سال جدید #میلادی که تنها چند روز به آغاز آن مانده، با هدیه های رنگارنگ و ارزشمندی برای حمل و نقل هوایی #ایران آغاز خواهد شد.
از ابتدای سال 2017 میلادی آسمان ایران شاهد ورود غول های آهنی نویی خواهد بود که قرار است به رفت و آمد غول های رنگ و رو رفته و پیر فعلی پایان دهند و دوران جدیدی را در صنعت هوایی ایران بعد از بیش از 40 دهه، رقم بزنند.
اگر فهرست نهایی ایرباس ها و بوئینگ هایی را که در یکی دو هفته اخیر قرارداد خریدشان نهایی شده در کنار آمار و ارقامی که از سوی مدیرعامل ایران ایر و وزیر راه و شهرسازی ارائه شده، درنظر بگیریم، به زودی و با آغاز سال جدید میلادی ورود تعدادی از 100 ایرباس خریداری شده از این غول فرانسوی به کشورمان آغاز خواهد شد. تحویل هواپیماهای مربوط به قرارداد قطعی خرید 80 بوئینگ از غول هواپیماساز امریکایی نیز به گفته مسئولان، از فرودین 97 آغاز خواهد شد.
همه این خبرهای خوب وقتی تکمیل می شود که مطمئن باشیم شرکت ایران ایر به عنوان ناوگان هوایی ملی ایران، از فرصت نوسازی ناوگان خود مطلوب ترین استفاده را کرده و بهترین خریدهای ممکن را از دو غول هواپیماساز دنیا داشته است؛ آن هم بعد از گذر از موانعی همچون اوفک (وزارت خزانه داری امریکا) که برای صدور مجوز فروش هواپیما به ایران، جان به لبمان کرد! در این گزارش قصد داریم این پرسش را مطرح کنیم که فهرست خرید 180 تایی هما، چقدر با نیازها و برنامه های حمل و نقل هوایی ایران، می خواند.
آماری که گاه و بیگاه مسئولان درباره تعداد هواپیماهای فعال در ناوگان هوایی کشور ارائه می دهند، نشان می دهد در حال حاضر حدود 250 هواپیمای مسافری با بیش از 40 هزار صندلی در ناوگان کشور وجود دارد که از این میان، همواره حدود 40 درصد هواپیماها در دست تعمیر هستند یا به علت دیگری، عملیاتی نیستند.
برای چنین ناوگانی، خرید 100 هواپیمای نو از ایرباس و 80 هواپیمای نو از بوئینگ، اقدامی سرنوشت ساز است؛ حتی اگر ورود هواپیماها تدریجی باشد. در طول سال های بعد از انقلاب، تحریم مانع نوسازی ناوگان هوایی این شرکت شده و اگر خریدی هم با واسطه انجام شده، هواپیماهای دست دوم و پیر بوده است، به همین دلیل این ناوگان فرسوده بیش از هر کس دیگری، منتظر 180 نیروی تازه نفسی است که قرار است از اواخر سال 95 (ابتدای 2017 میلادی) و در طول حدود یک دهه، یکی یکی از راه برسند.
نگاهی به ایرباس های خریداری شده
قرارداد نهایی خرید 100 هواپیما با شرکت ایرباس با ارزش 18 تا 20 میلیارد دلار، سرانجام بعد از اما و اگرهای فراوان، هفته گذشته نهایی شد. به گفته مدیرعامل هما80 تا 85 درصد مبلغ قرارداد با ایرباس از طریق فاینانس تامین می شود و 15 تا 20 درصد منابع مالی این خرید از سوی این شرکت، در مدت 10 سال بازپرداخت خواهد شد.
قرار است ایرباس 7 تا 8 هواپیمای خریداری شده را سال آینده تحویل ایران دهد. ایرباس های خریداری شده از سوی ایران ایر شامل 46 فروندای 320، 38 فروندای 330 و 16 فروند ای350 است. تحویل این هواپیماها از ابتدای سال 2017 میلادی آغاز خواهد شد. ایرباس ای320 که آغاز زمان تحویل آن به ایران ایر، ابتدای سال 2017 میلادی است، هواپیمایی بدنه باریک با ظرفیت حمل 180 مسافر و دارای 2 موتور توربوفن، میان برد و با محدوده پروازی 5185 کیلومتر است. ایرباس ای330 هواپیمای 4 موتوره مسافربری پهن پیکر بزرگی است که توانایی جابه جایی تعداد زیادی مسافر را دارد.
ایرباس ای 330 در دو مدل 200 و 300 ارائه می شود. مدل 200 که کوتاه بردتر است برای پرواز در مسافت های کوتاه تا بلند طراحی شده و قابلیت حمل 253 نفر در مسیرهای طولانی را دارد. مدل 300 این هواپیما کشیده تر است و قابلیت حمل 300 مسافر برای فاصله حدود 10 هزار و 100 کیلومتری را دارد. ایرباس ای 350 رقیب دیرینه بوئینگ 787 و هواپیمای مسافربری پهن پیکر و دوموتوره برای بردهای بلند است. مدل 1000 ای350که ایران ایر آن را خریداری کرده دارای ظرفیت 350 مسافر برای مسیرهای حدود 14 هزار و 800 کیلومتر است.
نگاهی به فهرست خرید ایران ایر از بوئینگ
آنطور که مدیرعامل هما می گوید، براساس قراردادی که به تازگی، بعد از 41 سال برای نخستین بار بین ایران ایر و بوئینگ برای فروش 80 هواپیما به ایران منعقد شده، 50 فروند از این هواپیماها مدل 737 و 30 فروند دیگر مدل 777 هستند که در یک دوره 10 ساله به ایران ایر تحویل داده می شوند. به گفته وزیر راه و شهرسازی با ورود این هواپیماها به ناوگان هوایی ایران ایر، 50 هزار صندلی به ناوگان هوایی کشور اضافه می شود. ارزش این قرارداد 16.6 میلیارد دلار است.
بوئینگ 737 هواپیمای دوموتوره به نسبت کوچک با قابلیت حمل 110 تا 189 مسافر و مناسب برای مسیرهای کوتاه است و به نظر می رسد قرار است در حمل و نقل هوایی داخل کشور به کار گرفته شود. البته مدل های مختلفی از بوئینگ 737 از سوی این کارخانه ساخته می شود اما در مجموع این مدل با برد کوتاه و متوسط می تواند برای پروازهای منطقه ای نیز به کار گرفته شود.
براساس اطلاعات ارائه شده در سایت مرجع هوانوردی ایران، بوئینگ 737 با بیش از 5 هزار و 500 فروند تولید، پرفروش ترین هواپیمای جت مسافربری جهان است که از نخستین پرواز تاکنون دو برابر جمعیت زمین مسافر جابه جا کرده است.
بوئینگ 777 برای پروازهای طولانی تر مناسب است. این هواپیما از جدیدترین مدل های بوئینگ و از فناوری روزآمدی برخوردار است. بزرگترین و قدرتمندترین موتورهای استفاده شده در یک هواپیمای تجاری، در بوئینگ 777 به کار گرفته شده اند. این هواپیمای غول پیکر می تواند 314 تا 550 مسافر را تا مسافت حداکثر 17500 کیلومتر جابه جا کند.
تناسب خرید ایران ایر و نیازهای موجود
فهرست 180 تایی هواپیماهایی که قرار است در کنار 20 هواپیمای ATR فرانسه، به تدریج وارد ناوگان ایران ایر شوند، بدون هیچ شکی، نور امیدی برای دست اندرکاران حمل و نقل هوایی کشور و نیز برای مردم ایران به عنوان مشتریان اصلی این شرکت است تا شاید با قدرت گیری دوباره این شرکت، هم پروازهای داخلی و هم پروازهای خارجی جان تازه ای بگیرند و این شرکت دوباره به عظمت سال های گذشته بازگردد؛ اما یکی از پیش شرط های رسیدن به این موقعیت، این است که فهرست خرید ایران ایر مناسب با وضعیت فعلی و برنامه های آینده این شرکت باشد.
بهروز حیدریان، کارشناس و تحلیلگر حمل و نقل هوایی معتقد است بازار هوایی ایران به طور کلی نیاز به همه نوع هواپیما از توربوپراپ های کوچک منطقه ای تا جت های دوربرد مانند 777 دارد. او در پاسخ به این پرسش که آیا خریدهای ایران ایر از بوئینگ و ایرباس مناسب بازار فعلی این شرکت است یا خیر، توضیح می دهد: بیشتر خریدهای ایران ایر هواپیماهای باریک پیکر هستند که در برخی مدل ها می توانند بیشتر از 7 ساعت فاصله پرواز کنند. این به آن معناست که این شرکت هواپیمایی می تواند علاوه بر تمام مسیرهای داخلی، به مسیرهای منطقه ای، اروپایی و همینطور بخش عمده ای از مسیرهای آسیایی خدمات پروازی ارائه البته اینکه آیا مسافران تمایلی داشته باشند در پروازهای طولانی سوار هواپیمای باریک پیکر شوند، مسئله دیگری است.
به گفته او، در مجموع سری های «بوئینگ 737 مکس» و «ایرباس 320 نئو» هم تعداد صندلی قابل توجهی به شرکت هواپیمایی ارائه می دهند و هم از کم هزینه ترین هواپیماها از نظر هزینه های عملیاتی هستند، به همین دلیل، زیاد مورد استفاده شرکت های کم هزینه قرار می گیرند. آنطور که حیدریان توضیح می دهد، مدل های قدیمی تر این کلاس هواپیماها پیش تر در ایران مورد استفاده بوده و همچنان نیز در حال پرواز هستند، به همین دلیل هما بسیار سریع می تواند هم نیروی انسانی را آموزش دهد و هم زیرساخت های لازم را فراهم کند.
به گفته او زیرساخت های لازم برای عملیاتی کردن این هواپیماها چه در بخش تعمیرات و قطعات و چه در بخش آمادگی فرودگاه ها و... همگی در ایران کم و بیش وجود دارد؛ این به آن معناست که در مجموع با هزینه اندک و صرف زمان کم، می توان به سرعت این هواپیماها را وارد چرخه عملیاتی کرد.
توجیه نداشتن خرید همزمان پهن پیکرها
او در توضیح مزیت های هواپیماهای پهن پیکر و دوربرد خریداری شده از سوی ایران ایر می گوید: هواپیماهای پهن پیکر از 3 کلاس سفارش داده شده و به طور دقیق نمی توان حدس زد دلیل این کار چیست. در واقع دلیل استفاده همزمان از ایرباس 350 و بوئینگ 777X و همینطور استفاده همزمان از ایرباس 330 و بوئینگ 777 ای آر مشخص نیست. او می افزاید: در هر دو گروه، بوئینگ میزان حمل بار بیشتری نسبت به ایرباس دارد اما مصرف سوخت آن نیز بیشتر است. از سوی دیگر تعداد صندلی ها نیز تفاوت زیادی ندارد؛ مگر اینکه از چیدمان تمام اکونومی استفاده شود که در آن صورت، ایرباس ها بهتر هستند. در زمینه برد پروازی نیز این سری ها تفاوت بسیار کمی با یکدیگر دارند. به گفته این تحلیلگر، در مجموع این روش خرید توجیه بازرگانی قابل قبولی ندارد و هزینه ها را افزایش می دهد. از سوی دیگر از هر مدل، یک آلترناتیو در شرکت ایران ایر وجود دارد که برتری ویژه ای نسبت به دیگری ندارد و در اینجا نمی توان مشخص کرد که ایران ایر به دنبال مسافت و مسافر بیشتر و مصرف سوخت کمتر است یا به دنبال ترکیبی از مسافر، بار و مسافت.
نیاز ایران ایر به افزایش تقاضای پروازهای خارجی
علاوه بر این پرسش که خریدهای ایران ایر چقدر با نیازهای این شرکت تناسب دارد، این پرسش را نیز می توان مطرح کرد که خریدهای این شرکت چقدر در تحقق اهداف بلندمدت کشور در حمل و نقل هوایی تاثیرگذار خواهند بود؟ حیدریان در پاسخ به این پرسش می گوید: تا وقتی چشم انداز به درستی مشخص نباشد نمی توان در این زمینه صحبت کرد. از سوی دیگر کل چشم انداز توسعه حمل و نقل هوایی را نمی توان فقط در توسعه ناوگان شرکت ایران ایر دید. وی معتقد است شرکت ایران ایر با سفارش های اخیر، فرصتی برای خود به وجود آورده که می تواند هم مسیرهای داخلی و هم مسیر دیگری در هر جای دنیا را پوشش دهد. او در این زمینه توضیح می دهد: چالش اصلی، ارائه سرویس رقابتی و ایجاد تقاضا برای این ناوگان است. هواپیماها وقتی در آسمان هستند مشغول درآمدزایی برای شرکت هواپیمایی اند و شرکت ایران ایر با توجه به داشتن ناوگان بهتر، احتمالا در مسیرهای داخلی به مشکل چندانی در زمینه تقاضا برنخواهد خورد اما در مسیرهای بین المللی همواره باید در هر 24 ساعت به طور متوسط بیش از 11 ساعت تمام، 84 هواپیما دوربرد را به پرواز دربیاورد و این به معنی نیاز اساسی به افزایش تقاضا است.
از سوی دیگر برای چنین کاری نیاز به وجود یک هاب مرکزی برای شرکت هواپیمایی است و این به معنای خارج شدن کنترل بخشی از عوامل و متغیرها از دست آن شرکت است.
به این مسائل باید کاهش هزینه و افزایش درآمدهای غیرهوانوردی و بازپرداخت فاینانس این تعداد هواپیما را هم اضافه کرد، این در حالی است که رقیبان ایران ایر چه در مسیرهای داخلی و چه در مسیرهای خارجی، بیکار نمی نشینند و سطح رقابت را بالا خواهند برد. از نظر این کارشناس، خریدهای اخیر ایران ایر در مجموع ناوگان مناسبی برای این شرکت پدید می آورد اما با این ناوگان چالش های جدیدی پیش روی این شرکت قرار خواهد گرفت که در حال حاضر این شرکت هواپیمایی به دشواری می تواند با آن روبه رو شود.
