دستفروشی به عنوان یک معضل یا پدیده اجتماعی معلول علل و عوامل گوناگونی بوده و با وضعیت و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی جامعه در ارتباط و نیازمند برخوردهای کارشناسانه است.
دستفروشی پدیده ای است که در بیشتر کشورهای جهان اعم از توسعه یافته و درحال توسعه به چشم می خورد و به عنوان شغلی کاذب در اقتصاد و منظره ای نازیبا در فضاهای شهری شناخته می شود.
در ایران این پدیده از 9 سال پیش در کلانشهرها روز به روز دامنه بیشتری یافته تا جایی که سیستم حمل و نقل عمومی درون شهری را نیز درگیر خود کرده است.
دستفروشی، نمونه ای از مشاغل کاذب جامعه است که روز به روز افراد بیشتری به آن گرایش پیدا می کنند.
اشتغال کاذب یا بیکاری پنهان پدیده ای است که بعد از انقلاب صنعتی همراه با توسعه شهرها در کشورهای پیشرفته و سپس در حال توسعه از جمله ایران گسترش بیشتر یافته و هم اکنون نیز ادامه دارد. اشتغال کاذب به عنوان مقوله ای چند وجهی بر بستری از تعاملات برآمده از تاثیر و مولفه های متعدد نمایان می شود. به طوری که گاهی تشخیص پیشین و پسین این مولفه ها نسبت به یکدیگر مشکل بوده و انسان را دچار خطا می کند.
دستفروشان به ویژه زنان، خود را نان آور و سرپرست خانوار معرفی کرده و مترو را با وجود دغدغه ها و استرس های آن مکانی امن و آبرومند برای کسب درآمد قلمداد می کنند.
«حسین ایمانی جاجرمی» مدرس موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران درباره این پدیده بر این نظر است هنگامی که بازار کار رسمی توانایی تامین تقاضاهای موجود برای اشتغال را ندارد و همواره عده ای از این بازار دست خالی بیرون می روند، یکی از راهکارها برای گروه های بدون منابع تولید و صلاحیت های حرفه ای، در پیش گرفتن دستفروشی است. البته تمام جویندگان کار به ضرورت نیازمند شغل نیستند، برخی از آنها ممکن است منابعی مانند اجاره بگیری، اتکا به کمک های خانواده و شیوه های دیگر را برای تامین نیازهای خویش در پیش گیرند.
دستفروشی به عنوان یک معضل یا پدیده اجتماعی، معلول علل و عوامل گوناگونی است و با وضعیت جامعه و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی در ارتباط است و از این رو باید با آن همچون یک مسئله اجتماعی برخورد کارشناسانه کرد.
هیچ پدیده ای به تنهایی و بدون علت یا عاملی بروز نمی کند و پدیده های اجتماعی نیز از آنجا که در جامعه و در ارتباط با انسان ایجاد می شوند از پیچیدگی بیشتری برخوردارند. دستفروشی در مترو و اتوبوس نیز نمونه ای از این پدیده هاست که برطرف کردن آن به مطالعه و بررسی علمی و برخورد کارشناسانه نیازمند است.
تجربه نشان داده که در سال های گذشته برخوردهای سلبی و تنبیهی نتوانسته این پدیده را از میان بردارد و از طرفی رها کردن آن نیز به خودی خود راه به جایی نبرده بلکه روز به روز بر دامنه آن افزوده و راهی آسان برای سوء استفاده ها و بروز انواع جرایم و آسیب های اجتماعی فراهم می کند.
نابرابری های اجتماعی، نبود توازن و تعادل یا به عبارتی عدالت اجتماعی و اقتصادی در توزیع امکانات بین آحاد گوناگون مردم، برخی کاستی ها در اجرای سیاست ها و برنامه های رفاهی و ... از تنگناهای اجتماعی و اقتصادی جامعه است که موجب بروز برخی مشکلات در زندگی افراد و خانواده ها می شود و از این رو در موارد این چنینی، افراد برای جلوگیری از بروز مسائل حاد و برآوردن نسبی انتظارات و نیازها به این مشاغل روی می آورند.
ایجاد محیطی امن و کم هزینه به عنوان محل فروش دستفروشان، فرهنگسازی مناسب در جامعه و بین شهروندان و قانون گذاری و برنامه ریزی می تواند راهکاری مناسب و بلندمدت برای برطرف کردن این مشکل و جلوگیری از ایجاد مسائل دیگر باشد.
