"کتیبه ساسانی قلعه سنگی سمیرم ناپدید شد" این عنوان بمب خبری خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران بود که روز چهارشنبه منتشر و در سایت های خبری متعدد منعکس شد.
اما آیا کتیبه به سرقت رفته از کوه قلعه بهمن سمیرم کتیبه ساسانی است؟ پیگیری های همشهری مشخص کرد که این کتیبه نه یک کتیبه ساسانی با خط پهلوی و عربی بود و نه عمر آن به 3 هزار سال می رسید.
در خبری که بر خروجی خبرگزاری ایرنا قرار گرفت آمده بود که تابستان سال 85، فرماندار وقت سمیرم، خبرنگار ایرنا را با معاون سیاسی خود و یک مأمور نیروی انتظامی به قلعه سنگی اعزام کرد تا از وضعیت آن محل گزارشی تهیه کنند. آن زمان که شهرستان سمیرم اداره یا نمایندگی میراث فرهنگی نداشت، عکس و فیلمی از وضعیت قلعه سنگی تهیه شد که مهم ترین بخش آن گزارش تخریب اطراف کتیبه منتسب به زمان ساسانیان بود.
پیگیری های انجام شده از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و باستان شناسی که سال 77 کتیبه به سرقت رفته را از نزدیک مشاهده کرده و حتی مستندات تصویری بازدید خود را به اداره میراث فرهنگی استان اصفهان ارائه کرده است، مشخص کرد که کتیبه به سرقت رفته از صعب العبورترین نقطه کوه قلعه بهمن سمیرم، یک کتیبه به خط کوفی است که قدمت آن به قرن 2 تا 4 هجری قمری و 1100 سال پیش باز می گردد.
دکتر محسن جاوری دکترای باستان شناسی از دانشگاه تهران با گرایش دوران اسلامی که سال 77 موفق به شناسایی این کتیبه باستانی شده بود با نگاه به تصاویر منتشر شده در خبرگزاری ایرنا گفته، این همان کتیبه ای است که به طور کامل به خط کوفی نوشته شده بود و یک کتیبه دوران اسلامی است که خواندن آن برای باستان شناس ها به دلیل فرسایش دشوار بود.
به گفته دکتر جاوری، سال 77 که او به همراه کتیبه خوان های حرفه ای برای شناسایی و ثبت کتیبه های منطقه قلعه بهمن سمیرم به آن منطقه رفته بود، خواندن خطوط کوفی مندرج بر کتیبه سخت بود. ایرنا پیش تر اعلام کرده بود که نوشته های کتیبه قلعه سنگی سمیرم با خطوط پهلوی ساسانی و عربی اوایل اسلام بود. دکتر محسن جاوری اما با رد این ادعا و تأیید این مطلب که سال 85 سارقان این کتیبه تاریخی اقدام به تراشیدن اطراف کتیبه برای سرقت آن کرده بودند که به دلیل خبری شدن این اتفاق از سرقت آن پشیمان شدند، گفت: سرقت کتیبه قلعه بهمن به دلیل صعب العبور بودن منطقه و قرار گرفتن آن بر یک پرتگاه عمیق نیازمند داشتن ابزارهای بسیار حرفه ای و کار زیاد است که نشان می دهد سارقان کتیبه با استفاده از ابزارهای حرفه ای کوهنوردی اقدام به تراشیدن و سرقت کتیبه کرده اند.
پیگیری ها همچنین مشخص کرد که مجموعه قلعه بهمن یا دژ بهمن یا همان داش قلعه سی یا آنچه به تعبیر ایرنا قلعه سنگی خوانده شده است در فهرست آثار ثبت شده در سازمان میراث فرهنگی قرار ندارد. در حالی که براساس عملیات شناسایی و ثبت کتیبه های مجموعه کوه قلعه بهمن سمیرم این مجموعه دارای 8 کتیبه باستانی است که در بین آن ها کتیبه های دارای خط پهلوی نیز وجود دارند.
شاهین سپنتا از دوستداران میراث فرهنگی در استان اصفهان نیز گفت: سؤال این است که متن کتیبه چه بوده است؟ هیچ سندی مبنی بر وجود این کتیبه در کتیبه های دوره ساسانی وجود ندارد. حتی در کتاب ماندنگر باستان شناس غربی نیز که کتیبه های این منطقه را بررسی کرده است نیز چیزی در مورد کتیبه به سرقت رفته نگفته است. در مطالب آقای مصطفوی که در دهه 40 روی کتیبه های مجموعه قلعه بهمن مطالعه کرده نیز هیچ مطلبی در مورد کتیبه سرقت شده نیامده است.
این فعال میراث فرهنگی با اشاره به وجود نقشه سرقت کتیبه موجود در پرتگاه مجموعه قلعه بهمن یا همان قلعه سنگی سمیرم از 10 سال پیش تا کنون که سارقان به دلیل رسانه ای شدن موضوع از سرقت کتیبه خودداری کرده بودند، گفت: این افراد طی 10 سال گذشته نقشه سرقت کتیبه را در سر داشتند اما سؤال این است که چرا مسئولین میراث فرهنگی اصفهان وقتی دیدند عده ای برای سرقت یک اثر تاریخی نقشه کشیده اند اقدامی برای حفاظت از اثر انجام ندادند.
اظهارات باستان شناس دوره اسلامی در مورد کتیبه سرقت شده سمیرم
محسن جاوری: کتیبه کوفی سمیرم در سال 77 شناسایی شد. کتیبه در نقطه ای غیرقابل دسترس قرار داشت امکان خواندن را برای باستان شناس ها سخت می کرد. کتیبه دارای 7 یا 8 سطر خط کوفی بود. در منطقه قلعه بهمن حدود 10 کتیبه دیگر نیز وجود دارد. کتیبه سرقت شده به شدت دچار فرسودگی شده بود و خواندنش بسیار سخت. عکس های کتیبه را به دوستان کتیبه خوان هم نشان دادم اما خطوط آن بسیار ناخوانا بود. حدود 80 سانتی متر طول و حدود 60 تا 70 سانتی متر عرض داشت. این کتیبه بر بدنه کوه بر پرتگاه نصب شده بود و 5 متر از زمین ارتفاع داشت. مطمئنا کسانی که برای سرقت کتیبه رفته اند ابزار کار داشتند و جدا کردن کتیبه از سنگ کاری نیست که به سادگی انجام شود.
« دنیای سفر » این نوشته را از « همشهری » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.