19 مارس 2024 - 07:59

دلایل عدم استقبال از سفر با ناوگان عمومی

10 سپتامبر 2016 - 12:00 dsfr.ir/2j7s4

دلایل عدم استقبال از سفر با ناوگان عمومی
داناخبر
ترمینال اتوبوسرانی غرب

عدم ساماندهی تعطیلات باعث ایجاد تراکم سفر در ایامی از سال می شود، امری که با رشد یکباره تقاضا، به افزایش قیمت وسایل حمل و نقل عمومی و در نتیجه رشد تقاضا برای سفر با وسیله نقلیه شخصی دامن می زند.

ترافیک و صف طولانی اتومبیل های شخصی در جاده های بین شهری به ویژه در مسیرهای منتهی به مقاصد سنتی، از اتفاقات همیشگی و مناظر آشنا در روزهای پایانی شهریور ماه هر سال است؛ منظره ای که در ایام عید نوروز و دیگر تعطیلات متراکم و تجمیع شده مناسبتی هم به چشم می خورد. این حجم از تقاضا در زمان هایی مشخص و محدود در طول سال، اگر چه نشانه ای امیدبخش و مثبت از جاافتادن فرهنگ سفر میان خانواده ها و پتانسیل قابل توجه گردشگری داخلی به عنوان یک صنعت رو به رشد است، اما خطر بروز حوادث جاده ای را افزایش داده و همچنین باعث هدررفت سوخت، آلودگی هوا، اختلال در سیستم حمل و نقل جاده ای، اتلاف زمان و در نتیجه خستگی و کلافگی به جای ایجاد نشاط، سرزندگی و تجدید قوا در سفر می شود.

در این میان ساماندهی تعطیلات و دوروزه کردن تعطیلات آخر هفته یکی از اصلی ترین راهکارهایی است که از سوی کارشناسان پیشنهاد می شود. در کنار این موضوع اما توسعه راه ها، ساخت اتوبان ها و تعریض جاده ها نیز اگرچه تا اندازه ای می تواند از ترافیک موجود بکاهد، اما با توجه به محدودیت زمینه های پرداختن به چنین اقدامی و توجه به مسائل محیط زیستی، ترویج فرهنگ سفر با وسایل حمل و نقل عمومی به صورت یک ضرورت مورد تاکید قرار می گیرد. در واقع باید گفت که اشتیاق خانواده ها برای سفر با وسیله نقلیه شخصی به دلایل فرهنگی و اجتماعی، در کنار قیمت بالای بلیت ناوگان عمومی، در کنار کیفیت و ضریب ایمنی پایین آنها عمده دلایل عدم استقبال خانواده ها از سفر با ناوگان حمل و نقل عمومی است.

وضعیت حمل و نقل هوایی

چندی پیش وزير راه و شهرسازی اعلام کرده بود که در حال حاضر 266 فروند هواپيما در کل ناوگان مسافرى هوايى ايران وجود دارد که از اين تعداد 110 فروند آن غيرفعال است؛ بنابراين تنها 156 فروند هواپيماى فعال با ميانگين عمر 23 سال در کشور داريم. این در حالی است که براساس برآورد سازمان هوانوردى تجارى و غيرنظامى ايران (CAO)، کشور ما برای تامين نيازهاى بازار داخلى با توجه به جمعيت 80 ميليون نفرى، سالانه به حدود 80 تا 90 فروند هواپيماى جديد طى پنج سال آينده و 550 فروند هواپيما در يک دهه آتی نياز دارد. البته این در شرایطی است که توان جابه جایی مسافر فرودگاهی در همین مدت، به میزان 87 میلیون نفر افزایش یافته که بیانگر رشدی 4 درصدی است. عباس آخوندی در توضیح بیشتر گفته بود: «ميانگين عمر ناوگان فعال ما 23 سال است و بيشتر اين هواپيماها که در آستانه 24 سالگى قرار دارند، هزينه اضافه بر دوش صنعت گذاشته اند.»

وی همچنین درباره آخرين وضعيت قرارداد خريد هواپيما پس از مذاکرات و عقد قرارداد با شرکت فرانسوی ایرفرانس برای خرید 118 فروند هواپیما که به دنبال فشارهای آمریکا و تقاضای شرکت هواپیمایی بوئینگ تاکنون منجر به نتایج عینی نشده، تصریح کرده بود: «بحث ما درحال حاضر اين است که نبايد توان خود را به کناری بگذاريم. بايد بتوانيم از رقابت سازنده هاى جهانى به نفع ملت ايران استفاده کنيم. اينکه فقط بخواهيم با يک شرکت کارکنيم قطعا به زيان مردم است؛ بنابراين ضرورت دارد از رقابت سازنده ها استفاده حداکثرى به نفع مردم داشته باشيم.» در همین حال اما مديرعامل شرکت هواپيمايى جمهوری اسلامی ايران نیز اخیرا در خصوص نياز کشور به هواپيماهاى کوچک اظهار کرد: «فرودگاه هايى در کشور هستند که تنها هفته اى سه تا چهار پرواز دارند؛ درحالى که می توان با تجهيز آنها به هواپيماهاى کوچک، روزى دو تا سه پرواز از این فرودگاه ها تعریف کرد.»

فرهاد پرورش با اعلام اينکه براساس آمار موجود چيزى بيش از 60 فرودگاه کوچک در کشور وجود دارد که بيشتر درشهرهاى کم برخوردار قرار دارند، یادآور شد: «90 درصد مسافران در 10 فرودگاه اصلى کشور جابه جا مى شوند و 10 درصد بقيه در 90 درصد فرودگاه هاى کشور؛ اين درحالى است که در بسيارى از اين شهرها، استادان، دانشجويان، مقامات محلى و حتى تاجران زيادى در رفت و آمد به تهران و ساير مراکز استان ها هستند و با انجام پروازهاى روزانه مى توان شهرهاى کوچک را به شهرهاى بزرگ تر و استان هاى مرکزى متصل کرد.» وى ادامه داد: «با مطالعه قبلى، از بين چند کمپانى که صاحب اين هواپيماها هستند، ما خريد 20 فروند را پيش بينى کرده ايم که اگر اين پروژه به نتيجه برسد می توانیم حدود 50 تا 60درصد نياز اين فرودگاه ها را پوشش دهیم و مشکل اين مناطق را حل کنيم.» به اعتقاد مديرعامل شرکت هواپيمايى ايران، طى 10 سال آينده ظرفيت افزايش اين نوع هواپيماها تا 50 فروند هم وجود دارد.

اگرچه قرارداد خرید هواپیما از ایرباس فرانسه، یکی از نخستین قراردادها و مذاکرات تجاری پس از برجام با طرف های اروپایی بود، اما به دلیل پاره ای مسائل، تاکنون هواپیمایی به ناوگان هوایی کشور اضافه نشده و ظرفیت حمل مسافر در سفرهای داخلی با در نظر گرفتن تعداد هواپیماهای موجود و بدون در نظر گرفتن توسعه فرودگاهی و مسیرهای پروازی، همچنان به اندازه قبل است. در چنین شرایطی اگرچه آمارها از رشد 4 درصدی تقاضا برای سفرهای هوایی داخلی خبر می دهند، اما نرخ نسبتا بالای پروازها در شرایطی که قیمت پایین سوخت در کشور، سفرهای زمینی را مقرون به صرفه تر می کند، اجازه رشد بیشتر به میزان تقاضای کنونی را نمی دهد؛ و این در حالی است که برای کاستن از بار ترافیک جاده ای، نیازمند افزایش بسیار بیشتر تقاضا برای سفرهای هوایی هستیم.

اما روی دیگر سکه محدودیت ظرفیت ناوگان حمل ونقل هوایی داخلی در کشور برای پاسخگویی به نیاز بالقوه ای است که در صورت تعدیل قیمت ها به وجود خواهد آمد؛ محدودیتی که با این سطح از تقاضا هم امکان ایجاد رقابت برای جذب همین تعداد مسافر را سلب کرده و علاوه بر اینکه این موضوع قیمت ها را در یک میانگین بالا و کمتر شناور نگه می دارد، انگیزه ای برای ارائه خدمات بهتر و با کیفیت تر در کادر هواپیمایی کشور ایجاد نمی کند که از آن جمله می توان به شکل برخورد و مهمانپذیری شرکت های هواپیمایی با مسافران و به عبارتی تقید به تکریم ارباب رجوع از سوی آنها اشاره کرد. در چنین شرایطی بسیار طبیعی است که سفرهای خانوادگی با توجه به تعداد افراد و توان اقتصادی غالب خانواده ها که اجازه استفاده از خدمات هوایی را به آنها نمی دهد، در کنار عدم وجود فوریت زمانی در این گونه مسافرت ها، بیشتر از طریق زمینی و به وسیله خودروهای شخصی صورت گیرد.

حمل و نقل ریلی

در همین حال، آمار ارائه شده از سوی وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی اصلی تجهیز، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور نشان می دهد، تعداد ناوگان ریلی کشور از 2105 دستگاه واگن به طور میانگین در حد فاصل سال های 88 تا 91 به 2209 دستگاه در سال 94 رسیده است. در همین حال اما آمارها بیانگر کاهش تعداد مسافران جابه جا شده در همین مدت، از 28 میلیون نفر به 24.5 میلیون نفر است. به باور کارشناسان اینکه به رغم افزایش ظرفیت ناوگان ریلی در طول این سال ها و با در نظر گرفتن اینکه حمل و نقل هوایی توسعه قابل توجهی نداشته؛ میزان تقاضا برای سفرهای ریلی نیز با کاهش مواجه بوده، تا حد زیادی در نتیجه افزایش یکباره قیمت بلیت قطار بوده است؛ به گونه ای که سفر با هواپیما در مقابل سفر با قطار مزیت نسبی قابل توجهی یافته و شاید این خود تا اندازه ای بیانگر میزان رشد تعداد مسافران هوایی نیز باشد. بدیهی است که با این شرایط و با در نظر گرفتن زمان صرف شده برای رسیدن به مقصد، خانواده ها سفر با وسیله نقلیه شخصی را ترجیح داده و امنیت سفر با قطار را نادیده می گیرند. البته در این میان شمار قابل توجهی نیز سفر با وسایل حمل و نقل عمومی جاده ای را برمی گزینند.

حمل و نقل جاده ای

طبق آمار، توسعه و ساخت راه های اصلی، بزرگراه ها و آزادراه ها در سه سال اخیر در مقایسه با 4 سال قبل از آن به میزان قابل توجهی بیشتر شده و در همین حال تعداد افرادی که از طریق جاده جابه جا شده اند و نیز میزان نفر کیلومتر هم افزایش داشته است. همچنین در این مدت تعداد اتوبوس های مسافربری نیز رشد داشته است؛ البته در این گزارش، اتوبوس های درون شهری و برون شهری از یکدیگر تفکیک نشده اند.با این همه به نظر نمی رسد که در انتخاب میان اتوبوس و وسیله نقلیه شخصی با توجه به ترافیک موجود و راحتی و اختیار عمل مسافران در سفرهای خانوادگی با خودرو شخصی وسایل حمل و نقل عمومی جاده ای شانس زیادی برای انتخاب شدن داشته باشند و به گفته کارشناسان اگر به دنبال حل مساله ترافیک جاده ای در ایام پیک سفر هستیم، باید توان حمل و نقل هوایی و ریلی کشور را ارتقا دهیم و با افزایش عرضه، قیمت ها را تعدیل کنیم. تنها در این صورت است که خانواده ها سفر با هواپیما و قطار را به وسیله نقلیه شخصی خود ترجیح داده و با احتمال بیشتری این شکل از سفرها را انتخاب می کنند. البته باید توجه داشت که در تمامی این بررسی ها، باید به توان اقتصادی و درآمد سرانه خانوارها نیز توجه داشت که خود به تنهایی متغیر مهمی در تعیین وسیله نقلیه سفر و تغییر رفتار گردشگران داخلی است.

صرف نظر از تمامی نکات گفته شده و با تاکید بر اینکه باید شرایط نسبتا برابری از نظر قیمتی و نوع دسترسی برای انتخاب وسیله سفر برای خانواده ها فراهم باشد تا شکل سفرها به گونه ای متعادل و متناسب توزیع شود، عدم ساماندهی تعطیلات نیز باعث ایجاد تراکم سفر در ایامی از سال شده؛ امری که با رشد یکباره تقاضا، به افزایش قیمت وسایل حمل و نقل عمومی و در نتیجه رشد تقاضا برای سفر با وسیله نقلیه شخصی دامن می زند. کارشناسان در این باره تاکید می کنند که این مشکل با افزایش تعطیلات آخر هفته از یک روز به دو روز و به دنبال آن توزیع مکانی سفرهای داخلی تا حد زیادی قابل حل است.

« دنیای سفر » این نوشته را از « روزنامه دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1