19 مارس 2024 - 15:14

نگاهی به چرایی گراییدن به اقتصاد خلاق

18 ژانویه 2017 - 10:30 dsfr.ir/o88i4

نگاهی به چرایی گراییدن به اقتصاد خلاق
ecbnetwork.eu
اقتصاد خلاق

اقتصاد خلاق از مهم ترین گزینه ها برای کنار زدن سیطره #نفت بر #اقتصاد کشور ما است.

اقتصاد خلاق از جمله مفاهیم نوظهور در قرن 21 است که با وجود سابقه کم، توانسته نفوذ قابل توجهی در جوامع امروز دنیا پیدا کند. این مفهوم بیانگر رویکردی نوین در عرصه های اقتصاد، فرهنگ و صنعت است که در تلاش است تا با ایجاد کردن پیوند و تعاملی دوسویه میان این حوزه ها، ارزش اقتصادی محصولات فرهنگی و فکری را به مثابه تولیدات ارزشمند بشری در قرن حاضر نشان دهد. با اندکی تامل می توان دریافت عرصه اقتصاد خلاق به دلیل پیوند مستقیم با تنوع فرهنگی جوامع، بسیار گسترده است و از آثار هنری مختلف گرفته تا نرم افزار، بازی های رایانه ای، صنایع  دستی، موسیقی، کتاب و خدمات پژوهشی را شامل می شود. این تنوع گسترده بی تردید گردش مالی چشمگیری را هم در پی خواهد داشت که به گواه آمار منتشر شده از سوی مراجع مهمی  مانند بانک جهانی، ارقام آن هر سال سیری صعودی دارد.

خاستگاه

پایه گذاری اصطلاح اقتصاد خلاق را به جان هاوکینز، اندیشمند انگلیسی نسبت می دهند. وی در ابتدای قرن 21 این اصطلاح را مطرح کرد. به طور کلی در تعریف اقتصاد خلاق چنین می توان گفت: این مفهوم گسترده اقتصاد مربوط به حوزه ها و صنایعی مانند تبلیغات و بازاریابی، صنایع دستی، معماری، تولید نرم افزار، خدمات کامپیوتری، فناوری اطلاعات، طراحی مد، گرافیک، حوزه انتشارات، موزه، گالری های هنری، هنرهای نمایشی، هنرهای تجسمی، موسیقی، فیلم، عکاسی، تلویزیون و رادیو و ... را شامل می شود.

این عرصه جدید با تمرکز بر فعالیت های متنوع فرهنگی و غیرفرهنگی که با خلاقیت و نبوغ انسانی در ارتباط است درصدد است تا یک بخش اقتصادی توانمند و فراگیر در دنیا شکل دهد و بسیاری از محدودیت ها و چالش های شیوه های قبلی را پشت سر بگذارد؛ چراکه در اقتصاد خلاق مبنای سرمایه گذاری بر پایه فکر و خلاقیت انسان ها است که در قالب های مختلفی بروز می یابد.  هاوکینز در همان ابتدا بررسی های جامعی درباره ارزش کلی این اقتصاد صورت داد و برآوردهای به دست آمده توسط وی در سال 2001-2000 میلادی رقمی بالغ بر 22 تریلیون دلار در سراسر دنیا بود که این رقم در عین حال با نرخ رشد سالانه حدود 5 درصد نیز همراه بوده است.

این آمار چشمگیر به خوبی بیانگر قابلیت های بالای اقتصاد خلاق و حوزه های مختلف مربوط به آن است. این تحلیل ها و برآوردهای صورت گرفته در ابتدای قرن بیست و یکم شرایطی فراهم آورد تا کشورهای مختلف به ویژه کشورهای پیشرفته برنامه ریزی جدی برای رونق این عرصه داشته باشند؛ زیرا عرصه های مختلف اقتصاد خلاق بنابر ویژگی ها و ماهیتشان ظرفیت بالایی برای حرکت جوامع به سوی توسعه پایدار را دارا است و از سویی منابع و مواد اولیه مورد استفاده آنها مانند دیگر صنایع موجود دارای محدودیت نیست و تولیدات آن ها نیز آسیب ها و ضایعات زیست محیطی مانند گازهای گلخانه ای صنایع سنگین را ندارد.

همچنین باید افزود که این عرصه از اقتصاد به دلیل تاکید بر خلاقیت و ایده های تازه، زمینه را برای رونق بیش از پیش محصولات فرهنگی در معنای وسیع آن ایجاد کرده است. موقعیتی که در کنار تاثیرات اقتصادی آن، امکانی فراهم آورده تا شهروندان بیش از گذشته در معرض آثار هنری و فرهنگی و تولیدات این عرصه ها قرار گیرند.

پتانسیل ایران

رشد فزاینده اقتصاد خلاق در دنیا و افزایش ارزش مالی آن سبب شده تا کشورهای مختلف برای افزایش سهم اقتصاد خلاق را در تولید ناخالص داخلی خود افزایش دهند. در حال حاضر کشورهای پیشرفته و نیز کشورهای در حال توسعه مانند منطقه آسیای جنوب شرقی در این حوزه ورودی جدی و نسبت به آن اهتمام بالایی دارند. این در حالی است که در کشور ما با وجود ظرفیت های بسیار بالا در زمینه شکل گیری و رونق اقتصاد خلاق، هنوز در ابتدای راه قرار داشته و نتوانسته از این گردش عظیم سرمایه در دنیای امروز، سهمی هرچند ناچیز به خود اختصاص دهد. اهمیت و ضرورت اقتصاد خلاق در دنیای امروز از یکسو و نیز منابع انرژی رو به اتمام کشور ما از سوی دیگر واقعیاتی هستند که بر اساس آن ما ناچاریم به این عرصه ورود پیدا کنیم. در این شرایط، وضعیت در سرزمین هایی مانند ایران که از ظرفیت های بالایی برای بروز و توسعه صنایع خلاق و فرهنگی برخوردارند، مطلوب تر خواهد بود؛ چراکه در کشور ما به دلیل تنوع چشمگیر فرهنگی و قابلیت های ارزنده برای توسعه گردشگری، می توان زمینه بسیار مساعدی برای رشد و توسعه فراگیر اقتصاد خلاق فراهم آورد؛ این در حالی است که در بسیاری از برنامه ها و سیاست گذاری های اعلام شده از سوی مسوولان دولتی ایران در دوره های مختلف، همیشه تاکید بر اقتصاد جایگزین نفت یکی از شعارها و برنامه های اساسی بوده است. حال آنکه با نگاهی به ظرفیت ها و امکانات صنایع فرهنگی و خلاق در ایران، پر واضح است که اقتصاد خلاق از مهم ترین گزینه ها برای کنار زدن سیطره نفت بر اقتصاد کشور ما است. چنانچه نهادهای تصمیم ساز و برنامه ریز کشور در برنامه های میان مدت و بلندمدت خود نسبت به زمینه سازی برای توسعه اقتصاد خلاق اقدامات اصولی صورت دهند، می توان انتظار داشت ما نیز چون کشورهای توسعه یافته بتوانیم از نتایج و تاثیرات آن بهره مند شویم.

به هر صورت امید است که سازمان ها و نهادهای عرصه اقتصاد و فرهنگ با پیوند و ارتباط بین فعالیت ها و برنامه های خود، زمینه ای را مهیا سازند تا بسترهای مقدماتی و اولیه برای ظهور اقتصاد خلاق و رونق صنایع فرهنگی در ایران شکل گیرد؛ تلاشی عاقبت اندیشانه که می تواند نسل های آینده کشور ما را در شرایطی مطلوب قرار دهد.

1