29 مارس 2024 - 03:00

محاسبه ارزش افزوده؛ حلقه گمشده گردشگری

26 دسامبر 2016 - 11:00 dsfr.ir/ps2qn

محاسبه ارزش افزوده؛ حلقه گمشده گردشگری
تلگراف
گردشگران آمریکایی در تخت جمشید

صنعت #گردشگری در درون خود دارای #صنعت های مختلف خدمات است؛ هرچند به تعبیر برخی از افراد اطلاق مفهوم صنعت به آنها دشوار است.

صنعت عبارت است از فعالیت های اقتصادی که محصولات نهایی تولید می کنند و آنها را به دست مشتریان نهایی می رسانند. اقتصاددانان صنعت را به 3 دسته تقسیم می کنند: صنایع اولیه که مربوط به استحصال مواد و منابع معدنی مانند کشاورزی و معدن کاوی هستند؛ صنایع ثانویه که فعالیت های تبدیلی را در بر می گیرند و مواد خام ارائه شده از سوی صنعت های نخست را به فرآورده های نهایی تبدیل می کنند و صنایع دسته سوم که خدمات حمایتی برای صنعت های دسته اول و دوم فراهم می کنند. مثال های بخش سوم بسیار گسترده هستند و می توان بخش هایی مانند صنایع اقامتی، گردشگری، ارتباطات از راه دور، خرده فروشی و سلامت را در این میان قرار داد.

در هر کشوری صنایع مختلفی وجود دارند که با توجه به مزیت های رقابتی آن کشور و نیز شرایط خاصی که آن کشور دارد، بر برخی از آن ها تمرکز ویژه ای می شود و سهم بیشتری از رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی آن کشور را به خود اختصاص می دهند. برای مثال در کشورهایی همچون ایران و سرزمین هایی که منابع طبیعی و دارایی های معدنی در آنها به وفور یافت می شوند، بخش های مربوط به صادرات نفت، گاز و مواد خام معدنی بیش ترین ارزش را به خود اختصاص می دهند؛ در حالی که در کشورهای صنعتی همچون اروپای غربی و آمریکای شمالی تمرکز بیشتری بر صنعت ساخت و تولید کالاهای صنعتی وجود دارد. افزون بر این برخی از کشورها نظیر اسپانیا، ایتالیا و فرانسه به دلیل برخورداری از موهبت های فراوان طبیعی و در بعضی موارد تاریخی، بر بخش گردشگری خود تاکید کرده و توانسته اند سهم مناسبی از تولید ناخالص داخلی خود را از این طریق تامین کنند.

یکی از مواردی که حائز اهمیت فراوانی است، این است که کشورهای در حال توسعه و به خصوص صادرکننده منابع طبیعی، در زمان های رکود اقتصادی جهانی و کاهش تقاضا برای نفت، گاز و منابع معدنی که به عنوان مواد اولیه برای ساخت و ساز و تولید کالاهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند، دچار نوعی بحران و کاهش منابع درآمدی خود می شوند که این امر به نوبه خود برای آنها کسری بودجه و کاهش مخارج دولتی را در پی دارد. در چنین شرایطی اقتصاددانان برخی صنایع همانند گردشگری را راهگشا می دانند که می تواند به جبران زیان های عمده کمک کند و برای کشور ارزآوری داشته باشد. همین موضوع اهمیت گردشگری و صنعت های مشابه آن را در بهبود ارزآوری و افزایش تولید ناخالص داخلی کشورها روشن و توسعه آنها را به عنوان صنایعی پایدار گوشزد می کند. با این همه این پرسش به وجود می آید که گردشگری چگونه یک صنعت شناخته می شود؛ سوالی که پاسخ به آن سهل و ممتنع است.

تعریف صنعت

به باور کارشناسان، صنعت را می توان به عنوان یک طبقه بندی در نظر گرفت که به گروهی از شرکت هایی اشاره می کند که به دلیل فعالیت های کسب و کار اولیه خود به یکدیگر مربوط هستند. در اقتصاد امروزه، تعداد زیادی از صنایع وجود دارند که معمولا در دسته بندی های بزرگ تری با عنوان بخش قرار می گیرند. در این دسته بندی هر شرکتی براساس بیشترین منابع درآمدی در یک صنعت قرار می گیرد. برای مثال درحالی که یک خودروساز ممکن است دارای بخش مالی باشد که حدود 10 درصد از کل درآمدش را تشکیل می دهد، به دلیل خصیصه های خود همچنان در بخش خودرویی قرار می گیرد. در برخی تعاریف دیگر نیز صنعت با ارزش افزوده آن تعریف می شود. علاوه بر این هر فعالیت کسب و کار کلی یا مستغلات تجاری که می تواند از دیگران ایزوله شود، از جمله صنعت گردشگری یا صنعت تفریحات را نیز با عنوان صنعت به کار می برند.

تبیین گردشگری به عنوان یک صنعت

در همین حال صنعت گردشگری در گسترده ترین تعریف خود، مجموع تمام کسب و کارهایی است که به طور مستقیم کالاها یا خدماتی را برای تسهیل کسب و کار و فعالیت های لذت و فراغت در خارج از محیط موطن فراهم می کند. با این همه یکی از مشکلاتی که در خصوص صنعت محسوب کردن گردشگری مطرح است، اینکه در نظام حساب های ملی، صنعت به عنوان گروهی از بنگاه ها تعریف می شود که درگیر فعالیت های تولیدی یکسانی هستند و تا زمانی که فکری به حال این وضعیت نشود، محاسبه ارزش افزوده آن و همچنین صنعت قلمداد کردن آن با پاره ای دشواری ها همراه است. با این حال اقتصاددانان بر این باورند که صنعت گردشگری در درون خود دارای صنعت های مختلف خدمات است؛ هرچند به تعبیر برخی از افراد اطلاق مفهوم صنعت به آنها دشوار است. در واقع، صنعت های خدمات به صنعت هایی گفته می شود که به ارائه خدمات به دیگر صنایع و مصرف کنندگان نهایی می پردازند. ازجمله مهم ترین مواردی که در این زمینه می توان به آنها اشاره کرد صنایع حمل و نقل، صنایع اقامتی و هتلداری هستند. اما گردشگرانی که به کشورهای دیگر سفر می کنند، از خدمات تامین شده توسط بخش های مختلفی بهره مند می شوند. گردشگری بخش های مختلفی ازجمله صنعت هتلداری و پذیرایی و اقامتی را دربر می گیرد که تنها پاره ای از بخش کلی گردشگری است. مصرف کنندگان و تولیدکنندگان از جمله بخش های مختلفی است که یک صنعت باید شامل آنها باشد؛ مواردی که کارشناسان وجود این بخش ها را در گردشگری به عنوان یک صنعت تبیین می کنند.

مصرف کنندگان

کارشناسان تبیین می کنند که مصرف کننده اساسی ترین بخش در سیستم گردشگری است؛ زیرا او همان دلیلی است که محصولات و خدمات گردشگری به واسطه آن ایجاد شده است. مصرف کنندگان پول و اوقات فراغت خود را به طرق بسیار گوناگون صرف می کنند و همین کار آنها به گردشگری ارزش افزوده می دهد. چنانچه اشاره شد ارزش افزوده برای شکل گرفتن یک صنعت بسیار مهم است و در واقع نشان دهنده این است که شرکت های موجود در یک زمینه کسب و کار تا چه میزان توانایی سودآوری و افزایش تولید ناخالص داخلی را در یک کشور دارند.

تولیدکنندگان

براساس منابع جهانی، تولیدکنندگان در گردشگری در واقع فراهم کنندگان خدمات برای گردشگران هستند. این فراهم کنندگان که در گردشگری تنوع و گستردگی بسیاری دارند، دست به ارائه خدمات مختلفی می زنند و در ازای آنچه به مشتریان عرضه می کنند، سودی به دست می آورند. هرچند که این ارزش افزوده با برخی تعاریف سنتی ممکن است معارض به نظر برسد اما باید توجه داشت که می توان ارزش افزوده را به عنوان افزوده شدن ارزشی به محصولات یا خدمات پیش از ارائه آن به مشتری در نظر گرفت. فعالان گردشگری مانند هتل ها فرآورده های نهایی را به مشتریان نهایی می رسانند و از این جهت می توان آنها را صنعت به حساب آورد.

مشکلات بر سر راه صنعت شدن گردشگری

همان طور که پیشتر نیز اشاره شد ارزش افزوده و محاسبه آن نقش مهمی در صنعت تلقی کردن یک فعالیت کسب وکار دارد. از طرفی، از دید بسیاری از کارشناسان، بین بنگاه هایی که منحصرا به گردشگران خدمات ارائه می کنند و گروه دومی که به ترکیبی از گردشگران و ساکنان محلی خدمات می دهند، تفاوت هایی وجود دارد. این حقیقت که در واقع مولفه های یک فرآورده گردشگری به بخش های متفاوتی از حساب های ملی تعلق دارند و اینکه برخی شرکت ها منحصرا به گردشگران و برخی دیگر علاوه بر گردشگران به غیرگردشگران نیز خدمات ارائه می کنند، سنجش اهمیت واقعی گردشگری را دشوار می کند. با این همه، بسیاری از کشورها با ایجاد سیستم حساب اقماری گردشگری یا همان TSA برای اندازه گیری بخش های اقتصادی که در حساب های ملی محاسبه نشده اند، توانسته اند ارزش افزوده این صنعت را محاسبه کنند و از این طریق گام مهمی در جهت صنعت شدن این بخش بردارند؛ امری که می تواند الگوی ایران برای توسعه گردشگری و ایجاد نگاه صنعتی به این بخش اقتصادی باشد.

« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1