5 دسامبر 2024 - 06:45

«مصلای سبزوار» نماد ایمان و بالندگی

1 فوریه 2023 - 09:00 dsfr.ir/vw3m7

«مصلای سبزوار» نماد ایمان و بالندگی
ویکی مدیا
مصلای سبزوار

یک پژوهشگر و باستان شناس خراسانی گفت: مصلای سبزوار مجموعه معماری آجری با زیربنای ۲۴۲ متر است که با کاربری عبادی در شرق سبزوار و خارج از شهر ساخته شده و در مجاورت آن نماز جمعه و اعیاد برگزار می شده است.

به گزارش «دنیای سفر» رجبعلی لباف خانیکی در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: «بیهق» از گذشته های دور ناحیه ای وسیع از خراسان و از مضافات ایالت نیشابور با مرکزیت خسروگرد بوده که بعدها سبزوار جایگزین خسروگرد شده است.

وی اضافه کرد: شهرستان سبزوار به لحاظ آب و هوای مساعد و موقعیت آن در مسیر «شاهراه بزرگ شرق» یا «راه ابریشم» همواره مورد توجه جهت اقامت بوده به گونه ای که در سرتاسر شهرستان سبزوار تاکنون بیش از ۹۰۰ محوطه، تپه و بنای تاریخی شناسایی و ۱۶۲ مورد از آن ها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از جمله آن ها می توان به تپه دامغانی اشاره کرد که زیستگاهی واقع در حاشیه شرقی شهر سبزوار و متعلق به دوران برنز است.

لباف خانیکی ادامه داد: شهر کنونی سبزوار از جمله شهرهای معدودی است که بر روی خرابه های شهر کهن سبزوار بنیان گرفته و گاه و بیگاه در بافت سنتی سبزوار بقایای معماری و آثاری در پی کندو کاو یا خاکبرداری ظاهر می شود. گذشته از آن در سبزوار بناهایی از گذشته بر جای مانده که «مصلای سبزوار» یکی از آن ها است.

این پژوهشگر خراسانی خاطرنشان کرد: مصلای سبزوار مجموعه معماری آجری با زیربنای ۲۴۲ متر مشتمل بر یک ایوان، برج هایی بر ۲ طرف ایوان و گنبدخانه ای در انتهای ایوان است که با کاربری عبادی در شرق سبزوار و خارج از شهر ساخته شده و در مجاورت آن نماز جمعه و اعیاد برگزار می شده است.

لباف خانیکی ادامه داد: هر مصلا در واقع به منزله یک محراب یا ماکتی از محراب بود که در مقیاس بسیار بزرگ در سمت قبله یک قطعه از زمین های اطراف شهر ساخته می شد تا از دور دست دیده شود و اهالی به سمت آن که در امتداد قبله بود به نماز می ایستادند.

وی گفت: ایوان بلند مصلای سبزوار دارای طاقی جناقی مستقر بر فراز ۲ پایه با نمای قاب بندی شده که قاب اولی از بالا و خط بامٍ ایوان که نیمه تمام و ظاهرا ریزش کرده است. در حال حاضر ۱۵متر از بلندای ایوان باقی مانده است. نمای اسپر ایوان ۲ طبقه به نظر می رسد، زیرا ۲ درگاهی عریض هم عرض با طاق جناقی و بلندای نابرابر بر روی همدیگر ساخته شده است.

لباف خانیکی افزود: بر ۲ سوی ایوان ۲ ستون نیم استوانه استقرار یافته که علاوه بر زیبایی و شکوهی که به بنا می داده، از رانش ایوان نیز پیشگیری کرده زیرا برای دیوارهای جانبی ایوان نقش پشتیبان ایفا می کرده اند.

وی عنوان کرد: گنبدخانه دارای پلان مربع و مانند دیگر چهارطاقی های ایران درگاهی هایی در چهار جهت دارد. قاعده مربع شکل فوقانی آن بنا را ۴ فیلگوش با چهار طاق نما از ۴ ضلعی به ۸ ضلعی تبدیل کرده و ساقه ای ۸ ضلعی برای استقرار قاعده دایره ای شکل گنبد تدارک دیده اند. گنبد که از آجر به شیوه «خفته راسته» چیده شده، از نوع عرقچین بر فراز ساقه نشسته و تنها تزئینات داخلی بنا رسمی بندی های لچکی های ۲ طرف فیلگوش ها و طاق نماها است.

این باستان شناس خراسانی بیان کرد: ارتفاع تیزه گنبد تا کف، ۱۱متر است. در ضلع شمال غرب بنا پلکانی به بام منتهی می شود. اکنون مصلا در میانه زمینی هموار به وسعت یک هکتار در خیابان خواجه نظام الملک (شهدا) قرار گرفته و حصاری بر گرد آن کشیده شده است.

لباف خانیکی تصریح کرد: اگر چه برخی احداث این بنا را به دوران صفوی نسبت داده و حتی معمار آن را «حاجی شجاع معمار اصفهانی» ذکر کرده اند، اما با توجه به شیوه ساخت و مشابهت آن با ایوان مسجد جامع ورامین و مسجد آق قلعه، می توان آن را از جمله بناهای قرن هشتم هجری قمری دانست.

وی یادآور شد: مصلای سبزوار در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۵۵ به شماره ۱۳۱۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

1