صنایع دستی در بسیاری از موارد کمترین برداشت را از #طبیعت و محیط زیست داشته و منشأ آلودگی های مخرب نیستند.
در تعاریف مبنایی اقتصاد خلاق، مولفه های خاصی مطرح می شود تا یک صنعت یا حرفه و محصول را بتوان در طبقه بندی های موجود صنایع خلاق قلمداد کرد. مفاهیم و تعابیری که از ابتدای شکل گیری آنها در اوایل هزاره سوم تاکنون، با قبض و بسط های فراوانی مواجه بوده و نظرات فراوانی در خصوص آنها به ثبت رسیده است. باوجود این، دو ویژگی صنایع خلاق از اهمیت بالاتری برخوردارند؛ نخست اینکه ارزش افزوده تولیدات و محصولات این صنایع نسبت به مواد اولیه آنها بالا بوده و این ارزش بالا، ناشی از خلاقیت ذهنی و ابداعات فکری تولیدکنندگان (هنرمندان) آنها است.
از این نظر خلاقیت ذهنی خالقان آثار، اهمیت تعیین کننده ای پیدا خواهد کرد و زمانی که این شرایط مورد پوشش قوانین حمایت از حقوق مولفان و مبتکران قرار گیرد، از حیث اقتصادی و مالی نیز رشد قابل ملاحظه ای را ایجاد می کنند. ویژگی دوم صنایع خلاق که امروز تاکید بسیاری بر آن می شود، حمایت آنها از محیط زیست و منابع طبیعی است؛ به این معنی که این صنایع در بسیاری از موارد کمترین برداشت را از طبیعت و محیط زیست داشته و منشأ آلودگی های مخرب نیستند. از طرفی چون مواد اولیه آن بیش از هر چیزی خلاقیت و پردازش ذهنی انسان ها است، در نتیجه بیش از آنکه به طبیعت و محیط زیست آسیب برسانند، از آن حمایت و حفاظت می کنند. از این منظر صنایع خلاق را صنایع سبز و حامی محیط زیست می نامند. با توجه به این ویژگی ها است که در بسیاری از پروژه ها و برنامه های توسعه پایدار در دنیا تاکید و توجه ویژه ای به صنایع خلاق و محصولات و خدمات ناشی از آنها می شود. این حوزه در راستای ثبات و پایداری حیات انسان روی زمین فعالیت می کند و زمینه های مساعدی برای ارتقای کیفیت زندگی انسانی مهیا می سازد.
آشتی صنعت و طبیعت
در ایران یکی از مهم ترین حوزه های صنایع خلاق که هر دو ویژگی فوق را به صورت توامان در خود متجلی کرده و ظرفیت بسیار بالایی برای تحقق توسعه پایدار در کشور دارد، صنایع دستی و هنرهای سنتی است. محصولات و خدمات ناشی از این عرصه اصیل و بومی ایران، هم از نظر ارزش افزوده ظرفیت رقابتی بالایی با نمونه های خارجی دارند و هم به معنای واقعی مصداق بارز صنعت سبز هستند؛ زیرا همان طور که تشریح شد موارد اولیه به کار رفته در آنها در کنار خلاقیت ذهنی هنرمندان و صنعتگران، مواد اولیه طبیعی، ارزان و بازگشت پذیر به طبیعت هستند. بنابراین صنایع دستی ایران در کنار اشتغال زایی و رونق اقتصادی و فرهنگی، عرصه ای مهم برای حمایت از محیط زیست ایران است. به عبارت دیگر بر اثر فعالیت هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی آسیبی به محیط زیست نمی رسد و در بسیاری مواقع به دلیل افزودن وجه زیبایی شناسانه به مواد اولیه طبیعی، مصرف کنندگان و مخاطبان را هم بیش از پیش متوجه ضرورت حفظ منابع طبیعی و محیط زیست می کنند.
صنایع دستی به مثابه رسانه
همان گونه که اشاره شد در مباحث مربوط به توسعه پایدار توجه به محیط زیست و حفاظت از منابع تجدید ناپذیر موجود از مولفه های مهم و تعیین کننده است. از این نظر نیز رشته های مختلف صنایع دستی و هنرهای سنتی را می توان به مثابه عرصه ای اثربخش برای تحقق توسعه پایدار به شمار آورد. حتی می توان صنایع دستی را به مثابه یک رسانه اثرگذار که قابلیت دارد ویژگی های فرهنگی و هویتی ایران را به همگان معرفی کند در نظر گرفت که در عین حال زمینه های موثری برای جذب مخاطبان خود به مقوله توسعه پایدار، اهمیت آن و نیز ضرورت حفاظت از محیط زیست فراهم می آورد.
با اندکی تامل می توان دریافت این هنر-صنعت کهن ایران، دارای کارکردهای متنوعی است که از یکسو شرایط را برای زندگی امروز مردم مطلوب می سازد و از سوی دیگر با حفاظت از محیط زیست و منابع تجدیدناپذیر طبیعی زمینه را برای زندگی نسل آینده مهیا می سازد.
اگر از این منظر صنایع دستی و هنرهای سنتی را با صنایع و رشته های فعال در عرصه اقتصاد کلاسیک مقایسه کنیم، بیش از پیش به اهمیت و ضرورت توسعه و فراگیری صنایع دستی پی خواهیم برد و درخواهیم یافت این عرصه مهم از اقتصاد خلاق ایران با کمترین برداشت از منابع طبیعی و محیط زیست، تقریبا آلودگی تولید نمی کند و با وجود این ارزش افزوده بسیار بالایی به همراه دارد که در صنایع کلاسیک و اقتصاد کلاسیک نظیری برای آن نمی توان یافت. از این رو به نظر می رسد، ساختارهای متولی برنامه ریزی و تدوین استراتژی برای کشور، باید با نگرشی عاقبت اندیشانه صنایع دستی را به مثابه یک مزیت مهم برای توسعه اقتصادی اجتماعی کشور در نظر بگیرند و در اولویت های نخست سرمایه گذاری قرار دهند.
