سومین همایش ملی ایران شناسی استان ها «تاریخ، فرهنگ و هنر استان همدان»، همزمان با روز بزرگداشت ابوعلی سینا، یکم شهریورماه ۱۴۰۱، به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
به گزارش «دنیای سفر» از روابط عمومی بنیاد ایران شناسی، این همایش با حضور محمدحسین رجبی دوانی، رئیس بنیاد ایران شناسی، عبدالمجید میردامادی، معاون اداری و مالی بنیاد، دکتر محمد بهرام زاده، دبیر علمی همایش، دکتر عباس احمدوند، معاون پژوهشی بنیاد، محسن جانجان، دبیر اجرایی همایش، مرتضی حصاری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پوران طاحونی، مدیر تحصیلات تکمیلی بنیاد و جمعی از کارکنان بنیاد و شعبه همدان همراه بود.
در ابتدای سومین همایش ملی ایران شناسی؛ «تاریخ، فرهنگ و هنر استان همدان»، محمدحسین رجبی دوانی، رئیس بنیاد، ضمن اشاره به روز پزشک و تصدی پست ریاست بنیاد ایران شناسی از سوی رئیس جمهور، در طی ماه های اخیر، خود را به عنوان خادم ایران اسلامی و فرهنگ و هنر دیرینۀ ایران و تمدن درخشان ایران در ادوار مختلف معرفی کرد و تصمیم خویش را مبنی بر بررسی و معرفی تاریخ و تمدن عظیم ایران- در حوزه های گوناگون- در طول سه دوره «ایران باستان- پیش از اسلام»، «ایران دورة اسلامی» و «ایرانِ انقلاب اسلامی»، با همکاری همکاران بنیاد و شعبه های آن در سراسر کشور، بیان کرد؛ چراکه بر اساس اساس نامۀ بنیاد ایران شناسی، معرفی و شناخت بیشتر ایران و جنبه های تاریخ و تمدن آن، از وظایف اصلی بنیاد است.
در ادامه، رجبی دوانی با اشاره به موضوع همایش که شهر همدان، تاریخ، فرهنگ و هنر آن بود، به بررسی این شهر در این سه دوره تاریخی پرداخت. او گفت: همدان، یا به عبارتی «هگمتانه» یا «اکباتان»، قدیمی ترین شهر ایران و یکی از قدیمی ترین شهرهای جهان است. در دورۀ ایران باستان که مادها نخستین سلسله ایرانی را در این سرزمین تاریخی تشکیل دادند، همدان به عنوان نخستین پایتخت ایران از سوی مادها انتخاب شد. در دوران هخامنشی، اشکانی و ساسانی نیز این شهر خوش درخشید. در دورۀ هخامنشیان به مدت کوتاهی و در دوره اشکانیان، به مدت قابل توجهی شهر همدان مجدداً پایتخت بوده و از این حیث شهری قابل اهمیتی ست، که سابقه تمدنیِ دیرینه ای در ادوار مختلف تاریخی دارد.
همدان در دوره اسلامی، در فتوحات اولیه اعراب مسلمان فتح می شود و مردمانش به اسلام می گروند و در دوران علویان که از جور و ظلم عباسیان به ایران پناه آورده بودند و در طبرستان حکومت تشکیل داده بودند، گروهی از آن ها از طبرستان به همدان آمدند و با استقبال مردم همدان دولتی شیعی و از سادات علوی را در این شهر و مناطق اطرافش مدتی تشکیل دادند.
پس از آن و در دوران درخشان تمدن اسلامی- ایرانی و شیعی، که عصر آل بویه است، باز شاهد انتخاب همدان به عنوان پایتخت از سوی سلاطین و امرای آل بویه هستیم و در همین دوران است که ابن سینا، دانشمند برجسته جهان، اسلام و شیعه در همدان وزیر شمس الدوله دیلمی می شود و این شهر مستقر شده و از دنیا نیز می رود.
ابن سینا افتخار بزرگ ایرانیان است و همدان نیز افتخار حضور و مدفن این دانشمند را دارد. همچنین از دیگر دانشمندان، ادیبان و شاعران برجسته ای که از همدان برخاسته اند، می توان به بدیع الزمان همدانی و بابا طاهر اشاره کرد. او در بخش دیگری از سخنان خود به حمله مغول ها و مقاومت ۱۰ ساله این شهر در مقابل یورش های وحشیانه این قوم، حماسه های بزرگ مردمان این شهر در بحبوبۀ انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس نیز اشاره کرد.
در ادامه، محمد بهرام زاده، دبیر علمی همایش، ضمن گرامیداشت روز ابن سینا، به لزوم پرداختن به جوانب گوناگون سرزمین همدان یا هگمتانه و اهمیت شناخت شایسته تر این خطه پرداخت. بر این اساس برگزاری همایشی با عنوان «تاریخ، فرهنگ و هنر استان همدان»، از سلسله همایش های ملی ایران شناسی استان ها، در دستور کار معاونت پژوهشی بنیاد ایران شناسی قرار گرفت.
بنابر گفتۀ ایشان، این همایش با توجه به هدف بنیاد ایران شناسی مبنی بر بازخوانی نقادانه مطالعات صورت گرفته درباره تمدن ایرانی، همچنین شناسایی و معرفی مطالعات ایران شناسانه توسط پژوهشگران و محققان برگزار می شود و در راستای آن، تک تک استان های ایران مورد بررسی و مطالعۀ همه جانبه قرار خواهند گرفت، که امروز شاهد برگزاری سومین همایش با نام استان همدان هستیم.
بر این اساس، در این همایش، تعداد ۵۰ مقاله در ۳ محور اصلی تاریخ و باستان شناسی، جغرافیا و فرهنگ، به دبیرخانه همایش ارسال گردید که از این تعداد، ۳۱ مقاله برگزیده شد و ۲۰ عنوان مقاله در مجموعه مقالات همایش به چاپ خواهد رسید و از این مقالات تعداد ۶ مقاله جهت ارائه در روز همایش به صورت سخنرانی «وبینار آنلاین و حضوری»، مورد تأیید کمیته علمی و کمیته داوران همایش قرار گرفت. همچنین به منظور دسترسی فرهیختگان و پژوهشگران این حوزه، مقالات سومین همایش ملی استان ها؛ «همایش ملی تاریخ، فرهنگ و هنر استان همدان» در پایگاه استنادی جهان اسلام(ISC) به شماره ۳۴۰۷۶- ۰۱۲۲۰ و مرجع تخصصی کنفرانس های ایران (سیویلیکا) با کد اختصاصی IRANOLOGY ۰۳ نمایه می شود.
در ادامه، محسن جانجان، دبیر اجرایی همایش نیز چنین بیان کرد: آنچه درباره علم ایران شناسی بایستی مورد توجه ویژه قرار می گیرد، نگرش مبتنی بر جغرافیای تاریخی آن منطقه است و می بایست عظمت هر منطقه را در تعامل انسان، طبیعت و آثار فرهنگی و اجتماعی آن جست وجو کرد. در این بین نقاطی که این چهار مهم در آن رنگ و بویی جدی تر دارند و اهمیتی دوچندان می یابند.
او در ادامه به خلاصه ای از گزارش عملکرد بنیاد ایران شناسی شعبه استان همدان پرداخت:
۱. تهیه دانش نامه جامع همدان شناسی.
۲. همکاری درباره تألیف کتاب «میراث ناملموس استان همدان» که چند روز آینده در همدان رونمایی می شود.
۳. تألیف کتاب «از هگمتانه تا اکباتان» که نتایج ۱۱ فصل کاوش باستان شناسیِ محمدرحیم صراف در تپه هگمتانه است. که حدود چندماه پیش رونمایی شد.
۴. همکاری در چاپ کتاب «دیار ملایر».
۵. همکاری در چاپ کتاب مجموعه مقالات چهارمین کنگره معماری و شهرسازی استان همدان.
۶. همکاری در چاپ کتاب مجموعه مقالات همایش تخصصی و ملی گردشگری شهرستان نهاوند
در پایان و در این همایش یک روزه مقالات زیر ارائه شد:
- آزاده حیدری، با موضوع مقاله «بررسی موضوعی سفرنامه های سیاحان انگلیسی درباره همدان؛ با تمرکز بر جغرافیای طبیعی، تاریخ و آثار تاریخی»؛
- زهره شیرین بخش، با موضوع مقاله «بازار همدان؛ بررسی تاریخی»؛
- رضا نظری ارشد، با موضوع مقاله «درآمدی بر شناخت تاریخچه، جایگاه و آثار تاریخی اقلیت های دینی (یهودیان و ارامنه) در همدانِ عهد قاجار»؛
- نادیا پورعباس تحویلداری، با موضوع مقاله «تبیین راهبردهای رونق صنایع دستی در همدان با تأکید بر توسعه اقتصادی و گردشگری»؛
- نفیسه گریوانی، با موضوع مقاله «روایت قالیچه ای تصویری همدان از هوشنگ شاه در عصر قاجار»؛
- بهناز ساری و همکاران با موضوع مقاله، «معماری خانه های سنتی همدان و رابطه آن با اقلیم نمونۀ موردی خانه پوستی زاده».
