همه ساله با گرم شدن هوا در فصل تابستان، شایعاتی در استان های گرم کشور بر سر زبان ها می چرخد که هواشناسی دمای واقعی هوا را اعلام نمی کند تا از تعطیلی ادارات و رایگان شدن برق جلوگیری شود.
این شایعات این روزها در سیستان و بلوچستان که از استان های گرم و خشک کشور است، نیز شنیده می شود، اما کارشناسان هواشناسی همواره بدون شفاف سازی از نحوه و شرایط اندازه گیری دما، این ادعاها را تکذیب کرده اند.
یک کارشناس می گوید اساسا هواشناسی به سبب مسئولیتی که در برابر جان انسان ها دارد نمی تواند تغییری در داده های خود اعمال بکند زیرا هرگونه دستکاری در پارامترهای جوی هم خود هواشناسی را در پیش بینی ها دچار مشکل می کند و هم باعث به خطر افتادن جان میلیون ها نفری که مستقیما با هواشناسی در ارتباط هستند، می شود.
غلامحسین عابدی، کارشناس هواشناسی در محل اداره هواشناسی زابل به برخی شایعات در باره تقلب در اعلام دمای هوا توسط این نهاد به خبرنگار ایسنا پاسخ هایی علمی داد. وی که چند سالی مسئولیت اداره هواشناسی یکی از گرم ترین نقاط ایران را بر عهده گرفته، از بایدهای آمار واقعی هواشناسی گفت.
عابدی با بیان اینکه زابل از خردادماه امسال تا دیروز (جمعه) چند روز به عنوان گرم ترین نقطه ایران شناخته شده است، افزود: در این مدت 44 روز دمای هوای زابل بین 40 تا 48 درجه سانتی گراد بالای صفر بوده که آمار قابل توجهی است.
آیا هواشناسی دما را دستکاری می کند؟
رئیس اداره هواشناسی سینوپتیک زابل در پاسخ به اینکه چرا مردم فکر می کنند که دمای محیط اطرافشان گرم تر از دمایی است که هواشناسی اعلام می کند، اظهار کرد: احساس دمای هوا ارتباط نزدیکی با برخی پارامترها نظیر باد، رطوبت، ذرات معلق و تشعشع خورشید دارد، در زمستان ها هر چه رطوبت هوا خشک تر و باد بیشتری بوزد، احساس سرما یا همان "سوزباد" را داریم، در تابستان ها، هر چه رطوبت بیشتر بشود احساس داغی و گرما افزایش می یابد، برای نمونه کسانی که در این فصل از سال به شهر ساحلی چابهار که رطوبت هوا بین 60 تا 90 درصد است، سفر کرده اند احساس می کنند که چابهار خیلی گرمتر از شهری مثل زابل است که دمای آن معمولا در این فصل بین 40 تا 48 درجه است، در حالیکه دمای واقعی چابهار بین 30 تا 35 درجه سانتی گراد است، یعنی در حدود 13 تا 18 درجه سانتی گراد خنک تر از دمای هوای زابل. پس مساله احساس گرما به میان می آید.
وی افزود: علاوه بر رطوبت و باد، میزان آلاینده ها و عناصر موجود در هوا نیز بر دمای هوا در خارج از محیط استاندارد تاثیر می گذارد، عناصر و آلاینده های موجود در هوا، مقداری از تابش خورشید را جذب کرده و مانع از رسیدن آن به زمین می شوند، این جذب تابش سبب افزایش دما در محیط پیرامونی می شود، علاوه بر این در شهرها و مراکز جمعیتی به واسطه فعالیت های انسانی نظیر تردد خودروها، مصالح به کار رفته در ساختمان ها، پیاده روها و خیابان ها نیز بر میزان جذب امواج خورشید تاثیر دارند که این مساله خارج از دمای احساسی است و به عنوان دمای هوا بشمار می رود، بر اساس تحقیقاتی که در این زمینه شده، مشخص شده که معمولا دمای شهرها بین یک تا دو درجه گرمتر از محیط استاندارد اندازه گیری دمای هواست.
عابدی در ادامه به استاندارد اندازه گیری دمای هوا در سراسر دنیا اشاره کرد و افزود: هواشناسی بر اساس یک استاندارد بین المللی یکسان دمای هوا را در سراسر دنیا اندازه می گیرد. این دما توسط دماسنجی که در ارتفاع 125 تا 200 سانتی متر از سطح زمین و در پناهگاه چوبی قرار گرفته، اندازه گیری می شود، این پناهگاه چوبی به رنگ سفید درآمده تا مانع از تاثیر تابش مستقیم و جذب پرتوهای خورشید باشد. همه این استانداردها جزئی از یک ایستگاه هواشناسی است که خود در همه دنیا شرایط، ضوابط و قوانین یکسان برای جانمایی آن در نظر گرفته شده است.
رئیس اداره هواشناسی زابل اضافه کرد: وقتی زابل به عنوان گرم ترین نقطه ایران معرفی می شود یعنی دمای هوای آن حتی از برخی از روزهای شهرهای خوزستان نیز گرم تر شده یا اینکه از شهداد کرمان که بیشترین دمای کره زمین را در خود به ثبت رسانده، نیز بیشتر است.
آمار غیرواقعی دما در صنعت هواپیمایی چه تاثیری دارد؟
عابدی در بخش دیگری به نقش هواشناسی در صنایع مختلف پرداخت و گفت: داده ها و اطلاعات هواشناسی در صنایع دفاعی و هواپیمایی نقش بی بدیلی دارند، هم بررسی تغییرات هوا در زمان های آتی که همان پیش بینی است در انجام پروازها جزو الزامات است و هم داده های لحظه ای هواشناسی در این حوزه ضرورت دارد، در مجموع هیچ هواپیما و کشتی ای بدون اطلاعات هواشناسی نمی تواند حرکت کند.
وی افزود: برای پرواز یا فرود هواپیما در فرودگاه اطلاعات لحظه ای چند پارامتر مهم جوی لازم است که فشار هوا، سمت باد و دما از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اگر فشار هوا حتی یک میلی بار (واحد اندازه گیری فشار) نادرست اعلام شود، احتمال سقوط یا برخورد شدید هواپیما با زمین و بروز یک فاجعه انسانی می رود. جهت باد نیز به همین اندازه در صنعت هواپیمایی و سلامت پرواز اهمیت دارد، اگر "کراس ویند" (باد جانبی در باند فرودگاه) اتفاق بیفتد و توسط هواشناس گزارش نشود باز هم فاجعه رخ می دهد. در مورد دما نیز همچنین حساسیت هایی وجود دارد، اگر دمای هوا از حالت عادی خود خارج شود، پروازها توسط مراقبت پرواز فرودگاه لغو می شود، با این حساب اگر این طور باشد که هواشناسی دمای واقعی هوا را اعلام نکند باید روزانه شاهد چندین اتفاق ناگوار در فرودگاه ها باشیم، بالاخره روزانه جان هزاران ایرانی به سلامت این اطلاعات وابسته است.
نقش داده های جوی در تحقق پیش بینی وضع هوای آینده
این هواشناس در ادامه به نقش داده های صحیح در فرایند و دقت پیش بینی وضع هوای آینده توسط کارشناسان هواشناسی اشاره و بیان کرد: موفقیت در بررسی تغییرات هوا در زمان های آینده یا پیش بینی دقیق وضع هوا منوط به اطلاعات صحیح پارامترها و وضعیت صحیح جوی در هر منطقه جغرافیایی است، در واقع پیش بینی وضع هوا تنها با پردازش اطلاعات جوی نظیر دما، رطوبت، فشار هوا، انواع ابر و جهت باد ممکن است و تغییر عمدی یا غیرعمدی در هر یک از این موارد، هرگونه پیش بینی را با شکست مواجه می کند، پس اگر دمای هوا دستکاری شود، نقشه های «هم دما» تغییر کرده و کل چرخه پیش بینی به هم می ریزد.
عابدی با بیان اینکه هواشناسی اصلا یک نهاد و سازمان سیاسی نیست که بخواهد رفتار سیاسی از خود نشان بدهد، اضافه کرد: هواشناسی یک سازمان بدون مرز است که همه تلاشش برای تامین آرامش و آسایش جوامع مختلف کره زمین است، کشورهای زیادی جزو WMO (سازمان جهان هواشناسی) هستند که بر اساس یک تعهد بین المللی برای این آسایش تلاش می کنند و در اجرای این تعهد هیچ روزنه ای هم برای اعمال سلیقه وجود ندارد.
وی در ادامه به سیستم های خودکار هواشناسی اشاره کرد و گفت: اکنون سیستم های تولید و گزارش وضعیت هوا خودکار شده و اساسا نمی توانیم هیچ دخل و تصرفی در داده ها داشته باشیم. در حال حاضر هواشناسی در دنیا توسط یک چرخه یکپارچه در حال خدمات رسانی است که هر کس در هر کجای کره زمین بخواهد وضعیت فعلی هوای هر شهری را بداند از طریق سایت های جهانی هواشناسی می تواند این اطلاعات را در هر ساعت بدست بیاورد. پس با اطلاع کامل و دقیق می گویم که نه تنها نمی توان در زابل دمای هوا را تغییر داد که در هیچ جای ایران نیز نمی توان دمای هوا را دستکاری کرد.
« دنیای سفر » این نوشته را از « ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
