موزه خصوصی شهاب سنگ ها محصول تلاش و انگیزه «حجت کمالی» است که بیشتر زمان خود را برای یافتن شهاب سنگ ها در طبیعت و کویرهای مرکزی ایران گذرانده و با ثبت رکورد کشف و ثبت از سال ۲۰۱۶ میلادی، به مرد شهاب سنگ ها معروف شده است.
به گزارش «دنیای سفر»، موزه ها عامل و محصول توسعه هستند؛ به همین دلیل در ارزیابی شاخص های فرهنگی کمیت و کیفیت موزه ها در رده های نخست جدول قرار دارند؛ در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی علاوه بر تشکیل موزه های تخصصی در حوزه میراث فرهنگی، وزارتخانه ها و دستگاه هایی مانند نفت، ارتباطات، کشاورزی و شهرداری ها هم به موزه سازی وارد شدند و بسیاری علاقه مندان هم موزه ها و مجموعه های خصوصی راه اندازی کردند.
با توجه به ظرفیت های متنوع و مختلف داخلی، ایران می تواند در عرصه های بسیاری در دنیا از جمله نفت و گاز، معدن، دانش و علوم، همچنین امور دفاعی در جهان حضور پیدا کند، اما در عرصه میراث فرهنگی و هنرهای سنتی و صنایع دستی بازیگر اصلی و بدون رقیب است؛ این شایستگی به جز آثار و مقاله های علمی، از شگفتی و تحسین بازدیدکنندگان خارجی موزه ها وقتی به ایران سفر می کنند و چه زمانی که اشیای تاریخی مربوط به فرهنگ و تمدن ایران را در موزه های جهان می بینند، مشهود است.
همین علاقه و اشتیاق در یک قرن گذشته برای دیدن آثار تمدن ایرانی و حجم آثار تاریخی کشف شده در کاوش ها در کشور نشان می دهد برای حفاظت و نگهداری همچنین نمایش این آثار، علاوه بر مشارکت سایر سازمان های دولتی برای احداث موزه های اختصاصی و منطقه ای، بخش خصوصی هم می تواند برای سرمایه گذاری و توسعه موزه های مشارکتی و خصوصی وارد عرصه موزه سازی و مجموعه داری شود.
سال ۹۸ را می توان سال طلایی احداث موزه های خصوصی برشمرد، در این سال ۳۴ موزه خصوصی مجوز گرفتند و فعالیت خود را آغاز کردند، و با احداث ۶ موزه تحت مدیریت وزارت میراث فرهنگی و ۱۹ موزه متعلق به سایر دستگاه های دولتی، در مجموع ۵۹ موزه در کشور احداث شد که در حوزه موزه سازی و موزه داری در همه سال ها از زمان احداث موزه ها در کشور محسوب می شود، روندی که در سال ۱۳۹۹ به دلیل فشار اقتصادی و کمبود اعتبارات و شیوع کرونا طرح های راه اندازی موزه ها در هر سه حوزه (دولتی، مشارکتی و خصوصی) با کندی مواجه شد، اما با همه این شرایط در سال ۹۹ بیش از ۴۰ موزه احداث و به بهره برداری رسید.
به طور کلی از مجموع ۷۴۰ موزه فعال کشور، ۲۸۹ موزه تحت مدیریت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و ۲۷۷ موزه تحت پوشش سایر دستگاه های دولتی، ۳۷ مجموعه جزو موزه های مشارکتی و ۱۶۹ مجموعه خصوصی تحت عنوان موزه فعال است.
هر هفته افتتاح یک موزه در کشور
از مجموع ۷۵۰ موزه ای که در یکصد سال صنعت موزه داری در کشور فعال هستند، ۲۹۲ موزه تحت مدیریت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بیش از ۲۸۰ موزه تحت پوشش سایر دستگاه های دولتی قرار دارند و ۱۷۱ مجموعه خصوصی تحت عنوان موزه فعال است که به گفته علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی «در حال حاضر هر هفته شاهد افتتاح یک موزه هستیم و بخش خصوصی بیشترین سهم را در این تحول داشته است، به گونه ای که ما شاهد رشد ۴۰۰ درصدی در حوزه موزه های خصوصی هستیم و در حال حاضر ۱۷۱ موزه خصوصی در کشور فعال است.»
همزمان با روز جهانی موزه (۲۸ اردیبهشت) و هفته میراث فرهنگی با حجت کمالی مدیر موزه خصوصی شهاب سنگ ها درباره این موزه و اشیا شگفت انگیز آن گفت و گو کردیم. وی در آیین گرامیداشت روزه جهانی موزه از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان مدیر موزه خصوصی برتر در ۱۳۹۹ انتخاب و معرفی شد.
ایران رتبه نهم جهان در ثبت شهاب سنگ ها / کرمان جزء ۱۰ شهر شهاب سنگ خیز جهان
حجت کمالی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با بیان این که کشورهای جهان بر اساس تعداد کشف و ثبت شهاب سنگ ها رتبه بندی می شوند، گفت: تا سال ۲۰۱۵ رتبه ایران سه رقمی بود، سال ۲۰۱۶ با کشف و ثبت هایی که انجام دادم علاوه بر اینکه رکورد دار ثبت شهاب سنگ در جهان در سال ۲۰۱۶ شدم، رتبه ایران هم از ۱۲۲ به جایگاه دوم جهان رسید.
مدیر موزه خصوصی شهاب سنگ ها افزود: آن سال (۲۰۱۶) کشور شیلی که فقط یکی از تیم های اکتشاف آنها ۵۰۰ نفر است، در رتبه اول جهان قرار گرفت؛ از آن سال رتبه ایران تک رقمی مانده است و در حال حاضر رتبه اول متعلق به کشور های شمال غربی آفریقاست و ایران در رتبه ۹ جهانی قرار دارد.
وی افزود: کرمان جزء ۱۰ شهر شهاب سنگ خیز جهان قرار گرفت که این ثبت باعث شد گردشگران و دانشمندان و اساتید زیادی از کشورهای مختلف جهان برای کشف این پدیده علمی نوظهور و انجام تحقیقات علمی و پژوهشی، به ایران سفر کنند.
بیش از ۱۲۰۰ قطعه شهاب سنگ در موزه خصوصی
کمالی گفت: بیش از ۱۷سال از زندگی ام را در طبیعت و کویرها ایران برای کشف ناشناخته های جهان هستی گذراندم و با شهاب سنگ هایی که کشف و جمع آوری کردم همین موزه کنونی را راه انداری کردم، در حال حاضر بیش از ۱۲۰۰ قطعه شهاب سنگ که ثبت جهانی شده اند در موزه شهاب سنگ ها نگهداری و نمایش داده می شود.
مدیر موزه خصوصی شهاب سنگ ها بیان کرد: همه شهاب سنگ ها را به هزینه شخصی خودم کشف و ثبت کردم ، ۱۰ سال پیش برای تایید قطعه های کوچک یکی دو میلیون هزینه می کردم، حتی پاسخ مرکز تحقیقات و آزمایشگاه منفی بود و آن قطعه شهاب سنگ نبود، اما خسته نمی شدم و بیشتر جست وجو می کردم.
وی افزود: تازه ترین شهاب سنگ سقوط کرده در ایران آبان ۱۳۹۹ در منطقه کوه بابا شهر جاجرم از توابع خراسان شمالی است که پس از کشف به دانشگاه فرانسه و بلژیک ارسال شد؛ بر مبنای تحقیقات و آزمایش های انجام شده مشخص شد که این شهاب سنگ از نوع کندرایتی ال ۶ است و اکنون ۶۵۰ گرم از این شهاب سنگ در موزه شهاب سنگ ایران در برج آزادی تهران به نمایش گذاشته شده است.
موزه شهاب سنگ ها؛ رویایی که محقق شد
کمالی بیان کرد: گاهی در کویر راه را گم می کردم و جانم هم به خطر می افتاد، اما برای رویای خود که موزه شهاب سنگ ها بود مقاومت می کردم؛ گاهی در کویر جاهایی بود که هیچ ارتباطی با بیرون نتوانستم برقرار کنم، یک بار در دل کویر گیر افتادم، خودرو و تجهیزات در شن ها گیر کرد، بیش از ۱۰۰ کیلومتر پیاده رفتم تا نجات پیدا کردم.
مدیر موزه خصوصی شهاب سنگ ها بیان کرد: مجموعه شهاب سنگ ها ابتدا با یک نمایشگاه موقت در سال ۱۳۹۸ در مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان آغاز به کار کرد. در تیر ماه همان سال به مجموعه برج آزادی تهران منتقل و در قالب یک همکاری مشترک به عنوان موزه موقت راه اندازی شد، اما دائم شدن آن، تامین نیروی انسانی با این شرایطی که کرونا به کشور تحمیل کرده هزینه های زیادی دارد، که دوام آن نیازمند حمایت و پشتیبانی دولت است.
زیباترین جواهر کهکشانی در موزه خصوصی
کمالی افزود: شهاب سنگ ها به سه نوع سنگی، آهنی و سنگی-آهنی تقسیم بندی می شوند و در بازار جهانی بر اساس جنس و طول عمر و قدمت یافتن و این که به چه منطقه ای از آسمان تعلق دارند، از گرمی ۴ دلار و تا ۴ هزار دلار قیمت گذاری می شوند.
مدیر موزه شهاب سنگ ها بیان کرد: اولین شهاب سنگی را حدود ۱۰ سال پیش پیدا کردم و قطعه ای از آن را به عنوان گردن بند همیشه همراه دارم. حدود ۴ ماه پیش اواخر سال ۱۳۹۹ شهاب سنگی را که به نظرم زیباترین جواهر کهکشان راه شیری و جز گروه سنگی - آهنی است، رونمایی کردیم و اکنون در موزه نگهداری می شود و مردم می توانند این گوهر بی نظیر را از نزدیک تماشا کنند.
شهاب سنگ ۵۶ کیلویی با قدمت ۲۵هزار سال
کمالی بیان کرد: بزرگترین شهاب سنگ ایران به وزن ۵۶ کیلوگرم که ثبت جهانی شده و ۲۵هزار سال پیش در صحرای طبس به زمین برخورد کرده و اکنون در موزه شهاب سنگ ها نگهداری می شود. این شهاب سنگ ها معمولا عمر سفر چند میلیونی دارند، برخی از آنها به کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری تعلق دارند و از آنجا جدا می شوند تا اینکه در دام مدار زمین می افتند.
مرد شهاب سنگ ایران؛ از طبیعت گردی تا موزه داری
کمالی اظهار داشت: در ایران آزمایشگاه تخصصی برای پژوهش شهاب سنگ ها وجود ندارد، و بیشتر آزمایش های تشخیص اصالت خارج از کشور انجام می شود، و معمولا هم گران است، یک پژوهشگر یا موزه دار باید حمایت شود تا بتواند این آثار ارزشمند را گردآوری کند، تا در سالیان طولانی به گنجینه ای ارزشمند برای مردم این سرزمین تبدیل شود.
مدیر موزه خصوصی شهاب سنگ ها گفت: مهمترین حمایت و پشتیبانی برای یک موزه دار خصوصی این است که دولت،نهادهای فرهنگی و رسانه ای، این موزه ها و گنجینه های ارزشمند را به مردم معرفی کنند، استقبال، حضور و بازدید اقشار مختلف مردم، بهترین انگیزه برای حفاظت و تقویت یک موزه خصوصی است.
رسانه ها می توانند موزه های خصوصی را از گمنامی خارج کنند
مدیر موزه خصوصی شهاب سنگ ها گفت: هرگز افرادی را که آثار و اشیا باستانی، تاریخی و فرهنگی ایران را از ایران خارج می کنند، درک نمی کنم، شهاب سنگ هایی که در موزه نگهداری می شوند با هر ارزشی که دارند، متعلق به سرزمین ایران هستند و رسالت من به عنوان یک شهروند ایرانی عاشق این مرز و بوم این است که این سنگ ها را به بهترین شکل حفاظت کنم، آرزو دارم همه ایرانیان این گنجینه را از نزدیک ببینند.
کمالی بیان کرد: موزه های خصوصی صرفا محل نگهداری آثار و اشیا نیست، بلکه می تواند جاذبه و هدف گردشگری برای اقشار مختلف جامعه باشد؛ موزه شهاب سنگ تهران به لحاظ تعداد و تنوع سه گانه در ایران و خاورمیانه منحصر به فرد است و زیباترین جواهر کهکشان در این موزه قرار دارد.
مدیر موزه شهاب سنگ ها اظهار داشت: یک موزه دار خصوصی در رقابت با موزه های بزرگ داخلی و همتایان خود در جهان تلاش می کند هر لحظه غنی تر، به روزتر و جهانی تر شود و رسانه می تواند در این زمینه کمک کند زیرا این مجموعه و گنجینه اگر به موزه تبدیل شده، می خواهد چشمان بیشتری آنرا ببینند.
شناخت اصالت شهاب سنگ به دانش، تجربه و تخصص نیاز دارد
کمالی شهاب سنگ ها را جز سنگ های با ارزش و گران قیمت جهان برشمرد و گفت: هر فردی که این سنگ ها را پیدا می کند، مالک این سنگ ها است منتهی در گام اول باید به یک مرکز معتبر و متخصص مراجعه کند و گواهینامه و شناسنامه تایید آسمانی بودن آنرا دریافت کند.
این موزه دار خصوصی با بیان اینکه شناخت شهاب سنگ اصیل به دانش و تجربه و تخصص نیاز دارد، اظهار داشت: موزه شهاب سنگ های تهران اکنون جزء مجموعه های معتبر ملی و بین المللی است و می تواند اصالت این سنگ ها را به صورت تخصصی بررسی و حتی گواهینامه و شناسنامه قانونی سنگ های فرازمینی را صادر کند.
مدیر موزه شهاب سنگ ها بیان کرد: شهاب سنگ ها مانند همه آثار و اشیا ارزشمند، کپی، تقلبی، بازار سیاه و مافیا و حتی کارشناسان قلابی هم دارد؛ یافتن شهاب سنگ علاوه بر دانش و تخصص، به علاقه و صبر بسیار نیاز دارد و کار زیاد راحتی هم نیست؛ از طرفی شناخت یک شهاب سنگ و تمییز آن با سنگ های زمینی کار سخت و پیچیده ای است.
وی اظهار داشت: شهاب سنگ ها دارای خاصیت مغناطیسی، تیرگی خاص خود و شکل آیرودینامکی هستند و با همین مشخصات اولیه از سایر سنگ های زمینی، تفکیک می شوند، اما تاییدیه نهایی را یک کارشناس خبره و مطلع می تواند صادر کند، البته این کار در موزه شهاب سنگ ها انجام می شود و حتی مشخصات شهاب سنگ و نام یابنده و منطقه و کشوری که آن پیدا شده را در بولتن ویژه جهانی ثبت می شود.
داستان شهاب سنگ ها از سفر تا فرود
کمالی توضیح داد: همیشه شنیده اید که آسمان منطقه ای شهاب باران می شود، شهاب سنگ اصطلاحی است که وقتی این اجرام وارد جو زمین می شوند، پس از ملحق شدن به سیاره زمین به آنها گفته می شود،پیش از این، آنها شهاب هستند.
مدیر موزه شهاب سنگ ها بیان کرد: شهاب سنگ ها سه نوع سن دارند، سن زمان تولد و حیات آن، سن زمان سفر و در مسیر بودن، سن برخورد و زمینی شدن آنها؛ شهاب سنگ ها در ظاهر اولیه شاید برای بیننده ای که علم، آگاهی و علاقه چندانی ندارد جذاب نباشد و احساس می کند فقط یک سنگ ساده تیره رنگ هستند، اما هر شهاب سنگی از تولد تا سفر تا فرود داستان خاص خود را دارد، بیننده وقتی عمر و قدمت یک شهاب سنگ را می فهمد، مبهوت و مجذوب خواهد شد.
کمالی با بیان اینکه همه جای زمین و در هر لحظه ای بارش شهابی وجود دارد، گفت: بسیاری از شهاب ها در فضای آسمان از بین می روند و متلاشی می شوند. هر چند هزار سال یا میلیون سال این امکان وجود دارد که شهاب سنگ های قابل توجه و حجیم به سطح زمین برخورد کنند. بیش از ۷۰ درصد زمین را آب ها و دریاها پوشانده، بسیاری از شهاب سنگ ها در این مناطق فرود می آیند، و دسترسی به آنها نداریم. با حدود ۳۰ درصد خشکی هم شانس کمتری برای پیدا کردن شهاب سنگ وجود دارد. برخی اوقات با یافتن یک قطعه کوچک شهاب سنگ، یک منطقه وسیع چند ۱۰ کلیومترمربعی را برای یافتن قطعه های بزرگتر به مدت طولانی با دقت جست و جو می کنم.
مدیر موزه شهاب سنگ ها افزود: به علت این که در ساختار شهاب سنگ ها، فلز به خصوص آهن وجود دارد؛ در مکان های مرطوب، اکسید می شوند و از بین می روند. شانس یافتن شهاب سنگ در کویر بیشتر است، حتی اگر ۲۵ هزار سال از فرود آن گذشته باشد. مناطق کویری و مکان هایی که رطوبت، ساخت وساز و تردد انسانی کمتر است مکان مناسبی برای یافتن شهاب سنگ ها است.
تماشای مسافری چند میلیون ساله
وجیهه فلاح کارشناس و راهنمای موزه شهاب سنگ ها بیان کرد: کار کردن در میان بیش از ۱۲۰۰ قطعه شهاب سنگ تجربه ای شگفت انگیز است. شهاب سنگ ها انرژی قدرتمندی دارند و نوستالوژی «دیدن شهاب در آسمان شب و آرزو کردن» را به خاطرمان می آورد.
راهنمای موزه شهاب سنگ ها گفت: وقتی یک شهاب سنگ را با دست لمس می کنید و چگالی بالای آن را متوجه می شوید به راحتی تفاوت آن با سایر سنگ های زمین قابل درک است. یک قطعه شهاب سنگ در موزه وجود دارد که امکان لمس کردن آن برای بازدیدکننده فراهم است، این شهاب سنگ میلیون ها سال در سفر بوده تا به زمین برسد و در این وسعت بیکران زمین به کشور ما رسیده و این یک اتفاق خاص و بی نظیر است.
وی خاطر نشان کرد: در حال حاضر یک قطعه شهاب سنگ هم در مجموعه کاخ گلستان وجود دارد، اما مانند موزه خصوصی که آقای کمالی راه اندازی کرده که به صورت کامل و مفصل با تنوع شهاب سنگ ها و با توضیحات تخصصی، مجموعه دیگری در کشور وجود ندارد.
فلاح گفت: موزه شهاب سنگ ها از مجموعه ها و گنجینه های بسیار ارزشمند و گران قیمت ایران است، پیش از کرونا این مجموعه دارای ۴ کارشناس بود که اکنون فقط ۲ نفر در آن فعالیت می کنند.
دانش آموزان علاقه بسیاری به شهاب سنگ ها دارند
کارشناس موزه شهاب سنگ ها افزود: به دلیل موقعیت جغرافیای موزه در برج آزادی و نزدیک بودن به پایانه هوایی و زمینی در غرب تهران، ایام نوروز همیشه اوج بازدیدهای موزه است؛ اما در طول سال تحصیلی دانش آموزان از مدارس و مقاطع مختلف به موزه می آیند و بسیار هم علاقه مند می شوند و بازخوردهای خوبی هم دریافت کردیم.
فلاح گفت: علاوه بر افراد سنگ شناس، گوهرشناس، کارشناسان سنگ های قیمتی، اساتید دانشگاه و گروه های دانشجویی هم استقبال خوبی از موزه شهاب سنگ ها داشتند، گاهی برای آشنایی با این آثار و اشیا شگفت انگیز ساعت ها وقت می گذارند و همه بار معرفی و تبلیغات موزه را همین گروه دانشجویان در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی داشتند.
راهنمای تخصصی موزه شهاب سنگ ها گفت: عکاسی با دوربین حرفه ای در موزه شهاب سنگ ها ممنوع است، اما عکاسی با دوربین های غیرحرفه ای و تلفن همراه برای گردشگران آزاد است، البته خبرنگاران و محققان با معرفی نامه و مجوز می توانند عکاسی و تصویربرداری کنند.
فلاح تجربه لمس کردن یک شهاب سنگ غیرقابل توصیف دانست و گفت: در یک تجربه خاص شهاب سنگی را لمس کردم که سه روز بیشتر از برخوردآن به زمین نمی گذشت، رنگ و جنس خاص و حس این که این سنگ از جایی فراتر از تصور ما حرکت خود را میلیون ها سال پیش آغاز کرده و اکنون به آن دست می زنید، شگفت انگیز است.
راهنمای تخصصی موزه شهاب سنگ ها گفت: این احجام دارای مغناطیس هستند ناخودآگاه روی جریان خون و ضربان قلب تاثیرگذارند، بازدیدکننده از شهاب سنگ ها فارغ از غوغای جهان است.
شهاب سنگ ها تابش رادیو اکتیو ندارند
فلاح با بیان این که محیط موزه بسیار آرامش بخش طراحی شده است، گفت: دما و رطوبت در موزه کنترل می شود، اما طراحی و تابش نور بر اساس جذابیت های مکان و برای بهتر دیده شدن تنطیم می شود. چیدمان محفظه ها بر اساس ابعاد و فضای موزه انجام شده و بزرگترین قطعه در مرکز موزه و با حاشیه بیشتری قرار دارد تا بازدیدکننده بهتر آن را تماشا کند.
وی افزود: شهاب سنگی که قابلیت و امکان لمس کردن دارد در ابتدای سالن قرار دارد و راهنما ویژگی های آن را توضیح می دهد تا افراد برای تماشای قطعات بعدی حس و درک بهتری از موضوع داشته باشند.
راهنمای تخصصی موزه شهاب سنگ ها با بیان اینکه، این سنگ ها تابش اشعه رادیو اکتیو ندارند و مضر نیستند، افزود:سنگ ها در ویترین و محفظه های خلاء نیستند و محدودیت عکاسی هم برای جلوگیری از آسیب به سنگ ها نیست، بلکه برای جلوگیری از کپی برداری غیرقانونی محدودیت ایجاد کردیم.
