28 مارس 2024 - 15:28

گردشگری کم‌شتاب، چتری بر سر گردشگری جایگزین

23 ژانویه 2016 - 10:10 dsfr.ir/ob4j1

گردشگری کم‌شتاب، چتری بر سر گردشگری جایگزین
stadslevenamsterdam.nl
گردشگری کم شتاب می تواند الگوی مناسب گردشگری در ایران باشد

گردشگری کم شتاب مانند چتری انواع گوناگون گردشگری جایگزین را که قرار است جایگزین گردشگری انبوه و پیامدهای بد و منفی آن گردند، در بر می گیرد.

شاید اولین بار بعد از تماشای فیلم "عصر جدید" چارلی چاپلین بود که خیلی ها آرزو کردند ای کاش زندگی برای لحظه ای می ایستاد و آنها را پیاده می کرد. در فرهنگ و فلسفه باستان مفهوم زمان، مفهومی دایره وار است. ثانیه ها و دقیقه ها در یک حرکت دایره ای مدام تکرار می شوند، تکراری که از هزینه فرصت زمان از دست رفته و اضطراب ناشی از آن به شدت می کاهد. اما بعد از انقلاب صنعتی، مفهوم زمان در جوامع غربی بطور کل دگرگون شد. زمان دیگر نه آن تسلسل تکراری که خطی مستقیم تا ناکجا بود. بنابراین هرچه در این لحظه جا می ماند برای همیشه از دست رفته بود، چرا که هیچکس قادر به بازگشتن و تکرار آن لحظه نبود. چنین تغییری بنیان تفکر و فلسفه ای شد که تا دهه 70 میلادی سبک زندگی بشر را به ویژه در کشورهای صنعتی، گرفتار سرعت زیاد، توجه بیش از اندازه به کمیت و به نوعی دوری از مفهوم و جوهر اصلی زیستن نمود. توجه بیش از اندازه به بهره وری و بُعد کمی کار، محصول انقلاب صنعتی بود که رفته رفته به مفهوم اصلی زندگی فردی و اجتماعی مدرن در جوامع غربی بدل گشت. زمان در چنین فلسفه ای منبعی محدود و تمام شدنی بود که هر کس باید بیشترین بهره را از آن می برد، در زمانی محدود بیشترین کار را انجام می داد و داشتن حق انتخاب بیشتر را برابر با فرصت بیشتر می دانست.

در آن سوی داستان اما آنچه که از دست می رفت، فرصت درک و لذت از زندگی بود. لازمه هر درکی کنکاش بیشتر و عبور از لایه سطحی و رسیدن به عمق است و این میسر نخواهد شد مگر با تامل و تعقل در موضوعات پیرامون خود. حال آنکه در سایه تفکر مدرن شتاب زده، هر گونه آهستگی و درنگی به معنای کسالت و تنبلی بود و تنها عقب ماندگی و شکست در رقابتی را در پی داشت که حتی برای یک لحظه از حرکت نمی ایستاد. مصرف گرایی، رشد روزافزون اضطراب و افسردگی، بوجود آمدن تفاوت های طبقاتی در سطح جامعه، پایمال شدن حقوق انسانی بخش بزرگی از جامعه از جمله کارگران و همچنین آسیب های بسیار به محیط زیست همگی از جمله پیامدهایی بودند که اساس چنین فرهنگ و رفتاری را زیر سوال برد. اوج گرفتن انتقادات و پیدایش جنبش های اجتماعی در نکوهش تفکری که اساساً انسان را از هویت انسانی اش دور می کرد و از او ماشینی می ساخت که ارزشش در گرو تولید بیشتر در زمان کمتر بود، باعث ایجاد آگاهی در میان مردم گشت. حالا کیفیت گمشده ای تازه بود که همه در جستجوی آن بودند. کیفیتی که درست در نقطه مقابل ترافیک و آلودگی، تخریب محیط زیست، انبوه سازی و مصنوعی شدن خیلی از محصولات قرار داشت.

رضایت و رفاه، بیشتر از هر چیز دیگری اهمیت پیدا کرد و مردم برای آن که از زندگی لذت بیشتری ببرند به زمان بیشتری احتیاج داشتند. زمان بیشتر برای استراحت، برای دست یافتن به آرامش و برای آموختن و همه این ها مستلزم آن بود که شتاب زندگی قدری آرام بگیرد و همه چیز آهسته تر پیش رود. در دهه های اخیر " کم شتاب" کردن زندگی تبدیل به جنبشی اجتماعی شده است که در مقابل سرعت بالای زندگی در دنیای مدرن قرار دارد. بر خلاف آنچه بسیاری از مردم تصور می کنند، کم شتاب بودن تنها به معنای کند و آهسته بودن نیست. بلکه هدف اصلی داشتن زمانی کافی برای بهره مند شدن و لذت بردن از انجام کارها است. مفهوم اسلو فود (Slow Food) و اسلو سیتی (City Slow) دقیقا در پی آن است تا برای شهروندان و گردشگران، زمان بیشتری برای کشف و شهود ایجاد کند. کم شتاب بودن به معنای تخصصی رفتار کردن در برابر پدیده های گوناگون است. بجای آن که در بازه زمانی کوتاهی به بیش از ده جاذبه تاریخی مراجعه کنید و از کنار هر کدام خیلی سطحی و گذرا بگذرید، به تماشای دو جاذبه بروید اما همه چیز درباره آن ها را ببینید و بشنوید. گردشگری کم شتاب یکی از شاخه های نشات گرفته از جریان های کم شتاب است که تلاش می کند تا کیفیت را ملاک ارزیابی تجربه سفر قرار دهد. بسیاری از کارشناسان حوزه گردشگری، گردشگری کم شتاب را مدل خوبی برای آینده گردشگری پایدار می دانند. در حالی که برخی معتقدند مفهوم کم شتاب قدری وسیع و مبهم است و با بسیاری از مصادیق دیگر گردشگری جایگزین مانند گردشگری سبز یا گردشگری کم کربن هم پوشانی دارد، شاید بتوان ادعا کرد که گردشگری کم شتاب مانند چتری انواع گوناگون گردشگری جایگزین را که قرار است جایگزین گردشگری انبوه و پیامدهای بد و منفی آن گردند، در بر می گیرد.

گردشگری کم شتاب به دنبال آن است که از حرکت و جابجایی بیش از اندازه مسافران بکاهد و در عوض آنان را تشویق نماید تا به لایه های درونی تر فرهنگ و محیط پیرامون شان در مقصد توجه نمایند. گردشگری کم شتاب با معطل کردن گردشگران در یک مقصد به آنان فرصتی برای اندکی تامل و درنگ می دهد تا به درک درست تری از جامعه میزبان و سبک زندگی آن ها برسند. حتی گردشگری کم شتاب وسایل نقلیه ای را که با سرعت کمتر، امکان دیدن و تماس بیشتر با محیط مقصد را برای گردشگران فراهم می کنند ترجیح می دهد. اگر قصد سفر به اروپا را دارید گردشگری کم شتاب به شما پیشنهاد می کند تا بجای استفاده از هواپیما و رفتن از شهری به شهر دیگر، فرصت سفر با قطار را از دست ندهید و تنها بجای اندیشیدن به مقصد از فاصله ها و جاده ها نیز لذت ببرید. به این ترتیب گردشگری کم شتاب نه تنها درصدد است تا برای گردشگران فرصت بیشتری برای درک تاریخ، فرهنگ، هنر و طبیعت مقصد ایجاد نماید، بلکه از ردپای کربنی آ نها نیز می کاهد.

این موضوع تنها به سود صنعت گردشگری نیست بلکه جامعه میزبان نیز از حرکت آهسته گردشگران در مقصد منتفع خواهد شد. رد پای کربنی کمتر به معنای حفظ محیط زیست است، فرصت بیشتر برای آموختن و درک فرهنگ میزبان احساس احترام و علاقه نسبت به مردمان آن مقصد را در گردشگران تقویت می نماید و در نهایت افزایش مدت زمان اقامت گردشگران در یک مقصد به معنای افزایش میزان هزینه کرد آنان و در نتیجه افزایش درآمد جامعه میزبان است.

بسیاری از دست اندر کاران عرصه گردشگری ایران همواره از پراکندگی آثار و سایت های تاریخی و باستانی در میان شهرهای گوناگون یک استان شکایت می کنند و همین موضوع را سدی بر سر راه پیشرفت گردشگری می دانند. این در حالی است که بسیاری از استان های ایران زیرساخت های کافی برای ارائه خدمات مناسب که تجربه رضایت بخشی برای گردشگران رقم بزند را در اختیار ندارند. پراکندگی آثار و جاذبه های گردشگری به خودی خود یک مشکل نیست. بلکه آنچه آن را به یک چالش تبدیل می نماید نحوه مدیریت و مواجهه با آن است. بسیاری از کشورهای پیشرو در عرصه گردشگری مانند یونان، آثار تاریخی خود را در موزه های جداگانه در معرض دید عموم قرار می دهند تا گردشگر برای بازدید از تمامی آن ها ناگزیر از مراجعه به موزه های متعدد باشد. ایران باید بتواند تهدیدهای موجود را به فرصت تبدیل نماید. گردشگری کم شتاب زمانی تحقق می یابد که مجموعه ای از امکانات و زیرساخت های کافی و مناسب در کنار هم قرار بگیرند و گردشگر را از بند نیازهای اولیه در سفر برهانند. در این صوت است که او ترغیب به اقامت بیشتر در مقصد می گردد و ترجیح می دهد زمان دوباره تبدیل به همان دایره تکراری شود تا دور لذت و ماجراجویی را برای او مکرر کند.

ایران در زمانه ای دست به برنامه ریزی های کلان برای گردشگری خود زده است که دنیا با فجایع حاصل از توسعه گردشگری انبوه مواجه شده است و برای مقابله با آن راه حل های اثربخشی یافته است. بنابراین با پتانسیل و ظرفیتی که ایران برای ارائه محصولات و خدمات منحصربفرد خود دارد، بهتر است از الگوهای جهانی برای توسعه گردشگری پایدار استفاده نماید تا با کمترین هزینه، صنعت گردشگری را به سوی رشد و توسعه هدایت نماید.

پیشتر درباره ده فرمان گردشگری کم شتاب نوشته ایم.

1