در زمان های قدیم، کلاه برای مردان مثل پوشش سر برای زنان بود و همان طور که زنان نمی توانستند بدون پوشش به خیابان بیایند، مردها نیز بدون کلاه دیده نمی شدند.
جعفر شهری در کتاب «طهران قدیم» آورده است: کسانی که استطاعت خریدن کلاه را نداشتند سرشان را با دستمال، شال یا مانند آن می پوشاندند. اضافه بر آن که کلاه را نشانه مردی و مردانگی می دانستند و نداشتن آن موجب بی حرمتی و اهانت می شد. به همین دلیل، شأن هر مردی که در اجتماع بالا می رفت به همان اندازه بر طول قامت کلاه او افزوده و آن را بالاتر می گذاشت.
در گذشته، مثلی داشتند که می گفتند، کلاه را نه برای سرما و گرما بلکه برای شرف و مردی روی سر می گذارند. چنانچه یکی از سوگندها نیز به کلاه بود و می گفتند «به کلاه مردانه ات قسم». از طرفی سر را سلطان بدن می دانستند که باید به سلطان در شأن و منزلت خودش احترام گذاشت. به همین دلیل، بیشتر از لباس های دیگر برای کلاه هزینه می کردند.
کلاه از لوازم اولیه پوشش هر مرد به حساب می آمد تا جایی که هنگام خواب، با عرقچینی به نام «شب کلاه» می خوابیدند و برای روزها در داخل کلاه، عرقچینی داشتند که اگر به هر دلیلی کلاه از سر افتاد، سرِ فرد برهنه نماند.
یکی دیگر از معتقدات در این باره این بود که هنگام آب خوردن، باید کلاه یا عرقچین بر سر داشته باشند، زیرا بی کلاه آب خوردن را موجب ضعف عقل، حواس و فقدان حافظه می دانستند تا جایی که اگر داخل حمام یا نیمه شب عرقچین از سرشان کنار می افتاد و می خواستند آب بخورند، کف دست شان را روی سر می گذاشتند.
کلاه از ضروریات هر مرد و جنس مذکر بود و مثل چارقد و مقنعه که از واجبات زنان به شمار می آمد، باید روی سر می گذاشتند، در حدی که هنگام تهیه سیسمونی قبل از هر چیز، کلاه و لچک را در نظر می گرفتند.
کلاه انواع مختلفی از جمله نمدی، مقوایی و پهلوی داشته است. کلاه مالی و کلاه فروشی نیز از مشاغل قابل اعتنا به حساب می آمد و در هر خیابان و بازار چند باب از این گونه مغازه ها دیده می شد.
جمله ای هم از کلاه مال ها باقی مانده که می گفتند «این کلاه برای سرت گشاد است». این جمله زمانی به کار می رفت که فروشنده تشخیص می داد، جیب مشتری خالی است و پول کافی برای خرید ندارد، اما کلاه گران قیمتی را پسندیده است.
« دنیای سفر » این نوشته را از « خبرگزاری ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
