توسعه گردشگری، آشوراده را به سرنوشتی تلخ دچار خواهد کرد؟ این جزیره بکر و حفاظت شده که بخشی از پناهگاه حیات وحش میانکاله است قرار است به زودی تبدیل به منطقه گردشگری شود.
معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که در دولت هشتم نیز موافق واگذاری آشوراده بود، سال 93 موفق شد همزمان با داغ شدن موضوع گردشگری در کشور، در جلسات هیأت دولت، اعتماد اعضای کابینه و شخص رئیس جمهور را نسبت به واگذاری جزیره آشوراده جلب کند. پس از این پیگیری ها بود که با انعقاد تفاهمنامه همکاری با سازمان میراث فرهنگی، مسیر واگذاری این جزیره هموار شد.
دی ماه سال 93 بود که مسعود سلطانی فر، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که هفته گذشته به وزارت ورزش و جوانان رسید، در پاسخ به همشهری از تأکید دولت بر ادامه روند تغییر کاربری آشوراده خبر داد و گفت: «تصمیم دولت در موضوع تغییر کاربری جزیره آشوراده به زون گردشگری با رعایت تمامی قوانین و مقررات و ملاحظات زیست محیطی اتخاذ شده و با قوت و قدرت اجرایی می شود.» سازمان بازرسی کل کشور اما در نامه ای به سازمان حفاظت محیط زیست خواسته بود روند واگذاری و تغییر کاربری جزیره آشوراده متوقف شود.
چند روز پیش از گفت و گوی سلطانی فر با همشهری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حاشیه نشست هیأت دولت، حساسیت های ایجاد شده در تغییر کاربری جزیره آشوراده را بررسی کردند.
اگرچه از جزئیات این مذاکره اطلاعی در دست نیست اما سعید شیرکوند، معاون سرمایه گذاری و برنامه ریزی سازمان میراث فرهنگی عصر همان روز که 2 معاون رئیس جمهور در حاشیه جلسه هیأت دولت حساسیت ها را بررسی کرده بودند، نامه ارسال شده سازمان بازرسی به سازمان حفاظت محیط زیست را تکذیب کرد و از آن به عنوان خبرهای خودساخته رسانه ها نام برد.
همان زمان سازمان بازرسی کل کشور در سایت اطلاع رسانی خود وجود چنین نامه ای را تأیید و به نقل از معاون سازمان بازرسی کل کشور اعلام کرد چنین نامه ای در 25 آذر ماه به سازمان حفاظت محیط زیست ارسال شده است.
اصرار بر گشودن درهای آشوراده
مسعود سلطانی فر، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی اما در پاسخ به سؤال همشهری در خصوص نامه بازرسی کل کشور گفته بود، هنوز هیچ اقدامی در آشوراده صورت نگرفته که سازمان بازرسی بخواهد برای توقف آن ورود کند.
به گفته رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، براساس تفاهم با سازمان حفاظت محیط زیست، آشوراده با هماهنگی مسئولان استان در مرحله انتخاب مشاور برای انجام مطالعات تکمیلی است و مطالعات تکمیلی براساس همان تفاهم انجام شده با سازمان حفاظت محیط زیست با رعایت مسائل قانونی و زیست محیطی اجرا می شود و جای نگرانی وجود ندارد.
او اما تلویحا اعتراض انجمن های زیست محیطی و رسانه ها در واگذاری آشوراده و تغییر کاربری این جزیره را جوسازی، جنجال سازی و هیاهو خواند و گفت که به دور از همه این مسائل در آشوراده کار را به پیش می برند.
توجیه مسئولان سازمان میراث فرهنگی در ماجرای واگذاری و تغییر کاربری جزیره آشوراده این بود که این جزیره متروکه است و در میان علفزارهای آن مارها و جانوران موذی برای ساکنان جزیره مزاحمت ایجاد می کنند.
تصمیم ابتکار نهایی شد
در تازه ترین اقدام اما رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نامه ای به استاندار گلستان موافقت نهایی این سازمان با طرح طبیعتگردی آشوراده را ابلاغ کرد. در متن این نامه آمده است: «بازگشت به نامه شماره 95/3/15309 مورخ 95/6/1 معاون محترم امور عمرانی استانداری و پیرو نشست اخیر و بازدید صورت گرفته از جزیره آشوراده در راستای اجرایی شدن مصوبه کاروان تدبیر و امید در استان گلستان، ضمن بررسی آخرین نسخه پیشنهادی استانداری به اطلاع می رساند پیاده سازی طرح گردشگری فوق با ملحوظ نمودن شرایط و توصیه ها و رعایت ضوابط و مقررات متعارف مورد تأیید است.»
در ادامه نامه سازمان حفاظت محیط زیست آمده است: طرح گردشگری جزیره آشوراده مشمول ارزیابی اثرات زیست محیطی و تأیید در کمیته 2 جهت صدور مجوز برای آغاز فعالیت است و ضوابط مدنظر این سازمان باید در طرح پیشنهادی رعایت شود.
در بخش ضوابط سازمان حفاظت محیط زیست برای تغییر کاربری آشوراده به زون گردشگری آمده است: تمامی فعالیت ها و اقدامات مورد تأیید قابل انجام جزیره آشوراده در محدوده طبیعتگردی تعیین شده در نقشه پیوست امکان پذیر است. همچنین ضروری است جانمایی کاربری ها در پهنه زون مسیر طبیعتگردی تعیین شده در نقشه پیوست، توسط مشاور همراه با نقشه سایت پلان و نقشه جزئیات تهیه و ارائه شود.
در این دستور آمده است: احداث باغ موزه حیات وحش مشروط بر عدم ایجاد باغ وحش و نگهداری نمونه های زنده (به دلیل احتمال شیوع بیماری های حیات وحش در پناهگاه میانکاله و تداخل گونه ها و ...) با نمایش نمونه های تاکسیدرمی گونه های بومی کشور به عنوان بخشی از مرکز بازدیدکنندگان جزیره (با توجه به اهمیت مقوله آموزش در مراکز بازدیدکنندگان) قابل احداث است و ایجاد آکواریوم نیز با رعایت ضوابط خاص دفتر تخصصی سازمان حفاظت محیط زیست در مرکز بازدیدکنندگان قابل انجام است.
بر اساس آنچه سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده است، فعالیت های سایت ورزشی نیز باید شامل امکانات غیرموتوری باشد و احداث مجتمع ورزشگاهی در آشوراده ممنوع است. زون تفریحی کودکان نیز باید دارای فعالیت های سبک بازی کودکان باشد نه احداث شهربازی.
بر اساس این دستور، سایت ورزش ها و تفریحات آبی شامل پلاژ شنا، قایقرانی غیرموتوری و ماهیگیری بدون احداث نهر و دریاچه مصنوعی با هماهنگی اداره شیلات صورت می گیرد. همچنین سایت طبیعتگردی آشوراده حداکثر تا 200متر مجاز به پیشروی به داخل آب های خلیج گرگان است.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده است: راه تردد بازدیدکنندگان جزیره نیز از مسیر آبی تردد قایقرانی بندرترکمن از طریق اسکله گردشگری جزیره است و طراحی یک اسکله جدید به منظور ساماندهی قایق ها و ورود طبیعتگردان در منتهی الیه ضلع غربی محدوده 48 هکتاری جزیره در نزدیکی مرکز بازدیدکنندگان با رعایت ضوابط و ملاحظات زیست محیطی امکان پذیر است. همچنین ورود گردشگر به آشوراده نیز باید مطابق با ظرفیت برد پهنه طبیعتگردی جزیره باشد و طراحی سازه ها با استفاده از روش های نوین اکوتکنیک، متناسب با شرایط محیطی با مصالح بومی و براساس اصول معماری منظر و ضوابط احداث اکولوژ مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست ممکن است.
سازمان محیط زیست از بهره بردار آشوراده نیز خواسته است نحوه تأمین منابع آبی مورد نیاز و مدیریت پسماند و پساب را به طور دقیق مشخص کند. در فعالیت های گردشگری جزیره آشوراده پیاده روی، عکاسی، پرنده نگری، نجوم، اسب سواری و دوچرخه سواری نیز باید امکانپذیر شود که سازه های موقت قابل نصب در این زون، شامل سایبان و آلاچیق های سبک، سکوی چادر، سرویس های بهداشتی سپتیک، برجک دیده بانی و رصد پرندگان و ستارگان، کانکس های کوچک ارائه دهنده خدمات اولیه گردشگری و مراکز ارائه دهنده خدمات گردشگری مانند دوچرخه سواری و اسب سواری نیز تعبیه می شوند.
توصیه های ابتکار برای اداره بهتر سایت گردشگری آشوراده
معصومه ابتکار در بخش توصیه ها به سرمایه گذار و بهره بردار جزیره آشوراده آورده است: با توجه به وجود رستوران در جزیره، به جای احداث رستوران جدید از فضای رستوران موجود استفاده شود و امکان برپایی غرفه های ارائه کننده صنایع دستی و محصولات بومی و محلی نیز محدود باشد. کمک به ساماندهی، ارتقا و پشتیبانی مرکز امداد فک خزری نیز از دیگر توصیه های سازمان حفاظت محیط زیست به بهره بردار گردشگری جزیره آشوراده است. بهره گیری از انرژی خورشیدی، بازیافت آب باران، بازیافت مواد زائد و تهویه طبیعی از دیگر پیشنهادهای سازمان حفاظت محیط زیست در تغییر کاربری جزیره آشوراده است.
سازمان محیط زیست در نامه تغییر کاربری جزیره آشوراده به بهره بردار یادآور شده است که در طرح پیشنهادی، نحوه همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست به جهت مشارکت در برنامه های حفاظتی جزیره آشوراده و نیز چگونگی مشارکت جوامع محلی، هیچ مطلبی ارائه نشده که لازم است این بخش نیز براساس مفاد مندرج در طرح مدیریت پناهگاه حیات وحش میانکاله به طرح پیشنهادی افزوده شود.
این سازمان همچنین به بهره بردار یادآور شده است: ایجاد بازار روس ها و سایر بازارهای مشابه و انجام فعالیت بالن سواری به دلیل همخوان نبودن با سیستم های مدیریت زیست بومی و ذخیره گاهی امکان پذیر نیست و ایجاد بازار ماهی و میگو به دلیل احتمال بالای آلودگی و محدودیت صید در جزیره آشوراده در طرح جایگاه ندارد.
بنا بر اعلام سازمان حفاظت محیط زیست تأیید اجرای طرح بهره بردار به معنای موافقت با واگذاری مالکیت اراضی ملی در پناهگاه حیات وحش میانکاله نیست. همچنین حدود 12 هکتار از اراضی موسوم به 48 هکتاری واقع در شرق جزیره آشوراده نیز هم اکنون جزء اراضی ملی است که به منظور اجرای طرح گردشگری منطبق با زون تفرجی تیپ دو، قابل برنامه ریزی است.
« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه همشهری » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
