در تمام نقاط مردم به جان و مال و عیال خود ایمن نبوده و یک دقیقه امید زندگی نداشتند، زیرا برای بدنام کردن یک خانواده، تهمت مشروطه خواهی که "بابی" یا "مفسد" گفته می شد، کافی بود. مخصوصا قزاقان در تهران مردم را از جان بیزار کرده، اغلب مردم مرگ می خواستند و دست نمی داد، لکن چنان تفرقه و حیرت به آزادی خواهان راه یافته و تحت مراقبت و فشار بودند که امکان نداشت دو نفر در یک جا جمع شده، درد دل بگویند. تمام گوش ها به طرف تبریز بود ... مردم از هر راه شده و از روزنامه های خارجه و غیره از استقامت و فتوحات ستارخان خبردار می شدند.
"بخشی از خاطرات حاج سياح"اصفهان را اگر نماد معماری اسلامی بدانیم و شیراز سمبلی از ایران باستان باشد؛ بی شک تبریز از مهم ترین شهرها در تاریخ ایران مدرن است، شهری که مجموعه اتفاقات آن توانست تاریخ ایران را به دو نیم کند. با این حال تبریز هنوز سهم چندانی از بازار بزرگ گردشگری ندارد و حتی گردشگران خارجی که عمدتا دوستدار تاریخ و فرهنگ ایران هستند، گویی تبریز را نمی شناسند.
ابراهیم بای سلامی، استادیار گروه برنامه ریزی اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی و رئیس موسسه مطالعات گردشگردی دانشگاه تهران در گفت و گو با دنیای سفر در این باره گفت: اگر بخواهیم صنعت گردشگری را رونق دهیم باید آمایش سرزمین را به عنوان یکی از مولفه های آن در نظر بگیریم و این امر نیاز به هماهنگی و سرمایه گذاری بخش خصوصی و تبلیغات و بازاریابی دارد. وی با بیان این که در صنعت گردشگری ایران جاذبه ها تبدیل به کالایی برای تبلیغ نشده اند، اظهار کرد: این امر به میزان اندک تبلیغات، امکانات رفاهی و بهداشتی و زیرساخت های لازم در سایر مناطق به غیر از قطب های گردشگری باز می گردد.
این استادیار دانشگاه تهران افزود: مقاصد جدید باید امکانات ویژه ای را به گردشگران عرضه کنند اما از آن جا که ما در این صنعت در مرحله ابتدایی هستیم در این مقاصد هماهنگی بخش خصوصی و رسانه ها به ویژه در حوزه گردشگری ورودی اتفاق نیفتاده است. بای سلامی در همین رابطه به تجربه کشورهایی مانند مالدیو یا ترکیه در تبدیل مقاصد جدید اشاره و اضافه کرد: این کشورها با ایجاد امکانات مناسب برای گردشگران و قیمت های به صرفه توانسته اند حجم بالایی از گردشگران خارجی را جذب کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا تبریز با توجه به جاذبه های فراوان به ویژه در تاریخ معاصر ایران و انقلاب مشروطه نتوانسته است سهمی مشابه اصفهان و شیراز از گردشگران خارجی علاقه مند به تاریخ و فرهنگ ایران را به خود اختصاص دهد، خاطر نشان کرد: تبلیغات و بازاریابی گردشگری در تبریز در کمترین میزان خود است و حتی با وجود این که طی چند سال اخیر برخی شهرها و استان ها همایش ها و برنامه هایی برای بازاریابی گردشگری تدارک دیدند، تبریز اقدامی در این خصوص انجام نداده است. ضمن این که زیرساخت های موجود در اصفهان و شیراز در تبریز وجود ندارد.
آرش نور آقایی رئیس کانون انجمن صنفی راهنمایان نیز در گفت و گو با دنیای سفر اظهار کرد: یکی از مشکلات گردشگری ایران به عدم نگاه کلی کسانی بر می گردد که برنامه های سفر ایران را می نویسند. این افراد نگاه شان به کل ایران نیست و ما چون ایران و جاذبه های آن را نشناخته ایم سهمی اندک از معرفی جاذبه های آن داریم. وی افزود: عدم وجود زیرساخت ها در برخی شهرها در کنار احساس نا امنی در مقاصدی که از مرکز ایران دور هستند از دیگر عواملی است که موجب حضور میزان اندک گردشگران در نواحی مرزی شده است؛ این امر به ویژه در حال حاضر و زمانی که کشورهای اطراف با انواع منازعات مواجه اند برای گردشگران پر رنگ تر است.
این فعال عرصه گردشگری درباره وضعیت ویژه آذربایجان شرقی و تبریز و سهمی که این منطقه می تواند در بازار گردشگری داشته باشد به دنیای سفر گفت: این استان جذابیت های زیادی دارد که تنها بخشی از آن به آثار ملموس بر می گردد و حجم میراث ناملموس نیز در آن برجسته است. وی روستای کندوان و بازار تبریز که دارای ثبت جهانی است را از جاذبه های ملموس این منطقه دانست و تصریح کرد: این استان و به ویژه تبریز نقش مهمی در رویدادهای تاریخی ایران داشته که این پتانسیل می تواند در جذب گردشگران به نحو موثری عمل کند.
نور آقایی تنوع غذایی در کنار تساهل دینی در آن را از دیگر جاذبه های تبریز و در کل آذربایجان شرقی دانست و اضافه کرد: ما شاهد همزیستی اقوام آشور، ارمنی و مسلمان در این منطقه هستیم که می تواند برای گردشگران علاقه مند به ادیان و تاریخ قابل توجه باشد.
آنچه از گفته های این فعالان و کارشناسان عرصه گردشگری بر می آید، نشان دهنده بازاریابی های محدود و تبلیغات غیر هدفمند برای مقاصدی که قابلیت تبدیل به یکی قطب های گردشگری به ویژه در حوزه گردشگری ورودی را دارند، آن هم در شهری مانند تبریز که زیرساخت هایی نظیر هتل های چهار و پنج ستاره، فرودگاه، جاده و سایر امکانات در آن مهیاست. گردشگری غذا در کنار گردشگری تاریخی و حتی طبیعی زمانی که جنگل های انبوه ارسباران و قلعه بابک می تواند هر گردشگر علاقه مند به اکوتوریسم را راضی کند، نشان می دهد سهم آذربایجان شرقی و به ویژه تبریز در بازار سفر ورودی چندان که باید و شاید در نظر گرفته نشده است این در حالی است که تبریز با این قابلیت ها می تواند نماد ایران مدرن باشد و جایی در کنار اصفهان و شیراز باز کند.
