مجسمه های «اوشابتی» که به اعتقاد مصریان باستان قرار است در دنیای پس از مرگ برای متوفی کار کنند و پرتره های مومیایی که چهره متوفی ها را به تصویر کشیده اند، از جمله اشیائی به شمار می روند که به طور مدوام در مقبره ها و گورهای مصریان باستان کشف شده اند.
به گزارش «دنیای سفر»، مصریان باستان را بیشتر به خاطر مقبره های باشکوه و مراسم خاکسپاری پرزرق و برق می شناسیم. باستان شناسان با کاوش در گورستان ها و مقبره های چندهزارساله مصر مجموعه متنوعی از آثار تاریخی را کشف کردند که در ادامه به ۱۳ اثر تاریخی که بارها در گورهای باستانی مصر کشف شده اند، می پردازیم.
نسخه هایی از «کتاب مردگان»
«کتاب مردگان» نام امروزی مجموعه نوشته هایی است که مصریان باستان گاهی اوقات به همراه اجساد دفن می کردند. به اعتقاد مصریان باستان، عبارات «کتاب مردگان» به مردگان در مسیر زندگی پس از مرگ کمک می کرد. «کتاب مردگان» فصل ها یا طلسم های جداگانه ای را شامل می شود.
باستان شناسان در تمام مقبره ها یک نوع نسخه واحد از «کتاب مردگان» را کشف نکرده اند، بلکه هر نسخه، طلسم های مختلفی را دربرگرفته است. مصریان باستان به این نوشته ها «کتاب روزی که فرامی رسد» می گفتند و این عنوان نشان می دهد، مصریان معتقد بودند، این طلسم ها به متوفی کمک می کردند به عنوان یک روح بلندمرتبه وارد زندگی پس از مرگ شود. در برخی از فصل های این کتاب به وقایعی که فرد متوفی ممکن است با آن ها روبه رو شود، پرداخته شده است. از جمله آن ها به مراسم «توزین قلب» می توان اشاره کرد که در آن، اعمال خوب فرد با پَر «ماعت» ایزد عدالت مصریان باستان مقایسه می شود.
تابوت سنگی
مصریان باستان گاهی داخل تابوت های سنگی دفن می شدند که با نقش و نگارهایی تزئین شده بودند. گاهی اوقات، این تابوت های مجلل شامل هیروگلیف هایی هستند که نام فرد متوفی را مشخص و برای آن ها آرزوی آرامش می کند. تابوت های سنگی همچون عروسک های ماتریوشکای کنونی می تواند چندین تابوت را شامل شود که داخل دیگری قرار گرفته اند و جسد مومیایی شده نیز در مرکز آن قرار می گیرد.
تابوت با توجه به میزان ثروت فرد متوفی از مواد مختلفی ساخته می شود. برای مثال تابوت «توت عنخ آمون»، فرعون مصر باستان از حجم زیادی طلا ساخته شده است.
پرتره مومیایی
پرتره های مومیایی تصاویر واضحی از فرد متوفی را به تصویر می کشند. نمونه هایی از پرتره های مومیایی که روی صفحات چوبی نقاشی شده اند در فاصله بین اواسط قرن یکم تا اواسط قرن سوم میلادی خلق شده اند.
این پرتره ها به مومیایی افراد متصل می شدند و استفاده از آن ها در شهرها و روستاهای «فیوم» رایج تر بود، البته نمونه هایی از این نوع پرتره ها در سایر نقاط مصر نیز کشف شده است.
مجسمه های اوشابتی
مصریان باستان مجسمه های اوشابتی را با هدف خدمت رسانی مجسمه ها به فرد متوفی در زندگی پس از مرگ به همراه او دفن می کردند. هر فرد با توجه به نوع مقبره، ممکن است با تعداد مختلفی «اوشابتی» دفن شود. «اوشابتی»های ساده با استفاده از سرامیک ساخته می شدند و مجسمه های نفیس تر طلاکاری می شدند.
بر اساس مطلبی که در کتاب «جهان مصر باستان: دانشنامه ای از زندگی روزمره» نوشته شده است، معمولا طلسم هایی روی مجسمه های «اوشابتی» نوشته می شد تا آن ها را به طور جادویی در جهان پس از مرگ به حرکت درآورد.
ظرف های نگهدارنده احشاء
مصریان باستان ظرف های مخصوصی را برای نگهداری از احشائی خلق می کردند که در جریان روند مومیایی کردن از جسد فرد خارج می شود. هر یک از این اعضاء داخلی از جمله ریه، کبد، روده ها و معده در ظرف های مخصوص خود قرار می گرفتند.
مصریان باستان معتقد بودند که چهار پسر «حوروس»، ایزد مصریان باستان از هر یک از این اعضاء بدن محافظت می کند. «حاپی» از ریه محافظت می کند و «ایمست»، «داموتف» و «کبه سنوف» نیز به ترتیب محافظان کبد، معده و روده اند. این ظروف گاهی درون یک صندوقچه قرار داده می شدند و سپس در مقبره قرار می گرفتند. ظروف نگهدارنده احشاء مقبره «توت عنخ آمون» در صندوقچه مرمرین قرار داده شده بودند.
زبان طلا
مومیایی های مصری گاهی اوقات در فاصله ۳۳۲ پیش از میلاد تا ۳۹۵ میلادی به همراه زبان هایی از جنس طلا دفن می شدند. این امکان وجود دارد که مصریان این زبان های از جنس طلا را با این هدف به همراه مومیایی ها دفن می کردند که متوفی بتواند به کمک آن ها در دنیای پس از مرگ صحبت کند.
نقاشی های دیواری
نقاشی های دیواری گاهی اوقات مقبره های مجلل مصریان باستان را تزئین می کردند. هنرمندان نقوش مختلفی از جمله پرتره های متوفی، تصویر خدایان، تصاویری از متوفی در حال احترام به خدایان و نقاشی هایی از مردمی را که در سوگ متوفی بودند، خلق می کردند.
آثار هنری مقبره ها گاهی اوقات تصاویری از زندگی روزمره در مصر و همچنین گیاهان، حیوانات و حیات وحش را به تصویر می کشیدند. همچنین گاهی اوقات هیروگلیف هایی در کنار نقاشی های دیواری خلق می شد و اطلاعاتی در مورد اینکه چه کسانی در مقبره دفن شده اند و در طول زندگی خود چه کرده اند ارائه می کرد.
سوسک سرگین غلتان
طلسم هایی به شکل سوسک های سرگین غلتان نیز گاهی اوقات به همراه اجساد مصریان باستان دفن می شدند. به گفته یک استاد دانشگاه، مصریان معتقد بودند که سرگین غلتان مقدس همان چیزی است که خورشید را در آسمان به حرکت درمی آورد؛ درست مانند سوسکی که توپی از سرگین را روی شن ها حرکت می دهد.
برخی از این طلسم های کوچک شبیه به سوسک سرگین غلتان تاحدی با جزئیات حکاکی شده اند که می توان گونه های دقیق آن ها را تشخیص داد. این طلسم ها به کتان مومیایی متصل می شدند و به اعتقاد مصریان به عنوان محافظ برای متوفی عمل می کردند.
مجسمه ها
مصریان باستان گاهی اوقات مجسمه هایی را در مقبره قرار می دادند. در برخی از موارد، این مجسمه ها تصویرگر خدایان بودند. برای مثال در ژانویه سال ۲۰۲۴ باستان شناسان اعلام کردند مجسمه تصویرگر «هارپوکراتس»، خدای یونانی را به شکل کودکی که دست خود را به علامت سکوت بر دهان گرفته است، در یک مقبره حدودا ۲۰۰۰ساله در سقاره کشف کرده اند.
این مجسمه ها ممکن است برای نشان دادن ارادت مذهبی متوفی در مقبره قرار گرفته باشند.
در برخی موارد نیز مجسمه هایی به شکل متوفی و اعضای خانواده او در مقبره قرار داده می شدند. برای مثال در آوریل سال ۲۰۲۳، باستان شناسان اعلام کردند که مقبره ۳۳۰۰ ساله ای را در سقاره کشف کرده اند که به مردی به نام «Panehsy» تعلق دارد. باستان شناسان با کاوش در داخل این مقبره مجسمه هایی را به شکل این مرد و اعضای خانواده او کشف کردند که روی دیوار تراشیده شده بودند.
جواهرات
مجموعه متنوعی از جواهرات از جمله گردنبند، حلقه و سنجاق سینه به همراه متوفی در مصر باستان دفن می شد. هر چه فرد متوفی ثروتمندتر بود، جواهراتی که به همراه او دفن می شدند نیز مجلل تر بودند.
برای مثال، در مقبره «توت عنخ آمون» تعداد زیادی جواهر از جمله نوعی زیور مجلل که روی قفسه سینه نصب می شد، کشف شد.
حیوانات مومیایی شده
گاهی اوقات حیوانات مومیایی شده نیز در مقبره ها دفن می شدند. به گفته «لیزا صباحی»، استاد مصرشناسی در دانشگاه آمریکایی قاهره، این حیوانات ممکن بود حیوانات خانگی مورد علاقه متوفی باشند که برای زندگی پس از مرگ به همراه او دفن می شدند. گاهی اوقات نیز بقایای حیواناتی همچون گاو، اردک و غاز برای پخته شدن آماده و سپس مومیایی می شدند تا متوفی و احتمالا حیوان خانگی او بتوانند در زندگی پس از مرگ از آن ها تغذیه کنند.
نقاب مومیایی
مصریان باستان گاهی اجساد را به همراه نقاب هایی که روی صورتشان قرار داده شده بود، دفن می کردند. بر اساس آنچه توسط «موزه هنرهای زیبای بوستون» منتشر شده است، این نقاب ها تصویر ایده آلی از متوفی را به نمایش می گذارند. این نقاب ها گاهی از موادی شبیه به گچ، گاهی از پارچه و در موارد نادری از فلزات ارزشمند ساخته می شدند. در سال ۲۰۱۸، باستان شناسانی که در سقاره فعالیت می کردند یک نقاب نقره طلاکاری شده را کشف کردند که به یک کاهن تعلق داشت.
قایق های مینیاتوری
باستان شناسان همچنین نسخه های کوچکی از قایق را در مقبره مصریان باستان کشف کرده اند. یک نمونه قابل توجه از این نوع قایق ها در مقبره حکمرانی که در حوالی ۴۰۰۰ سال قبل زندگی می کرد و به همراه ۵۵ قایق کوچک دفن شده بود در «دیر البرشا» کشف شد. به نظر می رسد که یکی از این قایق ها مشغول انتقال مومیایی متوفی باشند.