شهر ممنوعه (Forbidden City)؛ مجموعه معماری های باستانی درخشان و سحرآمیز چین در مرکز بجینگ (پکن) پایتخت این کشور قرار دارد.
این اثر در جهان دارای شهرت زیادی است. شهر ممنوعه در معماری های خاندان باستانی چین یک مروارید است و در جهان پر دامنه ترین و کامل ترین مجموعه معماری های چوبی باستانی به شمار می رود.
یونسکو در سال 1987 شهر ممنوعه بیجینگ را در فهرست میراث جهانی به ثبت رساند. این اثر تاریخی در سال 1406 میلادی به دستور جو دی؛ دومین امپراتور سلسله مینگ به مدت 14 سال ساخته شد.
تا سال 1911 میلادی که سلسله چینگ از بین رفت به مدت 500 سال 24 امپراتور در شهر ممنوعه اقامت داشتند و امور کشور را سر و سامان می دادند.
مساحت شهر ممنوعه بیجینگ 720 هزار متر مربع، طول آن از جنوب تا شمال یک هزار متر و عرض آن از شرق تا غر ب 800 متر است.
طراحی شهر ممنوعه از نمای کلی تا ریزترین جزییاتش طوری انجام شده که بازتابی از مقاصد فلسفی و مذهبی و نمادی از عظمت و قدرت امپراطور باشد. مانند رنگ زرد: رنگ امپراطور است که تقریبا در تمامی سقف ها از آن استفاده شده است.
شهر ممنوعه بزرگ ترین مجموعه کاخ باقیمانده در جهان است. این شهر طوری ساخته شده که مرکز آن محصور به دیوار پکن باشد و در داخل مجموعه دیوارکشیده بزرگ تری به نام شهر امپراطوری قرار داشت. در اطراف دیوار 10 متری و در خارج از شهر رود حفاظتی به عرض 50 متر دیده می شود. شهر ممنوعه به طور جدی طبق نظام تشریفاتی سلسله های فئودالی و استاندارد سیاسی و روحیه اصول اخلاقی ساخته شده است.
طرح کلی، دامنه، شیوه معماری، رنگ و تزیینات همه نمایانگر امتیازات خاندان و درجه بندی است. 3 قصر این مجموعه یعنی قصر تای حه، قصر جون حه و قصر بایو حه که توجه گردشگران را بیشتر جلب می کند، محل اعمال قدرت امپراتوری امپراتوران و بر پایی مراسم پرشکوه است. قصر تای حه، مرکز تمامی شهر ممنوعه و تخت سلطنت طلایی رنگ امپراتور در این قصر دیده می شود. این قصر نیز دارای مجلل ترین معماری در شهر ممنوعه است.
در شمال میدان به مساحت 30 هزار متر مربع، این قصر در سکوی مرمری سفید رنگ به بلندای 8 متر ساخته شده است. ارتفاع آن 40 متر است که به لحاظ ارتفاع، بلندترین بنای شهر ممنوعه است. تعداد قصرها و اتاق ها در شهر ممنوعه بسیار زیاد است. به اعتقاد پیشینیان، اقامتگاه امپراتوران آسمانی دارای 10 هزار اتاق است و امپراتورانی که پسر امپراتور آسمانی دانسته می شدند نباید تعدا اتاق ها یشان از شمار اتاق های امپراتور آسمانی تجاوز کند.
در فرهنگ چین، اژدها نماینده قدرت امپراتوری است و امپراتور پسر آسمانی اژدهای حقیقی نامیده می شود. در درون قصر تای حه در بالا و پایین حدود 13 هزار شکل اژدها تزیین شده است.
مجموعه معماری های شهر ممنوعه تمرکز تبلور درایت مردم چین است. از ساختار مجموعه معماری ها تا تزیینات هر اتاق و هر دیوار سرشار از اندیشه های عجیب و غریب است. مثلا سکوی سفید رنگ قصر تای حه، این قصر را مجلل تر کرده است. در تاسیسات زهکشی در این سکو از مجسمه سازی سر نوعی اژدها استفاده شده است. به گونه ای که در 3 طبقه این سکو جمعا بیش از یک هزار مجسمه سر این نوع حیوان استفاده شده است و هنگام زهکشی در بارش باران همانند فواره آب از دهان اژدها خارج می شود.
در میان حیاط این شهر جمعا 308 ظرف مسی بزرگ برای ذخیره آب وجود دارد که برای پیشگیری از آتش سوزی مورد استفاده قرار می گرفتند و در زمستان افراد مخصوصی زیر این ظرف ها اتش روشن می کردند تا آب داخل آن یخ نبندد.
در دوره سلسله مینگ 100 هزار صنعتگر و یک میلیون کارگر در ساخت این شهر عظیم به خدمت گمارده شدند تا بزرگ ترین و کامل ترین مجموعه معماری های جهان را بسازند. مصالح ساختمانی از سراسر کشور حتی استان یونن که در فاصله چند هزار کیلومتری قرار داشت به این محل انتقال داده شد.
اشیا و کشفیات باارزش در شهر ممنوعه حفظ شده و شمار آنها به حدود یک میلیون قطعه می رسد که یک ششم کل کشفیات چین را شامل می شود.
مجموعه معماری های شهر ممنوعه سمبل فرهنگ درخشان چین است. به عقیده معماران چینی و خارجی؛ طراحی و معماری شهر ممنوعه آثار برجسته و بی همتایی است که نشان دهنده فرهنگ و سنت دیرینه این کشور و دست آوردهای برجسته صنعتگران در زمینه معماری در 500 سال گذشته است.
در سال های اخیر شمار گردشگران شهر ممنوعه چند برابر افزایش یافته است به طوری که از مرز 10 میلیون نفر در سال نیز فراتر رفته است.
رازهای شهر ممنوعه چین
طراحی شهر ممنوعه از نمای کلی تا ریزترین جزییاتش طوری انجام شده که بازتابی از مقاصد فلسفی و مذهبی و نمادی از عظمت و قدرت امپراطور باشد. مانند رنگ زرد: رنگ امپراطور است که تقریبا در تمامی سقف ها از آن استفاده شده است.
شهر ممنوعه بزرگ ترین مجموعه کاخ باقی مانده در جهان است. این شهر طوری ساخته شده که مرکز آن محصور به دیوار پکن باشد و در داخل مجموعه دیوار کشیده بزرگ تری به نام شهر امپراطوری قرار داشت. رنگ های عمده در شهر ممنوعه زرد و قرمز هستند. رنگ زرد نشانه امپراطور است و رنگ قرمز نشانه شادی، طراوت و خوشبختی به حساب می آید.
دورتادور شهر ممنوعه خندقی به طول 3800 متر و به عرض 52 متر جهت حفاظت از امپراطور حفاری شده است. طول دیوار محیطی شهر ممنوعه 3428 متر و ارتفاع دیوار 10 متر است. مصالح به کار رفته در دیوار به گونه ای است که در مقابل شلیک توپ های قدیمی نیز مقاوم بوده است. در چهارگوشه شهر ممنوعه چهار عمارت به منظور دیده بانی و نگهبانی وجود دارد.
شهر ممنوعه دارای دو قسمت داخلی و خارجی است. بخش خارجی جهت برگزاری مراسم خاص مورد استفاده قرار می گرفته و دارای سه عمارت اصلی در جهت شمالی – جنوبی و شش عمارت جانبی در شرق و غرب است. بخش داخلی نیز دارای سه کاخ است که محل زندگی و انجام امور اداری امپراطور بوده است.
کاخ های متعددی در اطراف این مجموعه اصلی قرار دارد که برای سکونت همسران و فرزندان امپراطور استفاده می شده است. باغ سلطنتی در شمالی ترین قسمت شهر ممنوعه قرار دارد. دختران امپراطور و خانم ها و عموم جوانان عمدتا در سمت شرقی شهر ممنوعه زندگی می کردند چرا که خورشید از شرق طلوع می کند و نشانه جوانی و طلوع مجدد است و برعکس در سمت غرب شهر ممنوعه افراد مسن زندگی می کردند چرا که خورشید در مغرب غروب می کند و نشانه گذر عمر افراد مسن محسوب می شود.
در کنار کاخ های اصلی هیچ درختی وجود ندارد، چرا که درخت ها وقتی بزرگ می شوند قدشان از تالار امپراطور بیشتر می شود و امپراطوران نمی توانسته اند موجود زنده ای را بلندتر از خود (آنهم در کاخ سلطنتی) تحمل کنند. از طرف دیگر درخت برای امپراطوران چین نماینده چوبه دار بوده است و امپراطور دوست نداشته است چیزهای ناراحت کننده جلوی چشمش باشد.
برای اینکه امپراطور بیشتر احساس امنیت کند و کسی به فکر تونل حفر کردن به شهر ممنوعه نیفتد، زمین محوطه شهر ممنوعه دارای 15 لایه ملات است. هفت لایه اول روی هم قرار گرفته و هشت لایه بعدی با زاویه نسبت به لایه های اول قرار گرفته اند و تقریبا غیرقابل نفوذ بوده است.
در حیاط شهر ممنوعه بیش از 300 ظرف فلزی بزرگ برای ذخیره آب وجود دارد. اکثر این ظرف ها از جنس آهن و برنز است و 18 عدد از آنها که نزدیک کاخ ها هستند دارای روکش آب طلا هستند. بر بلندی و چهارگوشه سقف های کاخ ها مجسمه حیوانات که به دنبال هم قرار گرفته اند، دیده می شود. تعداد این حیوانات همیشه یکی از اعداد فرد: سه، پنج، هفت یا نه است. عدد نه مخصوص امپراطور است و ساختمان های دیگر (بسته به مقام افرادی که در آن ساکن بوده اند) با تعداد حیوانات کمتری تزیین شده است.
در کنار قصرهای اصلی راهروهایی جهت عبور و مرور خدمه قرار دارد. این راهروها جهت تامین مایحتاج قصر طراحی شده اند به طوری که بدون آنکه خدمه دیده شوند بتوانند به انواع خدمات قصرها رسیدگی کنند.
در فرهنگ باستانی چین، امپراطور پسر آسمانی اژدها محسوب می شده است. بر اساس افسانه ها اژدها (Dragon) و سیمرغ یا عنقا (Phoenix) برای مردم چین مقدس هستند. بنابراین اژدها اولین حیوانی است که در این ردیف ها قرار دارد و بعد از آن سیمرغ قرار می گیرد. حیوانات دیگر که همه فرزندان اژدها و سیمرغ محسوب می شوند، در جلوی آن ها قرار می گیرند.
تعداد قصرها و اتاق ها در شهر ممنوعه بسیار زیاد است. به اعتقاد پیشینیان، اقامتگاه امپراتوران آسمانی دارای 10 هزار اتاق است و امپراتورانی که پسر امپراتور آسمانی دانسته می شدند نباید تعدا اتاق هایشان از شمار اتاق های امپراتور آسمانی تجاوز کند. برخی از کاخ های این مجموعه در گذر زمان دستخوش آتش سوزی شده یا تخریب گشته اند که مجددا ساخته شده یا مرمت شده اند.
