیگر از دلایل کم رغبت بودن تورگردانان برای حضور گردشگران خارجی است.
این در حالی است که چشمه های آب گرم از جاذبه های ارزشمند طبیعی به شمار می روند که علاوه بر زیبایی بصری، با خاصیت درمانی گردشگران را به سمت خود می کشانند. چشمه های آب گرم طبیعی به دلیل خاصیت درمانی و محیط بکری که دارند، در هر کشوری طرفدار دارند اما برخی از چشمه ها ویژگی های منحصر به فردی دارند که آن ها را از بقیه آب گرم ها متمایز می کند. با این وجود، چنین ظرفیت هایی تاکنون نتوانسته در کشور ما به یک فرصت گردشگری بکر و درآمدزا تبدیل شود.
به گفته معاون گردشگری استان اردبیل، این استان 110 چشمه آب معدنی گرم و سرد با خاصیت درمانی دارد که 67 چشمه قابلیت سرمایه گذاری و بهره برداری دارند. از این میان 23 چشمه آب گرم و سرد سنتی هستند و 12 مجتمع آب های درمانی ساخته شده که امکانات خوبی دارند.
او درباره رعایت بهداشت در این چشمه ها نیز می گوید: «مجتمع های آب درمانی از نظر بهداشت تحت نظارت مستقیم دانشگاه علوم پزشکی و نظارت تلفیقی اداره کل میراث فرهنگی و شرکت آب منطقه ای هستند اما چشمه های آب گرم و سرد سنتی مشکلاتی در این زمینه دارند و به اندازه مجتمع ها قابل اطمینان نیستند. از این روست که اقبال عمومی از آنها نسبت به مجتمع ها کمتر است.»
برخی از تاسیسات آب درمانی استخرهای سرپوشیده مجزای زنانه و مردانه، سونا و جکوزی، مجموعه رستوران، بوفه، کافی شاپ، سالن های ورزشی، بدنسازی، فضای بازی کودکان، رختکن، پارکینگ و نمازخانه و واحدهای تجاری دارند و برخی از آن ها با امکانات کمتری خدمات ارائه می دهند.
با این حال، چرا ایران نتوانسته از این راه درآمد خوبی داشته باشد و با اینکه می تواند در زمینه گردشگری سلامت بر روی این بخش سرمایه گذاری و تبلیغ کند اما این اتفاق نیفتاده جای بحث دارد.
چشمه های آب گرم ایران برند نیستند
به اعتقاد کارشناسان، در مرحله نخست، نیازسنجی درستی در زمینه تاسیسات گردشگری صورت نمی گیرد که منجر به ایجاد امکانات متناسب با نیاز گردشگران شود که چشمه های آب های درمانی گرم و سرد نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
علاوه بر این، در کشور ما به تبلیغات که نقش مهمی در معرفی جاذبه و جذب گردشگر دارد بها داده نشده و بودجه ای برای آن در نظر گرفته نمی شود. این در حالی است که چشمه های آب گرم در خارج از ایران علاوه بر قابلیت های درمانی و مدیتیشن که دارند، تبدیل به برند شده اند. در دنیای تجارت و اقتصاد امروزی، تنها محصول نیست که موجب درآمدزایی می شود، بلکه صنایع وابسته هستند که درآمدزایی و سود را موجب شده و بالا می برند. در مورد چشمه های آب گرم نیز به همین ترتیب است؛ یعنی ایجاد گزینه های دیگری برای استفاده و تفریح در کنار این چشمه هاست که جذابیت ایجاد کرده، گردشگر بیشتری را به خود می خواند و آن ها را مدت زمان بیشتری در آنجا نگاه می دارد.
آن چه مشخص است، ظرفیت های متنوع طبیعی ایران برای گسترش و رونق این حوزه از گردشگری است. تاثیر ارائه خدمات و تعریف بسته های متنوع در سطوح مختلف نیز باید مورد توجه قرار گیرد و درعین حال تعریف سفرهایی با چنین اهدافی در برنامه های تورگردانان گنجانده شود.
