28 مارس 2024 - 09:22

قُل زدن یا نزدن قلیان

17 ژوئیه 2015 - 14:10 dsfr.ir/q92qi

قهوه خانه برآمده از نیاز و جوشیده از فرهنگ بومی است

در مسئله قلیان و فرهنگ چند صد ساله قهوه خانه نباید یکسره از دید سلامتی نگریست که کارکردهای تاریخی و اجتماعی آن را نیز باید مد نظر داشت.

مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با دخانیات از صدور بخشنامه ای برای منع ارایه مجوز عرضه قلیان در اماکن عمومی خبر داد؛ و این البته این چندمین باری است که عرضه قلیان در کشور ممنوع می شود. علی عطا طاهری، مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با دخانیات، روز چهارشنبه ۲۴ تیرماه، در گفتگو ایسنا،  گفت: "قرار است عرضه قلیان در اماکن عمومی از جمله قهوه خانه ها با بخشنامه ای که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده، غیر قانونی اعلام شود و از کسانی که برای تمدید مجوز مراجعه می کنند نیز تعهدی گرفته شود که طی چند ماه عرضه آن را متوقف کنند."

طی سال های گذشته بارها برای ممنوعیت عرضه قلیان در اماکن عمومی و قهوه خانه ها طرح هایی اجرا شده است اما هر بار پس از مدتی، طرح مسکوت مانده است.

قُل زدن یا قُل نزدن قلیان داستان امروز و دیروز نیست که قدمتی به اندازه تاریخ دارد و مورخان و جهانگردان بسیاری از قلیان کشیدن ایرانیان در کتب خود اشاره کرده اند.

".. بعد نوبت به قلیان کشیدن رسید که چند پیشخدمت دست به سینه و دارای سربند سیاه رنگ با احترام تمام قلیان ها را به ما تعارف کردند. صدای قل قل قلیان ها بالا گرفت. به صورتی که گویی هر کس باید با حداکثر سر و صدا دود توتون و زغال را بالا کشیده و در ریه  های خود بفرستد. بعد نوبت چای بود... بعد از پرخوری چای و شربت ها دوباره نوبت به قلیان رسید." آن چه خواندید از خاطرات یک انگلیسی در خوزستان در قرن ۱۹ میلادی بود. اما از زبان تاورنیه بخوانید: "ایرانیان چنان به تنباکو عادت کرده اند که محال است بتوانند از آن صرف نظر کنند. در ماه رمضان اول چیزی که برای افطار حاضر می کنند قلیان است و بعضی ها قرار دارند که استعمال این میزان دود برایشان مضر است، اما می گویند چه کنیم عادت شده است."

قلیان در طول تاریخ همواره موافقان و مخالفان خود را داشته است. شاردن، در سفرنامه خود به تلاش شاه عباس برای از بین بردن استعمال قلیان در بین مردم اشاره کرده است. شاه عباس روزی در مجلسی رسمی دستور داد که به جای تنباکو، قلیان مهمانان را با پهن چاق کنند و سپس در حالی که آنان مشغول کشیدن قلیان بودند گفت که این تنباکو را وزیر همدان برای من فرستاده است و ادعا می کند که بهترین تنباکوی دنیاست، چگونه است؟ آنان همگی از تنباکو تعریف کردند. آنگاه شاه خطاب به آنان گفت: "مرده شوی چیزی را ببرد که نمی توان آن را از پهن تشخیص داد."

با وجودی که شاه عباس مخالف سر سخت قلیان بود، شاه صفی، جانشین او نه تنها با کشیدن قلیان مخالفتی نداشت، بلکه خود او هم چپق می کشید.

این کشمکش ها با همان شدت و ضعف به زمان ما نیز رسیده است. وزارت بهداشت مدام از مضر بودن قلیان می گوید، کارشناسان میراث فرهنگی آن را جاذبه گردشگری و مورد علاقه توریست ها می دانند و جامعه شناسان دلیل گرایش جوانان را نبود تفریح می دانند.

کارشناسان سلامت، ضرر قلیان را بیشتر از سیگار می دانند. آن ها حجم دودی که از طریق قلیان وارد بدن می  شود را چندین برابر دود ناشی از مصرف سیگار می دانند و تاکید می کنند به همین جهت آسب آن به سلامتی بدن بیشتر است. در عین حال توریست هایی که به کشور می آیند قرار گرفتن در فضاهای سنتی ایرانی را دوست دارند و در رستوران های سنتی با آداب و رسوم ایرانی آشنا می شوند. در طول سالیان گذشته حضور در قهوه خانه ها و استشمام دود قلیان به عنوان یک تجربه خوشایند برای اغلب توریست ها بوده است. اما پژوهش های اجتماعی نشان می دهد قوی ترین علت گرایش جوانان به استعمال قلیان، کمبود تفریح سالم و ارزان قیمت می باشد.

در روی دیگر سکه، کسب و کاری است که حول قلیان شکل گرفته است. عباس علایی، رییس اتحادیه قهوه خانه داران و سفره خانه های سنتی در گفت و گو با CHN گفته است: ایجاد محدودیت برای قهوه خانه ها و رستوارن های سنتی به کسانی که در این صنف کار می کنند فشار می آورد. مردم درآمد کافی برای زندگی ندارند. همه زندگی آنها همین مغازه و پول در آوردن از همین قلیان هاست. وقی مغازه کسی بسته می شود باید چکار کند؟

قهوه خانه ها، در شمار اماکن پرطرفدار تفریحی کشور قرار می گیرند و جوانان بسیاری براي لذت بردن از قليان رهسپار قهوه خانه ها، سفره خانه ها و مکان هایی از اين دست مي شوند. شاید اگر گزینه های تفریحی بیشتر در اختیار آنان قرار گیرد، میزان مراجعه به قهوه خانه ها از افراط به حد متعادلی برسد. به هر روی در مسئله قلیان و فرهنگ چند صد ساله قهوه خانه نباید یکسره از دید سلامتی نگریست که کارکردهای تاریخی و اجتماعی آن را نیز باید مد نظر داشت.

دیدگاه ها

  • معنوی 17 ژوئیه 2015 - 19:30

    هر چند که خودم سالی چند بار قلیون می کشم اما با ممنوع شدنش مخالفم. دلیل افراط رو باید رفع کرد نه اینکه صورت مسئله رو پاک کنند. اگه قراره به خاطر آسیب چیزی رو ممنوع کنند، باید موبایل رو ممنوع کنند. یه بازی مثل کلش آف کلنز هر روز داره میلیون ها ساعت از وقت جونا رو هدر میده، چرا کسی با موبایل بازی جوونا کاری نداره؟

  • رامین 18 ژوئیه 2015 - 00:59

    قهوه خانه سنتی فکر کنم با چیزی که مثلا در فرحزاد تهران وجود داره فرق داره. قهوه خانه سنتی حداقل فضای سنتی داره، حتی تیپ آدمهای اونجا هم جالبه اما فرحزاد چی؟ فقط دود و قلیان!

  • مهران 27 ژوئیه 2015 - 21:13

    جهت اطلاع در مشهد بیش از یک ماه است که همه کافه ها یا همان قهوه خانه های سنتی ارایه دهنده قلیان را بسته اند.

  • RAMIN20 18 سپتامبر 2015 - 22:33

    جوان های ما از بیکاری و نداشتن تفریح رو به همچین چیزی میارند اگه جوانان ما شغل و تفریح سالم و ارزان داشته باشند هیچ وقت دنبال همچین چیزی نمیرند.باید ریشه یابی بشه ...به قول دوستمون صورت مساله رو پاک نکنید...

  • feri 22 سپتامبر 2015 - 19:51

    بستن قهوه خونه ها فقط رفع تکلیفه واسه مسعولین وگرنه ملت تو خونه هاشونم میکشن جمع نمیشه که

1