دو عامل در بازار صنایع دستی ایران باعث رکود فروش مصنوعات ماندگار در این حوزه شد.
گزارش «دنیای اقتصاد» از نبض سه گانه بازار صنایع دستی ایران نشان می دهد: مطابق تحقیقات میدانی هفته گذشته از اوضاع ۱۳ گروه (قلم) تولیدی صنایع دستی، در حال حاضر به رغم آنکه میانگین تولید در گروه های منتخب حدود ۳ درصد نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده اما معدل فروش آنها ۱۵ درصد کاهش یافته است. علت اصلی رکود فروش صنایع دستی، رشد شدید قیمت مواد اولیه تولید و ساخت این مصنوعات عنوان می شود که در تعیین قیمت فروش (ناشی از قیمت تمام شده) اثر مستقیم گذاشته است.
نتایج این تحقیق مشخص می کند: میانگین فروش ۱۳ گروه یا قلم صنایع دستی در حال حاضر حدود ۳۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است. تولیدکنندگان صنایع دستی در عین حال، دومین علت کاهش فروش در این بازار را «فشار اقتصادی ناشی از تورم عمومی به خانوارها و گردشگران» اعلام می کنند که این تخریب قدرت خرید باعث شده خانوارها از خرید برخی کالاها و خدمات انصراف دهند.
هفته گذشته سی و دومین نمایشگاه صنایع دستی تهران از ۳ شهریور ماه آغاز شد. این نمایشگاه در واقع یک «بازار بدون واسطه» برای فعالان صنایع دستی و مشتریان آنها محسوب می شد که در آن تولیدکنندگان به صورت مستقیم تولیدات خود را به متقاضیان عرضه می کردند. به همین دلیل مشتریان می توانستند با قیمتی ارزان تر از بازار عادی این مصنوعات را خریداری کنند. چون در نمایشگاه، این محصولات به صورت مستقیم و بدون حضور عوامل فرش، به خریداران عرضه می شود.
با تحقیقات میدانی که «دنیای اقتصاد» در نمایشگاه صنایع دستی انجام داده رضایت تولید، فروش و عرضه ۱۳ رشته از صنایع دستی که شامل سماور زغالی، گلیم و جاجیم،خاتم کاری و میناکاری، مس و چاقو، زیورآلات و تسبیح تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی، صنایع چوبی آشپزخانه، قلم زنی و معرق، ظروف سفالی و برنجی و مسی، پارچه ترمه، چاپ روی پارچه ابریشم، فرش دستباف و شیشه های تزئینی می شود مورد بررسی قرار گرفت.
اوضاع نبض سه گانه این ۱۳ گروه یا قلم صنایع دستی در ۵ ماه اول امسال نسبت به سال گذشته نشان می دهد به رغم اینکه تقاضا وجود دارد، اما عمده تقاضا ها منجر به خرید نمی شود و عرضه کنندگان حاضر علت آن را وضعیت اقتصادی مردم عنوان کردند که همین امر موجب شده تا مردم اقلام غیر ضروری را از سبد خرید خود حذف کنند که صنایع دستی نیز یکی از همین اقلام غیر ضروری محسوب می شد.
یکی از ویژگی های این نمایشگاه خلاقیت و ابتکار در تولید وسایل تزئینی با شیشه بود. طیف عرضه صنایع دستی نشان می دهد که یک توریست خارجی یا یک مشتری داخلی صنایع دستی اگر بخواهد یک خرید ارزان اما با کیفیت مناسب را داشته باشد می تواند صنایع دستی چوبی آشپزخانه با میانگین قیمتی زیر ۱۰۰هزار تومان را انتخاب کند.
برای خرید متوسط با کیفیت بالا نیز باید حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان هزینه کرده و سراغ خرید صنایع دستی شیشه ای بروند. بیشترین صادرات ایران در این حوزه مربوط به محصولاتی همچون زیورآلات سنتی و جنس نقره، فرش و زیرانداز، شیشه، سفال، سرامیک، پارچه، قلمکاری، خاتم، میناکاری و نساجی است و همچنین جعبه های استخوانی نیز از عمده صادرات کشور هستند که از محصولات صنایع دستی شهر اصفهان به شمار می رود.
در سال گذشته بیش از ۲۸۱ میلیون دلار صنایع دستی در محل گمرک ثبت شده است اما به علت اینکه حجم زیادی از خروج صنایع دستی از کشور به صورت چمدانی انجام می شود، برآوردها نسبت به تعداد گردشگران خارجی نشان می دهد که میزان آن نزدیک به ۳۰۰ میلیون دلار است، اما هدف گذاری وزارتخانه میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری برای صادرات صنایع دستی ۲ میلیارد دلار است.
در ۵ ماه ابتدای امسال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته میزان تولید، فروش و قیمت ۱۳ گروه (قلم) صنایع دستی با تغییراتی روبه رو بوده که میانگین میزان تولید ۳ درصد افزایش، میانگین میزان فروش ۱۵ درصد کاهش را نشان می دهد و همچنین قیمت محصولات تولیدی صنایع دستی نیز حدود ۳۰ درصد افزایش را تجربه کرد.
تولید مس و چاقو با ۶۵ درصد کاهش بیشترین افت تولید و فرش دستباف با ۴۰ درصد بیشترین میزان تولید را به خود اختصاص داده اند. در حوزه فروش نیز خاتم و میناکاری با افت ۷۰ درصدی بالاترین رتبه افت فروش و ظروف سفالی و برنجی با ۴۰ درصد افزایش بیشترین میزان فروش در تولیدات صنایع دستی را به خود اختصاص داده است.
با وجود اینکه اکثر فروشنده ها با کاهش میزان سود دریافتی خود در قیمت ها، ثبات ایجاد کردند اما بیشترین افزایش قیمت مربوط به گروه کالایی «تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی» است که طبق اعلام عرضه کنندگان این تولیدات حدود ۹۰ درصد افزایش قیمت داشته است. در حال حاضر حدود ۲۰ هزار نفر در حوزه بازرگانی صنایع دستی فعالیت دارند و همچنین براساس آمار در سال گذشته ۹۸ هزار نفر نیز در بخش تولید صنایع دستی مشغول به کار بوده اند.
اشتغال زایی یکی از مشکلات فراروی هر جامعه است و از آنجا که بیکاری معضلات عظیم اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد، لذا توجه به رفع این مشکل در راس برنامه های اقتصادی دولت ها قرار دارد. آنچه در این راستا مهم است اولویت بخشیدن برنامه های حمایتی دولت ها برای جهت دهی به آن دسته از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی است که نیل به این هدف را در کوتاه ترین زمان و کمترین هزینه میسر سازد.
در حال حاضر در جهان رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی نیازمند توجه به اجرای آن است و ایجاد اشتغال نیازمند دو پارامتر نیروی کار و سرمایه است صنایع دستی به دلیل دارا بودن خصوصیاتی مانند: سرمایه اندوز بـودن، کـاربر بودن، مشارکت دادن زنان در تولید، متنوع کردن منابع درآمد خانوار، کاهش ریسک درآمـد، اسـتفاده آن از منـابع داخلـی و ارزش افزوده بالا برای کارشناسان اقتصادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ بنابراین در حال حاضر اغلب کشور به دنبال فعال کردن این حوزه هستند زیرا یکی از مهم ترین عوامل و راه حل های مبارزه با بیکاری که تاثیرات بلندمدتی بر توسـعه اقتصـادی کشورها دارد، است.
این حوزه می تواند سطح درآمد و معیشت و رفاه هزاران خانه دار روستایی و شهری فعال در این صنعت را ارتقا داده و علاوه بر توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال موجب حفظ فرهنگ و اصالت بومی، انتقال هنر بومی و محلی و پیوند نسل ها نیز می شود.