قهوه خانه عنصری فرهنگی است که نقش اجتماعی آن به دلیل رونق کافه نشینی به عنوان الگوی جدید رفتاری و تقلیدی در راستای رویکرد گرایش به غرب، طی سال های اخیر کمرنگ شده است.
یکی از موضوعات طرح شده طی سال های اخیر در گردشگری، «کافه گردی» است. این روزها، افزایش روزافزون فعالیت انواع کافه ها، خود حاکی از بازار پررونق کافه نشینی است و از آنجا که کافه داری از جذاب ترين شغل هاي روز دنیا به شمار می آید، بی شک یکی از دلایل کافه نشینی نیز تاثیرپذیری از همین موضوع بوده است.
کافه که شکل گیری آن در کشورمان محصول برخورد ایران با مدرنیته به حساب می آید، مکانی است برای گپ و گفت های افرادی از طبقات اجتماعی گوناگون که در آنجا گردهم می آیند، چیزی می خورند، نوشیدنی می نوشند و اوقاتی می گذرانند؛ همان کارکردی که شکل سنتی آن را در سال های دورتر در «قهوه خانه ها» شاهد بودیم.
قهوه خانه عنصری فرهنگی است که نقش اجتماعی آن به دلیل رونق کافه نشینی به عنوان الگوی جدید رفتاری و تقلیدی در راستای رویکرد گرایش به غرب، طی سال های اخیر کمرنگ شده است و کم کم می رود که رو به فراموشی سپارد. از همین رو است که احیای این مقوله به عنوان «کافه ایرانی» ضرورتی درخور توجه به ما یادآوری می کند.
قهوه خانه که رَدِ آن را باید در دوره صفوی جست و توسعه آن را به دوره قاجار رساند، در گذشته مکانی براي گپ وگفت هاي افرادی از طبقات اجتماعي گوناگون بود که هنگام فراغت از کار در چنین اماکنی گرد هم می آمدند و علاوه بر گفت وشنود با دیگر هم صنفان و اهل محل، همچنین نوشیدن قهوه، چای و انواع شربت های سنتی ایرانی، اوقات فراغت خود را با گوش سپردن به داستان هاي حماسي در قالب نقالي و پرده خواني پُر می کردند.
قهوه خانه ها که با توجه به نیاز جامعه آن زمان ایران شکل گرفته بودند، در مسیر تکامل خود همواره در شکل گیری و تثبیت بخش مهمی از خرده فرهنگ های اجتماعی و سنت ها و رسوم مردمی، تاثیرگذار بوده اند؛ برای نمونه می توان به زنده ماندن پاره ای از بازی ها همچون تُرنا بازی، تقلید، فن شعرخوانی، رسم گلریزان برای دستگیری از نیازمندان و نظایر آن اشاره کرد. علاوه بر این، آداب قهوه خانه نشینی و قهوه خانه گردانی و همچنین نوشیدنی ها و خوراک هایی که آن زمان در قهوه خانه ها عرضه می شد نیز از پشتوانه و جایگاه فرهنگی بالایی برخوردار و از منظر مطالعات مردم شناسی حائز اهمیت است.
در کل، حالا قهوه خانه ها به عنوان نمونه ای از کافه های ایرانی و برخوردار از اصالتی تقریبا چهارصد ساله، می توانند در کنار انواع کافه ها و کافی شاپ های غربی، برای استفاده عموم مردم در سطح کشور احیا و فعال شوند تا با تدارک برنامه ها و نمایش های فرهنگی خاصِ قهوه خانه ا ی حتی به صورت نمادین، انسان های عصر امروز را به دهه های گذشته بازگردانند، سنت فرهنگی - اجتماعی قهوه خانه نشینی را بار دیگر زنده کنند و به این طریق حال و هوای گردشگری را دگرگون سازند.
بی شک توجه به احیای قهوه خانه ها در مراکزی چون هتل ها، بازارهای سنتی و مراکز خرید به عنوان کافه های ایرانی، از منظر معرفی به گردشگران خارجی نیز موضوعی حائز اهمیت است و می تواند به عنوان جاذبه ای در بخش خدمات پذیرایی مطرح شود؛ فضاهایی که کارکردی متفاوت تر از سفره خانه های سنتی داشته باشند و صرفا به ارائه نوشیدنی های ایرانی بپردازند و با احیای سنت های وابسته و برخاسته از قهوه خانه ها چون آیین های نمایشی و فنون قهوه خانه گردانی، گوشه ای از فرهنگ ایرانی را به گردشگران خارجی معرفی کنند.
