فشاری که در ایام #نوروز به آثار #تاریخی وارد می شود، بسیار خسارت بار است.
البته این خسارت فقط از بابت بازدید جمعیت زیاد نیست، گرچه این مساله هم تا حدی صدمه می زند، ولی بیش ترین صدمات از این ناحیه وارد می شود که بازدیدکنندگان مراعات آثار تاریخی را نمی کنند، یعنی روی دیوار های بناهای تاریخی یادگاری می نویسند، به مسیرهایی که نباید بروند می روند و به عبارت دیگر به مکان هایی که آمادگی پاسخگویی بازدیدکنندگان را ندارد، مراجعه می کنند. از این رو وقتی هر سال نوروز تمام می شود یکی از مشکلات ما اصلاح و مرمت صدماتی است که در ایام نوروز به آثار تاریخی وارد شده است، در حالی که بناهای تاریخی آن قدر مهم و جذاب هستند که باعث می شود مردم خود را به زحمت بیندازند و برای بازدید آن را انتخاب کنند. بنابراین باید به این آثار احترام گذاشت و آنها را حفظ کرد.
نظارت مردم بر خاطیان
افرادی که اهمیت و ارزش آثار تاریخی را درک می کنند، می توانند به عنوان چشم ناظر به بازدیدکنندگانی که مراعات بناهای تاریخی را نکرده و به آن ضربه وارد می کنند، تذکر بدهند. به عبارت دیگر، به آنها هشدار بدهند که رفتارشان از زیر نگاه دیگران می گذرد. در واقع مهم ترین کاری که می توان با خاطیان انجام داد این است که بدانند رفتارشان با اثر تاریخی مورد توجه دیگران است. گرچه نگهبانان رسما مراقب میراث تاریخی هستند و در صورت صدمه وارد کردن با بازدیدکنندگان برخورد می کنند، اما همه مردم باید نگهبان میراث کشور خود باشند. برای مثال مجموعه تخت جمشید در ایام نوروز روزانه 70 هزار نفر بازدیدکننده دارد.
به تبع این تعداد به بنای تاریخی فشار بسیاری وارد می کند. البته این مساله فقط مختص تخت جمشید نیست، در مورد حافظیه، باغ فین و ... نیز این مساله وجود دارد و در واقع نقطه اوج بازدید از تمامی آثار در ایام نوروز است. بنابراین باید نگاه مردم فعال باشد و به خاطیان تذکر بدهند و فکر کنند که خانه خودشان است. اگر فردی رفتار سوئی با خانه آنها داشته باشد چه واکنشی از خود نشان می دهند؟ حتما تذکر می دهند و رفتار فرد را تقبیح می کنند. از این رو باید این رفتار را نیز با افرادی داشته باشند که به آثار تاریخی صدمه وارد می کنند. به عبارت دیگر مردم نباید بگویند که برخورد به ما ربطی ندارد و نگهبانان وظیفه مقابله با خاطیان را دارند، چرا که نگهبانان نمی توانند حواسشان به 70 هزار بازدیدکننده باشد. بنابراین باید مردم نیز درباره مراقبت از بناهای تاریخی احساس مسئولیت داشته باشند و در حفظ و نگهداری از آنها کوشا باشند.
نقش هماهنگ کننده سازمان گردشگری
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ویژه بخش گردشگری به اصطلاح در حوزه مدیریتی هماهنگ کننده است، یعنی باید نهادهای مختلف را هماهنگ کند که یک ارکستر واحد را تشکیل دهند. به عبارت دیگر، قرار نیست این سازمان تولید کننده باشد بلکه وظیفه اش ایجاد هماهنگی میان نهاد هاست.
آموزش و پرورش و بخش میراث فرهنگی و پژوهشی سازمان گردشگری نیز باید با هم هماهنگ شوند و محتوای تولید شده را از طریق رسانه ها به مردم انتقال دهند. از سوی دیگر، رسانه ها هم می توانند راجع به مدیریت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری صحبت کنند. در واقع حق انتقاد دارند، اما راجع به اثر تاریخی باید رفتارشان رفتار ایحابی باشد، در حالی که رسانه های ما فقط ایراد می گیرند و غر می زنند که آن هم عیبی ندارد، برای بهبود مدیریت باید این کارها صورت بگیرد، اما کار رسانه ها فقط این نیست.
باید بگویند که ارزش تخت جمشید، مسجد شیخ لطف ا...، پل خواجو و ... چیست نه اینکه فقط ارزشمندی این آثار را بدون دلیل به مخاطبان القا کنند. این کار شاید لازم باشد، اما کافی نیست و رسانه ها در این زمینه بسیار کم کار کرده اند، تا جایی که بیشتر مردم صرفا برای سرگرمی از بناهای تاریخی بازدید می کنند بدون اینکه از علت ارزشمندی آثار اطلاعی داشته باشند و این مهم وظیفه رسانه ها را سنگین تر می کند تا در راستای اطلاع رسانی گام بردارند.
آگاه ساختن مردم با رسانه ها
شرط اول آگاهی پیدا کردن مردم راجع به آثار تاریخی این است که اساسا آگاهی تولید شده باشد، یعنی ما کار پژوهشی کرده باشیم و اطلاعاتی را فراهم کنیم که برای افراد غیر متخصص نیز قابل دسترسی باشد. البته تا حد زیادی این اتفاق افتاده است و همان طور که گفتم قدم بعدی رسانه ها هستند.
انواع و اقسام رسانه ها از جمله رسانه های مکتوب، سمعی، بصری و مجازی کارشان این است که در واقع خوراکی که فراهم شده را به نحوی در بسته بندی های مختلف به گوش و چشم مخاطبان مختلف برسانند، چرا که فضای رسانه ها همه جا را احاطه کرده و قدرت سرشاری دارد، اما در این زمینه ضعیف عمل کرده ایم، به گونه ای که حتی رسانه های ما نیز نسبت به ارزش و اهمیت یک اثر بی اطلاع هستند و اجمالا می دانند که مثلا بیستون بسیار مهم است، ولی پرس و جو نمی کنند و دقیق نمی دانند که اهمیت آن چیست.
بنابراین باید رسانه ها از محتواهای تولید شده استفاده کنند و در این بسته بندی حضور داشته باشند تا به طرق مختلف اطلاع رسانی ها اتفاق بیفتد. در کشورهای دیگر اگر مردم با اطلاع بیشتری با آثار رو به رو می شوند از این بابت است که رسانه های آنها نه در ایام نوروز بلکه در طول زمان نسبت به این اطلاع رسانی نقش خود را ایفا می کنند.
بنابراین راهی نداریم جز اینکه اطلاع رسانی را بیشتر کنیم، چرا که رسانه ها در حفظ و نگهداری از آثار تاریخی نقش بسزایی دارند و باید ارزش آثار تاریخی را درست تببین کنند، چون بیشتر افرادی که برای دیدن آثار تاریخی می آیند و رفتار مناسبی ندارند به علت این است که نمی دانند به کجا آمده اند و ارزش اثر تاریخی چیست، در حالی که اگر متوجه باشند نه تنها رفتار مناسبی خواهند داشت، بلکه با رفتار نادرست دیگران نیز برخورد می کنند تا برای اثر تاریخی اتفاق نیفتد، چرا که صدمه وارد کردن به آثار تاریخی عوارض و عواقب زیادی به دنبال دارد و در طول زمان میراث و تمدن ایرانی را نابود می کند. از این رو باید این مساله مورد توجه قرار بگیرد، چرا که مشخصه بارز هر کشوری تمدن و آثار تاریخی آن است که اگر لطمه ببیند آن کشور متضرر می شود.
