عملیات احداث جاده ترانزیتی برای توسعه یک شهرک صنعتی از حریم درجه یک «سایت باستانی ویگُل» فعالان میراث فرهنگی را نگران کرده است. آن ها می پرسند چرا برخلاف مقررات حفاظتی حریم، ماشین آلات سنگین در فاصله ۱۰ متری در حال شخم زدن حریم منظری برای عبور جاده ای هستند که در آینده می تواند منظر این اثر باستانی را با چالش مواجه کند؟
به گزارش «دنیای سفر» به نقل از ایرنا، محوطه ای باستانی در شرق شهر «بیدگُل» با نام ویگل قرار دارد که طی ۲ فصل کاوش باستان شناسی، بقایای آتشکده ای متعلق به دوران ساسانی و همچنین دوران انتقالی ساسانی به اسلامی در آن کشف شده است. آتشکده ای که گفته می شود به دلیل تغییر دین، متروک و به فراموشی سپرده شده است و از نگاه باستان شناسان یکی از استثنایی ترین آتشکده های دوران ساسانی به شمار می رود.
سایت های باستانی و آثار تاریخی ثبت ملی، عرصه و حرائمی مصوب و ضابطه مند از سوی میراث فرهنگی کشور دارند که هر اقدامی در جوار آن ها باید از این حرائم ضابطه مند پیروی کند. مطابق با بند چهار ضوابط و مقررات حفاظتی حریم، استفاده و تردد ماشین آلات سنگین و نیمه سنگین و هرگونه اقدامی که باعث لطمه و آسیب به بنیان یا منظر اثر تاریخی شود در محدوده حریم ممنوع است.
همچنین مطابق با بند سه این ضوابط، ایجاد یا نصب هرگونه سازه، دکل، مانع و نظایر آن که باعث مخدوش شدن ارتباط بصری اثر با محیط پیرامون شود در محدوده حریم ممنوع محسوب می شود.
آن طور که فعالان میراث فرهنگی به ایرنا گفته اند اما هیات امنای شهرک صنعتی «سلیمان صباحی بیدگلی» در یک ماه اخیر توانسته اند بدون گرفتن مصوبه شورای فنی میراث فرهنگی کشور با گرفتن موافقت رییس پایگاه ملی ویگل و مصوبه شورای فنی میراث فرهنگی استان اصفهان، با به کارگیری لودر و گریدر اقدام به صاف کردن بخش هایی از حریم درجه یک این اثر باستانی در ۱۰ متری عرصه آن کنند.
آن ها معتقدند که آنچه در حریم درجه یک این محوطه باستانی رخ داده و قرار است حریم منظری آن را با چالش هایی چون نصب تابلوهای تبلیغاتی و دکل های برق مواجه کند بر خلاف ضوابط و مقررات عرصه و حرائم میراث فرهنگی کشور است و مصوبه ای که شورای فنی استان اصفهان به مجریان طرحِ احداث این جاده داده غیرقانونی است.
از سوی دیگر اما طبق آنچه رئیس پایگاه ملی ویگل به ایرنا گفته، مجوز اجرای جاده شهرک صنعتی در حریم این اثر باستانی، مطابق بند ۵ ضوابط و مقررات عرصه و حرائم میراث فرهنگی کشور داده شده است.
مطابق بند ۵ این ضوابط، توسعه، تعریض و ایجاد معبر یا خطوط حمل و نقل ریلی، ایجاد هرگونه تاسیسات، فضای سبز و نظایر آن در محدوده حریم بدون استعلام و کسب مجوز از سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری ممنوع است و کلیه طرح های اجرایی و ساماندهی در این محدوده می بایست قبل از اجرا به تصویب سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برسد.
اجرای این جاده در فاصله ۱۰ متری عرصه ویگل اما در حالی از سوی هیات امنای شهرک صنعتی سلیمان صباحی بیدگلی پیگیری شده که به گفته فعالان میراث فرهنگی و همین طور محسن جاوری، رئیس هیات باستان شناسی محوطه ویگل، پیشتر طرح دیگری در فاصله مطمئن تری از عرصه از سوی شهرداری آران و بیدگل مطرح شده بود اما در سال ۱۴۰۰ به دلیل عدم موافقت هیات امنای شهرک صنعتی پیگیری نشد.
آتشکده ویگل، شاخص و حد و حدود آن هم مشخص است
در همین پیوند، رییس هیات باستان شناسی محوطه باستانی ویگل به ایرنا گفت: مسیر پیشنهادی پیشین که در حریم درجه ۲ و سه بود فاصله ایمن با محوطه باستانی ویگل داشت اما مسیر فعلی از کنار عرصه عبور می کند.
محسن جاوری افزود: این محوطه برای ما اهمیت دارد و اگر احداث جاده یا اقدامات توسعه ای در پیرامون آن بخواهد صورت بگیرد، پیشتر پیش بینی های لازم در این رابطه در ضوابط عرصه و حریم انجام شده و حد و حدود مشخص است بنابراین موضوع چندان پیچیده نیست.
وی یادآور شد: مطابق با ضوابط عرصه و حرائم تردد ماشین و وسایل سنگین از نزدیکی محوطه باستانی ممنوع است بنابراین مسیر اول مسیر ایمنی بود و هیچ مغایرتی هم با ضوابط نداشت.
ماجرای جاده ای که از ۱۰ متری عرصه «محوطه باستانی ویگُل» می گذرد چیست؟
جاوری خاطرنشان کرد: ویگل، محوطه بسیار مهمی از دوره ساسانی و دوره انتقالی ساسانی به دوره اسلامی است. آتشکده ای که در ویگل قرار دارد به دلیل داده های تاریخی، کتیبه ها و تزیینات و نقش های خاص یکی از استثنایی ترین آتشکده های دوره ساسانی ایران است.
وی افزود: یکی از نقوش و تزیینات مورد علاقه از دوره ساسانی نقشی شبیه به قلب است که در محوطه های دیگر و از جمله در آتشکده ویگل و همچنین در سفال های این منطقه دیده می شود.
جاوری با بیان اینکه آتشکده ویگل با تغییر دین دچار متروکی شده اما تا قرن سوم فعال بوده است، گفت: ویگل یکی از محوطه های بسیار استثنایی از دوره ساسانی در ایران مرکزی است و نسبت به تمام سایت های مشابه دوره ساسانی در ایران شاخص است.
مصوبه احداث جاده غیرقانونی است
یک فعال میراث فرهنگی نیز به ایرنا گفت: هیات امنای شهرک صنعتی، خط جاده را جا به جا و نزدیک به حریم منظری محوطه ویگل کردند و با بردن طرحِ آن به شورای فنی میراث فرهنگی استان، مصوبه گرفته اند و در حال اجرا هستند اما این مصوبه غیرقانونی است.
علی فردین افزود: مصوبه این طرح باید در هیات راهبردی پایگاه ویگل مطرح می شد که مطرح نشده است. شهردار آران و بیدگل، رییس پایگاه و رییس هیات باستان شناسی آتشکده ویگل از جمله اعضای این هیات مشورتی هستند که رییس پایگاه بدون مشورت با سایر اعضا اقدام به موافقت اولیه و سپس بردن طرح به شورای فنی میراث فرهنگی استان کرده است.
این باستان شناس که از اعضای هیات باستان شناسی فصل اول کاوش ویگل است در ادامه گفت: این مصوبه باید به شورای فنی میراث فرهنگی کشور می رفت. اجرای این جاده در حریم منظری و درجه یک این محوطه باستانی به مدت یک ماه است که حریم را زیر و رو کرده است.
وی یادآور شد: قرار است شهرک سلیمان صباحی بیدگلی که مجموعه ای از شرکت های فرش ماشینی است توسعه پیدا کند. ما مخالف این جاده یا توسعه شهرک نیستیم اما مکان احداث این جاده مهم است.
وی یادآور شد: طرح پیشین برای احداث جاده در فاصله ایمنی با عرصه محوطه باستانی ویگل قرار داشت که از سوی شهرداری هم طرحِ آن پیگیری می شد و مورد موافقت شورای راهبردی پایگاه، شورای فنی میراث فرهنگی شهرستان آران و بیدگل و حتی معاونت وقت میراث فرهنگی استان هم بود اما به دلیل موافق نبودن هیات امنای شهرک صنعتی با این مسیر، اجرا نشد.
ماجرای جاده ای که از ۱۰ متری عرصه «محوطه باستانی ویگُل» می گذرد چیست؟
فردین افزود: در نهایت امسال هیات امنا طرحی آماده و موافقت رییس پایگاه ویگل را گرفت و توانست به این واسطه مصوبه شورای فنی میراث فرهنگی استان را هم بگیرد و بدون کسب مصوبه شورای فنی میراث فرهنگی کشور طرح را در حریم درجه یک اجرا کند.
عقل حکم می کرد مجریان، احداث جاده را از حریم ویگل آغاز نکنند تا شائبه ها رفع شود
همچنین دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی صباحی بیدگل اظهار داشت: بعد از آنکه طرح شهرداری برای احداث جاده به دلیل عدم همراهی هیات امنای شهرک صنعتی کنار زده شد، طرحی را تهیه کردند که حتی در خودِ عرصه بود اما کنار زده شد و رییس پایگاه ویگل با احداث جاده در حریم درجه یک موافقت کرد در حالی که این اقدام با ضوابط و مقررات عرصه و حرائم مطابقت ندارد.
علی ادهمی افزود: عقل حکم می کند که این جاده ۹۰۰ متری را اول از جایی که در حریم نیست شروع می کردند تا تکلیف محدوده ای که در حریم ویگل است روشن و شائبه ها حل شود اما کار احداث جاده را از حریم منظری ویگل با ماشین آلات سنگین شروع کردند.
ادهمی افزود: در آینده اگر قرار باشد این محوطه باستانی ثبت جهانی شود، کارشناسی که برای بررسی آن می آید متوجه تخریب حریم منظری و ۲ قسمت شدن آن می شود و همین مانع ثبت جهانی اثر می شود.
جاده پدافند غیرعامل شهرک صنعتی است
رئیس هیئت امنای شهرک صنعتی سلیمان صباحی بیدگلی اما در پاسخ به پرسش های خبرنگار میراث فرهنگی ایرنا گفت: پیشنهاد دادیم که باید مسیری داشته باشیم و این اداره هایی چون راه، منابع طبیعی و میراث فرهنگی هستند که مشخص کدام مسیر بهتر است.
مفیدی افزود: شهرک صنعتی سلیمان صباحی بن بست است و ماشین ها در نهایت از یک زیرگذر ۸ متری عبور می کنند تا به شهر کاشان برسند در نتیجه با ایجاد مسیر درخواستی مشکل حل خواهد شد و این جاده می تواند پدافند غیرعامل شهرک باشد.
وی با بیان اینکه جاده پیشنهادی یک مسیر استراتژیک صنعتی است، گفت: این مسیر را ارگان های مربوطه و شورای فنی میراث فرهنگی مصوب کرده اند.
مفیدی در پاسخ به این پرسش که چرا طرح پیشین برای اجرا پیگیری نشده است و طرح فعلی را اجرا کردید، گفت: من اطلاع ندارم چرا طرح پیشین پیگیری نشده است. این پرسش را از ارگان هایی که طرح فعلی را مصوب کرده اند بپرسید.
وقتی میراث چراغ سبز نشان داده، ما چه کاره ایم
اما معاونت عمرانی شهرداری آران و بیدگل در پاسخ به پیگیری های ایرنا با ابراز بی اطلاعی از دلیل اینکه چرا طرح پیشین احداث جاده از سوی شهرداری در سال ۱۴۰۰ اجرا نشده است گفت: برای اجرای هر پروژه عمرانی، شهرسازی و خدمات شهری یکسری استعلاماتی باید گرفته شود اما وقتی ادارات ذی ربط، مساله یا طرحی را تایید می کنند، ما نمی توانیم مانع اجرای آن شویم.
هادی نجف دوست افزود: نمی خواهیم سایت باستانی ویگل لطمه بخورد و در عین حال مخالف توسعه شهرک صنعتی هم نیستیم چرا که هر ۲ موضوع به مردم شهرمان برمی گردد اما وقتی اداره مربوطه چراغ سبز نشان داده است نمی توان اقدامی کرد.
پیگیری ها با مدیر پایگاه بوده است، از او بپرسید
خبرنگار میراث فرهنگی پیگیر شد تا ماجرای عبور جاده از حریم محوطه باستانی ویگل را به روایت معاونت میراث فرهنگی اصفهان بپرسد اما پاسخ سید مهدی موسوی موحد به پیگری ها محتوای این پیامک بود: « از ابتدا همه پیگیری ها با آقای دکتر حسین زاده، مدیر پایگاه ملی ویگل بوده و مسیر احداث جاده هم در کمیته فنی سه مطرح و تایید شده است».
متخصصم و می گویم جاده آورده اش برای ویگُل بیشتر از آسیب هاست
اما رییس پایگاه ملی ویگل معتقد است در ضوابط حرایم محوطه باستانی ویگل عبور جاده و حتی ریل راه آهن با نظر پایگاه مجاز دانسته شده و در این صورت، تفسیرِ متخصص و کارشناس در یک محوطه باستانی ملاک است.
جواد حسین زاده در این پیوند به ایرنا گفت: بر اساس قوانین و نظر کارشناسی من این جاده نه تنها آسیبی به ویگل نمی زند بلکه آورده هایی هم برای آن دارد.
این باستان شناس اظهار داشت: اولین آورده این جاده برای ویگل این است که جبهه شمالی آن برای همیشه در عرصه حفظ می شود چرا که یک خیابان ۴۰ متری وجود دارد که کسی نمی تواند به عرصه تعرض کند و هر ساخت و ساز و توسعه ای هم اگر باشد در آن طرف جاده صورت می گیرد.
وی افزود: آورده دوم این است که با عبور این جاده، تاسیسات، روشنایی و آبادانی به این محوطه می آید در حالی که اکنون ویگل جایی برای تخلیه نخاله و جسد حیوانات دامداری هاست اما وقتی جاده کشیده می شود، این مکان فنس کشی و آباد می شود.
حسین زاده گفت: آورده سوم اما این است که وقتی ویگل در کنار میدان قرار می گیرد زمینی در آن مکان به میزان ۲ هکتار باقی می ماند که متعلق به اداره راه و شهرسازی است.
وی ادامه داد: ما می توانیم طرح روی آن زمین بگذاریم و در کمیسون مستندسازی به عرصه ویگل اضافه شود.
مدیر پایگاه ویگل تصریح کرد: اگر این جاده مسیرش تغییر کند و به صد متر آن طرف تر منتقل شود، یک زمین ۱۰ هکتاری باقی می ماند که به راحتی هرکسی می تواند برایش تغییر کاربری بگیرد و در آن ساخت و ساز کند.
وی یادآور شد: در وهله اول بعد از استعلام، موافقت کردم ولی چون ویگل مهم بود باید در شورای فنی استان هم مطرح می شد. شورای راهبردی یک شورای مشورتی و برای انجام امورات داخلی محوطه است و برای این مسائل ملاک عمل نیست.
ماجرای جاده ای که از ۱۰ متری عرصه «محوطه باستانی ویگُل» می گذرد چیست؟
حسین زاده بیان داشت: گفته می شود در آینده ممکن است در این جاده تابلو تبلیغاتی زده شود و منظر را تخریب کند در پاسخ باید گفت می توان مانع آن شد اما آورده ای که برای ویگل دارد بیش از آسیب های آن است.
وی افزود: آسیب فقط سر و صدای ماشین ها است که همین الان هم جاده قدیم ویگل با فاصله مشابه در منطقه وجود دارد.
حسین زاده گفت: این جاده را هیات امنای شهرک درخواست کرده اند. آن ها گفته اند می دانیم زیرِ عرصه ویگل اثر تاریخی و باستانی وجود دارد و میراث ملی هم برای ما ارزشمند است به همین دلیل هم فاز ۲ شهرک صنعتی را به بیرون از حریم ویگل برده ایم اما احداث این جاده برای ما خوب است.
مدیر پایگاه ملی ویگل ادامه داد: آن ها به ما گفتند شما می گوید میراث مانع توسعه نیست در نتیجه می توانید قانونا به ما اجازه کشیدن جاده بدهید. در نتیجه بر اساس نظر تخصصی من این جاده آسیبی برای ویگل ندارد که سود هم دارد.
