آبگرفتگی شوادان خانه های تاریخی شوشتر زنگ خطر تخریب در بافت تاریخی این شهر را به صدا درآورده است و به گفته کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی خطر رانش و تخریب در یک قدمی خانه های تاریخی شوشتر قرار دارد.
به گزارش «دنیای سفر»، در بافت تاریخی شهر شوشتر بیش از ۹۰ اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی وجود دارد. مشکل آبگرفتگی شوادان خانه های تاریخی مربوط به امروز و دیروز نیست و بیش از ۲۰ سال است که این معضل به بلای جان بافت تاریخی شوشتر تبدیل شده است.
مدیران و دستگاه های اجرایی مختلف ادعا می کنند که از همان زمان تاکنون پیگیر شناسایی مشکل و رفع آن بوده اند با این همه هنوز و پس از گذشت سالیان دراز این مشکل نه تنها کمتر نشده که روز به روز آثار مخرب تری را بر خانه های تاریخی واقع در بافت برجای گذاشته است.
رانش برخی خانه های تاریخی شوشتر
به گفته ابوالفضل مهدی پور، مسئول انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوشتر شوادان های بسیاری از خانه های واقع در بافت تاریخی شوشتر دچار آبگرفتگی شده که این آبگرفتگی آسیب زیادی را به بافت تاریخی و خانه های واقع در بافت وارد کرده است.
وی می گوید: حجم آبگرفتگی در برخی شوادان ها به گونه ای است که باید آب آن به صورت روزانه تخلیه شود زیرا عدم تخلیه و ماندن آب می تواند منجر به خسارت به خانه ها شود.
این فعال میراث فرهنگی ترک خوردگی و رانش در برخی خانه ها را بخشی از عوارض ناشی از آبگرفتگی شوادان ها برشمرد.
ابهام چندین ساله در علت یابی مشکل
با وجود اینکه سال ها از بروز این معضل در خانه های تاریخی شوشتر می گذرد اما مسئولان استانی و شهرستانی همچنان عنوان می کنند که عامل قطعی این اتفاق مشخص نشده است. پوسیدگی لوله های آب و فاضلاب واقع در بافت تاریخی و نفوذ آب از سفره های زیرزمینی، ۲ عامل اصلی مطرح شده برای بروز این مشکل است.
کارشناسان میراث فرهنگی و مرمت معتقدند شوادان ها از سالیان دور در خانه های بافت تاریخی بوده اند و در همان زمان با وجود اینکه سطح سفره های آب زیرزمینی نسبت به امروز نیز بالاتر بوده اما چنین اتفاقی رخ نداده است اما چند سال بعد از لوله کشی و مستهلک شدن لوله ها این اتفاق خود را نشان داده است.
داوود نجارآسیابان، سرپرست اداره میراث فرهنگی شهرستان شوشتر که حدودا یکسال است سکان اداره میراث فرهنگی شوشتر را برعهده گرفته در این رابطه به خبرنگار ایرنا می گوید: موضوع آبگرفتگی شوادان ها یکی از موضوعات اصلی و در اولویت اداره میراث فرهنگی شوشتر از یکسال گذشته تاکنون بوده است با وجود اینکه در سال های قبل نیز در این خصوص مکاتباتی صورت گرفته اما از سال گذشته به صورت جدی این موضوع در دست پیگیری قرار گرفته است.
وی رفع این مشکل را منوط به پیدا کردن منشا آبگرفتگی به صورت قطعی از طریق انجام مطالعات و بررسی های کارشناسی می داند.
بیشتر بخوانید: آب خانه های تاریخی شوشتر را با خود خواهد برد؟
نجار آسیابان به برگزاری یک جلسه در نهم آذر ماه سال گذشته با حضور فرماندار و دیگر دستگاه های مربوطه اشاره می کند که در آن نشست مقرر شد مطالعات مربوط به عارضه یابی این مشکل از سوی وزارت نیرو انجام شود که در آخرین جلسه مقرر شد ظرف مدت یک ماه نتایج آن را به میراث فرهنگی اعلام کنند
وی نیز همانند کارشناسان میراث، پوسیدگی لوله های آب و نفوذ آب از سفره های زیرزمینی را ۲ عامل احتمالی این مساله می داند با این حال معتقد است که براساس ادله های موجود، علت اصلی این مشکل پوسیدگی لوله های انتقال آب شرب است اما باز هم لازم است مطالعات جهت قطعی شدن دلیل این مشکل صورت گیرد.
نشانه گذاری ۵۰ خانه تاریخی درگیر با آبگرفتگی
این مسئول میراث فرهنگی به تهیه یک نقشه از بافت تاریخی اشاره کرد و گفت: براساس این نقشه بناهایی که مشکل آن ها از طرف مالکان یا کارشناسان میراث اعلام شد در نقشه نشانه گذاری شدند. گستردگی این عارضه در کل بافت تاریخی پراکنده است و تاکنون حدود ۵۰ پلاک که درگیر با عارضه آبگرفتگی است شناسایی شده اما احتمال اینکه خانه های دیگری نیز با این مشکل مواجه باشند وجود دارد.
وی بیان کرد: در کنار مطالعات صورت گرفته به صورت موازی قرار شد اداره آبفا شهرستان به شکل پایلوت در ۲ نقطه لوله های فرسوده را از مدار خارج و لوله های انتقال جدید را جایگزین کند تا از این طریق اثربخشی آن رصد شود.
نِشست برخی خانه های تاریخی
نجار آسیابان با اشاره به آسیب های وارده ناشی از آبگرفتگی شوادان ها گفت: سقف برخی از شوادان ها بر اثر رطوبت دچار ریختگی و ترک شده و براساس نوع بنا نوع آسیب و میزان آن نیز متفاوت است.
وی می افزاید: در برخی خانه ها نُشست رخ داده است و اگر هر چه سریعتر فکری برای رفع این مشکل نشود احتمال تخریب و آسیب به بناهای واقع در بافت تاریخی وجود دارد.
باز شدن پای مدیریت بحران در بافت تاریخی شوشتر
کوچه ها و خیابان ها در بافت تاریخی شوشتر نیز همانند دیگر بافت های تاریخی از عرض کمی برخوردار است و با توجه به سکونت مردم در این بافت، ایمن سازی بناها از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که کم بودن عرض خیابان ها به ویژه در حوادث، کمک رسانی یا استفاده از ماشین آلات را با مشکل رو به رو می سازد. پس وقوع آبگرفتگی احتمال ریزش برخی خانه ها بالا گرفته است همین امر پای مدیریت بحران استان را به موضوع باز کرد. از سال گذشته تاکنون ستاد مدیریت بحران برای برون رفت از این مشکل ۲ بار در شهرستان شوشتر تشکیل شده است.
اصلاح شبکه آب در ۲ نقطه بافت تاریخی
مدیر کل مدیریت بحران استانداری خوزستان در این باره به ایرنا می گوید: با توجه به اختلاف نظر میان سازمان آب و برق خوزستان، شرکت آب و فاضلاب استان، اداره کل زمین شناسی و اداره کل میراث فرهنگی در خصوص منشا نشت آب مقرر شد ابتدا مطالعه انجام شود و علت یابی دقیق صورت گیرد.
مرتضی شرف الدین شیرازی ادامه می دهد: تا مشخص شدن نتیجه مطالعات نیز بنا شد ظرف یکماه، بخشی از شبکه آب در ۲ نقطه مشخص شده واقع در خیابان "خانه امام" و خیابان "عبداله بانو" اصلاح شوند که در صورت کاهش آبگرفتگی در دیگر نقاط نیز این اقدام عملیاتی می شود.
فرماندار شوشتر نیز نفوذ آب به شوادان های بافت های تاریخی خطر جدی برای خانه های تاریخی عنوان می کند و به ایرنا می گوید: بافت تاریخی شوشتر در مرکز شهر قرار دارد نفوذ آب به شوادان ها موجب تجمع آب زیادی در بناهای تاریخی شده و از دستگاه های مربوطه خواستار رفع هر چه زودتر این مشکل هستیم.
سید محسن سید موسوی می گوید: مساله آبگرفتگی شوادان ها به حدود ۳۰ سال گذشته برمی گردد و درسال های اخیر مورد پیگیری جدی قرار گرفته است علاوه بر حضور میدانی مدیران و بازدید از وضعیت این شوادان ها مقرر شد تیم هایی برای شناسایی عوامل نفوذ آب به این نقاط تشکیل شود.
وی می افزود: برخی اقدامات دیگر از جمله تعویض خطوط قدیمی آب بافت های قدیمی شهر نیز در دستور کار بوده و همچنان در حال انجام است.
فرماندار شوشتر اظهار می کند: در هفته گذشته نشست اضطراری با حضور مدیرکل مدیریت بحران و سازمان آب و برق استان برای رفع این مشکل در شوشتر برگزار شد
وجود بیش از ۹۰ اثر ثبت ملی در بافت تاریخی شوشتر
در کل شهرستان شوشتر ۳۰۰ اثر ثبت ملی و در بافت تاریخی آن که مرکز شهر را در برمی گیرد حدود ۹۰ اثر ثبت شده فهرست آثار ملی قرار دارد. شوشتر حدود ۲۴۳ هکتار بافت تاریخی دارد.
خانه طبیب، خانه رحیمی، خانه معین التجار، خانه مستوفی، خانه کجباف، خانه مقدم، خانه مرعشی، خانه امین زاده، خانه زایر، خانه طبیب شوشتری، خانه جزایری، خانه شیخ جعفر شوشتری، خانه افضل، خانه چهارمحالی، خانه رضوان، خانه زاهدی و... تنها بخشی از خانه های حائز اهمیت تاریخی در این شهرستان است.
بخش زیادی از خانه های واقع در بافت تاریخی دارای شوادان یا شبستان هستند که از آن ها در قدیم به عنوان مکانی خنک استفاده می شده و مردم از گرمای تابستان به این فضاها پناه می بردند. شوادان هایی همچون شوادان قلعه سلاسل و شوادان شاه نشین شوشتر از جمله شوادان های خاص در شوشتر به شمار می رود که از نظر سازه و زیبایی با دیگر شوادان ها تفاوت هایی دارند.
آژیر قرمز تخریب خانه های تاریخی شوشتر
علی محمد چهارمحالی، کارشناس مرمت بناهای تاریخی نیز پیشتر نسبت به این معضل در شوادان ها و وضعیت پیش رونده این پدیده هشدار داده بود با این حال تاکنون اقدامی اساسی صورت نگرفته است.
وی می گوید: با تداوم این وضعیت بحرانی اکنون در شوادان ها صدای آژیر قرمز تخریب خانه های تاریخی بلند شده است و اگر برای اصلاح شبکه آب و فاضلاب کاری نکنیم، در آینده ای نزدیک احتمال می رود به یکباره خانه های تاریخی فرو بریزد.
این کارشناس مرمت معتقداست رفع این مشکل نیازمند عزمی ملی است.
درپی بروز این مشکل چندین ساله در بافت تاریخی دوستداران میراث فرهنگی و علاقمندان به تاریخ بارها و بارها هشدار داده و در این بار با رسانه ها مصاحبه کرده اند و خواستار رسیدگی به این مشکل و رفع آن شده اند. با توجه به روند پیشرفتی این مشکل و اثری که می تواند بر بافت تاریخی شوشتر به عنوان شهری که یک اثر ثبت جهانی در خود جای داده است باید دید آیا می توان امیدوار بود که زمان برای نجات بافت تاریخی شوشتر و خانه های تاریخی دیر نشود؟
