برای قضاوت منصفانه درباره گردشگری کشور باید حجم ورود گردشگران خارجی بر اساس آمار پلیس مهاجرت، میانگین ضریب اشغال سالانه هتلها و حسابهای اقماری در نظر گرفته شود.
"یک کارشناس گردشگری"محمد ابراهیم لاریجانی درباره چالش های صنعت گردشگری ایران در سال 2016 گفت: وضعیت گردشگری ایران را می توان مصداق «هر کسی از ظن خود شد یار من» دانست. بستگی دارد که وضعیت گردشگری را از دید چه کسی ببینید هر کسی می تواند جوابی بدهد که هم درست باشد هم غلط. اکنون در گردشگری ایران از عبارت «سونامی گردشگری» یا «تعطیلی گردشگری» استفاده می کنند و یا از رزرو هتل تا پایان 2017 خبر می دهند و از ضریب اشغال حدود 40 درصد اتاق ها می گویند همه اینها واقعیت صنعت گردشگری است، از نگاه مدیران دولتی چون حجم زیادی کار اداری، هماهنگی، پشتیبانی، رایزنی و دیپلماسی را معمول می دارند قطعا چشم انداز را مثبت می دانند. از نگاه هتلدار واقعا هتل ها خالی است؛ از نگاه برخی از تورگردانان حرفه ای که به اندازه ظرفیت محدود خود تور ثبت نام کرده اند و حتی بیشتر از سال قبل، معلوم است که بگویند اوضاع خیلی خوب است و از قبل هم بیشتر شده است، همه این ها واقعیت است اما به نظر می رسد برای یک قضاوت منصفانه باید چند شاخص را درنظر بگیریم.
وی ادامه داد: یک از این شاخص ها، حجم ورود گردشگران خارجی بر اساس آمار پلیس مهاجرت، میانگین ضریب اشغال سالانه هتل ها، شاخص های اقتصادی حوزه گردشگری و حساب های اقماری است. اگر این موارد افزایش داشته باشند مشخص خواهد شد که وضعیت بهتر شده و روبه رشد است وگرنه افزایش ورود توریست خارجی با تور، به تنهایی شاخص مناسبی برای اینکه بگوییم صنعت گردشگری رشد داشته نیست؛ چون مگر چند درصد یا چه بخشی از حجم 5 میلیون نفری توریست ورودی در سال به کشور با تور آمده اند که حالا اگر دو برابر شود یا سه برابر، تاثیرگذار است.
این کارشناس گردشگری بیان کرد: ضریب اشغال 5 یا 10 هتل در کشور که مناسب پذیرش توریست خارجی است به تنهایی ملاک و شاخص مناسبی برای اظهار نظر در خصوص وضعیت گردشگری کشور نیست، یا حتی ممکن است 5 یا 10 هتل شاخص و خاص تا پایان سال 2017 رزرو باشند، در حالیکه بخش از این آمار رزرو سفید است و الان با قیمت پایین رزرو شده تا به وقتش گران تر فروخته شوند، همچنین صنعت گردشگری ایران که فقط 5 یا 10 هتل نیست بنابراین آن سه شاخصی که نام برده شد می تواند ملاک خوبی برای قضاوت منصفانه باشد.
گاهی برخی از آمارها گول زننده است
وی درباره گردشگری داخلی نیز گفت: در حوزه گردشگری داخلی کار سخت تر می شود چرا که بخش عمده ای از هموطنان مراکزی را برای اقامت انتخاب می کنند که اساسا در زمره اقامتگاههای رسمی نیست و این موضوع بر کسب و کار فعالان گردشگری تاثیر می گذارد ولی باز هم به نظرم ضریب اشغال هتل ها، حجم ترددهای بین استانی یا همان نفر-سفر و اگر بتوانیم شاخص های اقتصادی و حسابهای اقماری را احصا کنیم می توانیم قضاوت منصفانه ای داشته باشیم. در غیر اینصورت هر چه بگوئیم، نگاه فردی، متعصبانه و جانبدارانه و یا مغرضانه خواهد بود ایران در ده یا بیست سال گذشته شاهد افزایش ورود گردشگر خارجی بوده است. مثلا حجم گردشگران ورودی به کشور از یک و نیم میلیون نفر در سال 83 یا 84 به 5 میلیون نفر در سال 91 یا 92 رسیده است به این معنی که در یک دوره 8 تا 10 ساله بیش از سه برابر رشد را تجربه کردیم. اما باید دید آیا این آهنگ رشد حفظ شده است یا نه.
مدیرکل اسبق اداره میراث فرهنگی استان تهران افزود: باید آمار و ارقام ورود گردشگر و یا شاخص های اقتصادی و ضریب اشغال هتل ها و یا حجم نفر سفر و نفر شب و سایر شاخص های ارزیابی مربوط به یکدوره و بازه زمانی را با یکدوره و بازه زمانی دیگر مقایسه کنیم و تحلیل کنیم. گاهی برخی از آمارها گول زننده است ، مثلا می گوییم حجم ورود گردشگران آمریکایی به ایران 400 درصد رشد داشته است اما وقتی به عدد مراجعه می کنیم می بینییم 10 نفر بود که شده 40 نفر یا مثلا می شنویم که حجم ورود گردشگران با تور 5 برابر شده مثلا 20 هزار نفر بود شده 100 هزار نفر در حالیکه شاید حجم ورود توریست به کشور یعنی آن عدد 5 میلیون نفر در سال، کاهش هم پیدا کرده باشد چراکه اساسا بخش کوچکی از حجم گردشگران ورودی به کشور از طریق تور است. حتی ممکن است گاهی حجم کمتری از گردشگران هزینه بیشتری را انجام دهند بنابراین موضوع از چند جهت نیازمند ارزیابی است.
تنها 9 سال به افق چشم انداز باقی مانده است
لاریجانی بیان کرد: برای توسعه گردشگری کشور باید مدل های توسعه و هدف از توسعه را بشناسیم، باید ببینیم در صنعت گردشگری، توسعه فرهنگی را دنبال می کنیم یا توسعه اقتصادی را یا هر دو و در این توسعه، نگاهمان به درون است یا به بیرون، یا نگاه برون گرا و درون زا داریم؟ استراتژی های ما و شاخص ها چیست ؟ واقعیت این است که گاهی احساس می کنیم هیچ یک از این مفاهیم و ادبیات را نمی شناسیم و با صنعت گردشگری به مثابه تجارت گردشگری رفتار می کنیم گاهی به گونه ای عمل می کنیم که گویا صنعت گردشگری نه با اقتصاد ارتباط دارد نه با فرهنگ نه با جامعه شناسی نه با ارتباطات بین الملل و نه با هیچ علم و حرفه دیگری گویا یک جزیره تنها است درحالی که برای توسعه گردشگری اول باید تکلیف مان با ادبیات گردشگری مشخص شود. تا به حال مطالعه نکرده ایم که اگر واقعا نتوانستیم 20 میلیون گردشگر جذب کنیم آیا راهی وجود دارد که آن درصدی از درآمدهای ناشی از گردشگری جهان را که اتفاقا در کنار همین عدد 20 میلیون نفر آمده است را محقق کنیم یا نه.به عبارتی با تعداد کمتری مثلا با 15 میلیون نفر همان درآمد جذب شود؟ در واقع شاید لازم باشد مدل کسب کار و بازارهای خود را تغییر دهیم. الان بسیاری از کشورها در حال مطالعه برای جذب گردشگر از کشور هایی هستند که اتباع شان پول بیشتری خرج می کنند.
این کارشناس تصریح کرد: موضوع بعدی تقسیم کار ملی است، آیا 20 میلیون نفر یا 25 میلیارد دلار درآمد ناشی از فعالیتهای گردشگری، نیاز به تقسیم کار ملی دارد یا نه ؟چه تعداد هواپیما نیاز داریم چه میزان از این 20 میلیون نفر از مرز های زمینی، چقدر دریایی، چند فرودگاه چند هتل، چه حجم نیروی انسانی آموزش دیده و ده ها نیاز دیگر که هر یک، در حیطه اختیارات وزارت خانه های مختلف است واقعیت این است که گاهی چنان از افق 1404 صحبت می کنیم که انگار 50 سال دیگر است در حالیکه کمتر از 9 سال دیگر به این افق می رسیم. هیچ نقشه راه و یا تقسیم کاری وجود ندارد، موضوع زیر ساخت ها، هتل ها، جاده ها، هواپیما و غیره در همین حوزه می گنجد تا این بررسی و مطالعه و تقسیم کار صورت نگیرد و تا وظیفه همه دستگاه ها مشخص نشود آن مشکلات باقی می ماند.
لاریجانی معتقد است: در توسعه گردشگری ایران به جای نگاه به غرب باید نگاه به شرق داشته باشیم چون راه توسعه گردشگری ایران از شرق می گذرد، مزیت نسبی کشور ما در جذب گردشگر، قرابت های فرهنگی، ارتباطات انسانی؛ روابط سیاسی، مسائل اقتصادی بازار های هدف، و اکثر شاخص ها، به نظرم کار بر روی شرق را برای جذب گردشگر منطقی تر و اقتصادی تر می کند هرچند این به معنای از دست دادن بازار غرب نیست.
نگران سفر ایرانیان به خارج نباشیم
وی افزود: گردشگری ورودی تا حد زیادی متأثر و وابسته به توسعه گردشگری بومی و گردشگری خروجی است.پرداختن به گردشگری بومی اساسا تمرین گردشگری و آماده سازی کشور برای پذیرائی از گردشگران خارجی است، از طرفی امروزه 5 تا 7 میلیون نفر گردشگر خروجی داریم و 5 میلیون نفر هم گردشگر ورودی داریم. به عقیده من اگر روزی 20 میلیون ایرانی گردشگر که به کشورهای مختلف سفر می کنند را داشته باشیم می توانیم بگوییم تقریبا به همین حجم هم می شود انتظار گردشگری خارجی ورودی به ایران را داشت. هرچند تراز گردشگری ورودی و خروجی مهم است اما نباید نگران حجم سفر ایرانیان به خارج از کشور باشیم، هرچقدر درهای کشور باز شود و مردم ما به نقاط مختلف دنیا به ویژه بازار های هدف ما؛ سفر کنند و هرچقدر ایرانیان مقیم خارج از کشور را با این هدف تقویت کنیم بی شک به جذب گردشگر خارجی خواهد انجامید، ای کاش روزی دهها هزار رستوران ایرانی در دنیا فعالیت کنند که شک ندارم تاثیرش از دهها نمایشگاهی که به طور رسمی شرکت می کنیم بیشتر است.
لاریجانی گفت: با رقبای توانمند و با هوشی در اطراف مواجه هستیم ، ظرفیت های فعلی کشور هم به گونه ای است که با 20 هزار نفر تور برنامه ریزی شده در سال، هتل های ما در مقاصد سنتی مانند اصفهان و شیراز اشغال و پر می شوند. در چنین شرایطی که ساخت هتل هم در کشور ما حداقل 3 تا 5 سال زمان می برد باز هم باید هنوز به تک مزیت کشور که اصفهان و یا تخت جمشید است توجه کنیم و فقط به اروپا فکر کنیم و بعد با 20 هزار نفر یا 200 هزار نفر تور بگوئیم ای وای همه هتلهای ما پر شده است؟ در حالی که این عدد یک دهم آن چیزی است که در افق چشم انداز به دنبالش هستیم.
وی درباره حوزه سرمایه گذاری در بخش گردشگری نیز گفت: واقعیت این است که سرمایه دار در کشور کم نداریم، برای سرمایه گذاران خارجی مهمتر از نرخ بازگشت سرمایه، امنیت و ثبات در کشور هدف است اما به نظر می رسد علت اینکه آنها قانع نمی شوند که سرمایه خود را در صنعت گردشگری صرف کنند این است که صدای رسا و محکمی از مسئولان عالی رتبه نمی شنوند. امروز رییس جمهور یا وزرا و یا چهره هایی که در موضوع سرمایه گذاری و سرمایه پذیری صدایشان در ابعاد ملی و بین المللی شنیده می شوند از هر چیزی می گویند به جز گردشگری، آغوش کشور برای جذب سرمایه در صنعت خودرو، نفت، گاز، کارخانجات تولیدی و غیره باز است و در همه صحبت های مسئولین عالی رتبه شنیده می شود اما این تاکید و تکرار و عزم و همت در جذب سرمایه برای موضوع گردشگری جزم نیست. اگر در تمامی اجلاس ها، همایش ها، دیدارهای ملی و بین المللی؛ رئیس جمهور، وزیر اقتصاد، وزیر خارجه، رئیس کل بانک مرکزی بگویند ما آماده تضمین سرمایه در بخش گردشگری کشور هستیم چه اتفاقی می افتد؟همین که فقط حرفش را بزنند هم تاثیر گذار خواهد بود، ضمن اینکه البته باید مشوق ها و تسهیلاتش را هم فراهم کنند.
