29 مارس 2024 - 00:03

افق روشن تسهیل ویزا در کشورهای OIC

13 اوت 2016 - 09:00 dsfr.ir/2x777

افق روشن تسهیل ویزا در کشورهای OIC
mongolia-trips.com
لغو ویزا؛ موثرترین سیاست تسهیل سفر

لغو ویزا با کشورهای همسایه اثر مثبتی بر گردشگری یک کشور دارد، زیرا اکثر گردشگران هر کشور را با توجه به هزینه های حمل و نقل، تشابه فرهنگ و بسیاری موارد دیگر، همسایگان آن کشور تشکیل می دهند.

در هفته اخیر پس از ملاقاتی که میان روسای جمهور ایران، آذربایجان و روسیه رخ داد، توافقاتی پیرامون تسهیل صدور ویزا بین دو کشور ایران و آذربایجان شکل گرفت. پیامد چنین رویکردی در کنار لغو ویزا با ارمنستان و گرجستان می تواند در افزایش تعداد گردشگران ورودی به ایران نقش موثری ایفا کند و علاوه بر این، مدت اقامت این گردشگران را در کشور افزایش دهد؛ موضوعی که خود پتانسیلی برای مراکز اقامتی و هتلداری ایجاد می کند.

به طور کلی به باور کارشناسان، لغو ویزا با کشورهای همسایه اثر مثبتی بر گردشگری یک کشور دارد، زیرا اکثر گردشگران هر کشور را با توجه به هزینه های حمل و نقل، تشابه فرهنگ و بسیاری موارد دیگر، همسایگان آن کشور تشکیل می دهند. بررسی سیاست های ویزا در کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) نشان می دهد، هرجا که کشورهای عضو سعی در تسهیل صدور ویزا کرده اند، تعداد گردشگران ورودی شان رو به رشد گذاشته؛ درحالی که در شرایطی که درهای این کشورها به روی دنیا بسته بوده، این رشد تحقق پیدا نکرده است. سازمان همکاری کشورهای اسلامی که دومین سازمان بین دولتی پس از سازمان ملل متحد است، ۵۷ عضو دارد و مهم ترین اعضای این سازمان کشورهای مصر، الجزایر، مراکش، تونس، ایران، آذربایجان، اندونزی، عراق، مالزی، کویت، قطر، امارات، عربستان و ترکیه هستند.

لغو ویزا؛ موثرترین سیاست تسهیل سفر

با توجه به بزرگی بازار گردشگری جهانی و جنبه های مختلف رشد گردشگری، مقاصد این صنعت به طور فزاینده ای بر کانال های مختلفی تمرکز کرده اند که سفرهای درون مرزی را تسهیل کنند. حرکت جهانی به سوی تسهیل بیشتر سفر در حال انجام و موجب رونق گرفتن و تسریع رشد بخش گردشگری در سراسر دنیا شده است. برخی از مهم ترین روندهای مهمی که در تسهیل سفر و رشد اقتصاد گردشگری در جهان نقش ایفا می کند، عبارت است از: سیاست آزادسازی ویزا، توسعه شبکه هوایی کشور و بازاریابی مقاصد. در این بین، سیاست تسهیل صدور ویزا به طور موثری در افزایش تعداد بازدیدکنندگان و گردشگران نقش داشته است. اگرچه مقاصد گردشگری محدوده گسترده ای از تغییر سیاست ها برای تسهیل سفر را در نظر گرفته اند، اما بیشترین تاثیر از طریق حذف نیازمندی به ویزا یا معادل آن صدور ویزای الکترونیکی یا صدور ویزا در هنگام ورود به کشور مشاهده شده است. مزایای ناشی از بهبود اطلاعات، کاهش زمان انتظار و توافقات منطقه ای نیز در این میان اهمیت دارند.

تجارب جهانی ثابت کرده که سیاست آزادسازی ویزا یکی از قدرتمندترین اهرم ها در تسهیل سفر است. با این حال در سال 2014، مقاصد گردشگری جهان به طور متوسط از مسافران 54 درصد کشورها می خواستند پیش از آنکه به مرزهای آنان وارد شوند، ویزا اخذ کنند. شهروندان 3 درصد کشورها نیز مجاز بودند از ویزای الکترونیکی استفاده کنند؛ درحالی که 16درصد از کشورها می توانستند در هنگام ورود به یک کشور درخواست ویزا را ارائه دهند. 27 درصد باقی مانده نیز برای سفرهای با هدف گردشگری نیازی به ویزا نداشتند. در همین حال با توجه به سیاست آزادسازی ویزا، کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) تمایل دارند محدودتر از بقیه دنیا باشند؛ حتی به رغم آنکه درجه باز بودن اعضای آن در سال های اخیر افزایش یافته است.

با این همه بین سال های 1995 تا 2013، اثر کل رشد در بخش های سفر و گردشگری در تمام کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی (شامل اثرات غیرمستقیم و القایی) حدود 14 میلیون شغل و کل رشد بخش سفر و گردشگری در میان این کشورها بین سال های 1995 تا 2013 حدود 334 درصد بوده است. حالا انتظار می رود تا سال 2023، اثر کل پیش بینی شده برای رشد بخش سفر و گردشگری در کشورهای عضو این سازمان 10 میلیون شغل جدید فراهم کند. همچنین در طول یک دهه آینده، سود ناشی از توسعه سفر و گردشگری در این کشورها توسعه خواهد یافت که عمدتا به دلیل سیاست های تسهیل سفر و به ویژه تسهیل ویزا خواهد بود. براساس گمانه زنی ها، تا سال 2023 رشد سفر و گردشگری در میان اعضای این سازمان از نظر تاثیر گردشگری بر تولید ناخالص داخلی 109 درصد خواهد بود.

اما در سال 2014، کشورهای OIC به طور متوسط از 64 درصد جمعیت جهان قبل از وارد شدن به منظور یک سفر گردشگری بین المللی به مرزهای خود، می خواستند تا ویزا اخذ کرده باشند. 3 درصد از مسافران به این کشورها مجاز به استفاده از ویزای الکترونیکی و 26 درصد قادر به استفاده از ویزا در هنگام ورود به خاک آن کشورها بودند. تنها 7 درصد از جمعیت جهان نیاز نیست برای سفر به کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی به قصد گردشگری ویزا اخذ کنند. از سوی دیگر، معافیت های ویزا توسط بسیاری از کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی مورد استفاده قرار می گیرد اما این معافیت ها تنها برای چند کشور محدود قابلیت بهره برداری دارد؛ به این معنا که کشورهای عضو تنها با تعداد معدودی لغو ویزا یا تسهیل ویزا را برقرار کرده اند. برای مثال، تنها 3 عضو از کشورهای عضو OIC از سیاست ویزای الکترونیک استفاده می کنند؛ ایران، ترکیه و امارات متحده عربی. بنابراین می توان گفت در مقایسه با سایر بلوک های اقتصادی و منطقه ای در سراسر جهان، اعضای OIC سیاست های ویزای باز دوطرفه نسبتا کمی (10 درصد از آنها) دارند.

تاثیر سیاست های تسهیل ویزا بر آینده گردشگری کشورهای OIC

اما ویزاها عملکردی چند وجهی دارند. آمایشی که در میان اعضای سازمان همکاری اسلامی صورت گرفته بیان می کند که حفظ امنیت و کنترل نیروی کار یک کشور از جمله مهم ترین انگیزه ها برای تحمیل نیاز به ویزا برای مسافران درون مرزی این کشورها بوده است. مشاهدات تاریخی نشان می دهند افزایش معناداری در میزان ورود گردشگران به دنبال پیاده سازی و اجرای سیاست ها و فرآیندهای تسهیل صدور ویزا رخ داده است. به علاوه، مطالعات موردی انجام شده ثابت می کنند چند عضو سازمان همکاری اسلامی با موفقیت سیاست های مربوط به تسهیل ویزا را انجام داده اند و این کار از طریق اصلاحات سیاستی یک طرفه یا دوطرفه در سال های اخیر بوده است. با این وجود در میان کشورهای عضو همکاری اسلامی همچنان جا برای بهبود وجود دارد. انتظار می رود سهم گردشگران نیازمند به اخذ ویزای سنتی پیش از ورود به یکی از مقاصد گردشگری کشورهای OIC تا پایان دوره 2015 تا 2020، به 56 درصد تحت سیاست های ویزای جاری رسیده باشد.

در کنار تسهیل سیاست های ویزا و گسترش همکاری برای سفر در کشورهای عضو این سازمان، برقراری ارتباط موثر میان این کشورها و ورود گردشگران، موجب رشد توریست های بین المللی که نیازمند به اخذ ویزای سنتی هستند، می شود و می تواند رشد بیشتری را نسبت به میزان پیش بینی شده فعلی برای گردشگران 5 سال آینده در کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی ثبت کند. اعضای سازمان همکاری اسلامی به طور بالقوه تا پایان سال 2020 به دلیل سیاست های بهبود و تسهیل سفر از 38 میلیون گردشگر اضافی بهره مند خواهند شد که نشان دهنده رشد 6/ 14 درصدی خواهد بود. در عین حال، افزایش گردشگران بین المللی در کشورهای OIC تا 37 میلیارد دلار مخارج اضافی توسط گردشگران را تا پایان سال 2020 نصیب آنها خواهد کرد.

از سوی دیگر در کشورهای عضو این سازمان، شغل هایی که مستقیما ناشی از بخش سفر و گردشگری هستند تا پایان سال 2020 حدود 3/ 1 میلیون نفر افزایش خواهد یافت که نسبت به انتظارات سال 2015 حدود 6 درصد رشد نشان می دهد. تقاضای بیشتر برای گردشگری، منجر به این می شود که اشتغال بخش سفر و گردشگری تا 1/ 2 میلیون نفر افزایش یابد. برای اینکه کشور های عضو سازمان همکاری اسلامی از این مزایا بهره مند شوند، باید به دنبال راهی باشند تا برخی توصیه های زیر را اجرایی کنند. تسهیل دسترسی از طریق بهبود سیاست های صدور ویزا شامل بهتر ارتباط برقرار کردن با گردشگران نیازمند به ویزا، بهبود کارآیی های مربوط به کاربرد ویزا، تطبیق سیاست های متقابل لغو ویزا، سفر بدون ویزا در میان کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی یا ویزای توام بین کشورهای سازمان همکاری اسلامی از جمله این موارد است.

چالش های موجود در تسهیلات سفر

با این همه کشورهای مقصد برای تسهیل سفر گردشگران خارجی با چند چالش روبه رو هستند. این چالش ها از نظر ماهوی و شدت آن از کشوری به کشور دیگر تفاوت دارند و می توانند اثرات کارآیی اصلاحات سیاستی و برنامه های در نظر گرفته شده را برای بهبود رویه سفر و افزایش تقاضای گردشگری کاهش دهند. درحالی که موانع بالقوه زیادی در بازارهای مقصد در میان کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی وجود دارد، 4 مورد که بیشترین فشار و تاثیر را دارند عبارتند از: ناکارآمدی های دولتی، دغدغه ها و نگرانی های امنیتی، زیرساخت ناکافی و سیاست های محدود برای ویزا.

ناکارآمدی های دولتی می تواند کار را برای دسترسی گردشگران به ویزا دشوار کند و به طور بالقوه جریان ورودی گردشگران را تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر این، تغییرات در نظام ها، دیدگاه های فرهنگی مختلف (از نظر نژادی، مذهبی یا جامعه شناسی اقتصادی) و فقدان ساختار قانون گذاری سازگار، این ناکارآمدی ها را تشدید می کند. در این چنین محیطی، تغییرات در سیاست ویزا می تواند غالبا بدون سیستمی از بازبینی ها و تعادل ها برای تنظیم فرآیند قانون گذاری رخ دهد. تغییرات سیاسی شگرف همچنین می تواند نیاز به ویزا را در دوره زمانی کوتاهی اصلاح کرده و ورود گردشگران به کشور اصلاح کننده قوانین را تحت تاثیر قرار دهد.

امنیت نیز دغدغه اولیه گردشگران و کشورهای میزبان است و فقدان آن موجب کاهش عمده تعداد سفر و محدودیت بخش سفر می شود. به طور سنتی، وقتی خطر خشونت در دولت میزبان زیاد باشد، ممانعت از تسهیل ویزاهای سفر را برای وارد شدن به شهرها یا مناطق پرخطر در پی دارد. زیرساخت نیز نقش مهمی در تعیین تقاضا برای یک مقصد خاص ایفا می کند. بدون پروژه های سرمایه گذاری هدف برای توسعه شاهراه های گسترده یا شبکه های حمل ونقل ریلی، کشورها در شرایطی قرار می گیرند که برای گردشگران کشورهای خارجی کمتر جذاب به نظر برسند. همین امر برای آن دسته از کشورها که با ظرفیت سفر جهانی محدودی به دلیل بنادر ابتدایی ورودی خود و شبکه های غیرقابل اعتماد یا توسعه نیافته برق و ارتباطات مواجه هستند نیز درست است. از سوی دیگر، محدودیت سیاست ویزای دوطرفه مانع مهمی برای سفر به بسیاری از مقاصد جهان قلمداد می شود. اغلب، دولت میزبان سیاست های ویزای محدودی را به کار می گیرد تا بر گروهی از مسافران تاثیر بگذارد. صرف نظر از انگیزه این کار، ممانعت از صدور ویزای دو طرفه برای جریان سفر بین کشورها مضر است و منافع گردشگری بین المللی را در مورد کشورهایی که آنها را وضع کرده اند، محدود می کند.

تجربه موفق عمان و امارات در تسهیل ویزا

از میان کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی تجربه دو کشور عمان و امارات متحده عربی در خصوص تسهیل صدور ویزا جالب است. عمان از نظر پذیرش گردشگر در میان کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی جایگاه متوسطی دارد. با این حال، تقاضا برای سفر به عمان در طول دهه اخیر به شدت رشد کرده است. تعداد گردشگران ورودی به عمان از بازارهای عمده اروپایی مانند آلمان، بریتانیا و فرانسه در کنار ایالات متحده آمریکا به طور ثابت تا سال 2011 رشد داشت، اما پس از وقوع بهار عربی در این سال سهم گردشگران اروپایی در این کشور نیز تحت تاثیر قرار گرفته و از آن کاسته شد. سفر به عمان سال های اخیر به طور قابل ملاحظه ای با نوسان روبه رو بوده است. باز بودن درهای عمان برای گردشگران خارجی نیز در طول سال های اخیر به طور چشمگیری کاهش یافته؛ به طوری که سهم جمعیت جهانی نیازمند ویزا برای ورود به عمان از 28 درصد در سال 2008 به 72 درصد در سال 2014 رسید. در همین حال، برای بهبود بخشیدن به تقاضای گردشگری تحت الگوی ویزای محدود، عمان در فوریه سال 2012 هزینه های مربوط به چند نوع ویزای گردشگری را تا 75 درصد کاهش داد؛ هزینه ویزای توریستی 10 روزه به 13 دلار کاهش یافت و هزینه های مربوط به ویزای کروز نیز حذف شدند.

در مدت کوتاهی پس از آن، طول اقامت برای ویزای کروز از 24 ساعت به 48 ساعت ارتقا یافت. در نتیجه این سیاست ها مجموع ورود گردشگران به استثنای گردشگران کروز در نتیجه این اقدامات در سال 2012، حدود 23 درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش یافت. کاهش هزینه های مربوط به صدور ویزا موجب شدت گرفتن روند جذب گردشگر (حدود 321 هزار نفر افزایش) به عمان شد. با این کار تاثیر انقلاب های عربی در این منطقه بر روند گردشگرپذیری عمان جبران شد و تا حدودی نیز حتی بالاتر از پیش از آن رویدادها قرار گرفت. از همین رو، عمان نمونه موفقی از سیاست های تسهیل صدور ویزا به شمار می رود. امارات متحده عربی نیز یکی از سریع ترین رشدهای پذیرش گردشگر را در میان کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی دارد و تنها از 5 درصد جمعیت جهان برای سفر به این کشور ویزای سنتی درخواست می کند. محبوبیت گردشگری امارات با تسهیل صدور ویزا بیشتر نیز شده است. در نوامبر سال 2012، امارات یک الگوی ویزای چندگانه معرفی کرد که به گردشگران کشتی های کروز اجازه می داد تا ویزای ورودی چندباره 3 ماهه با حداکثر مدت اقامت 14 روز در هر بار را دریافت کنند. این الگو به تاجران و سرمایه گذاران املاک نیز گسترش یافت. آنان می توانستند ویزاهای چندباره ورود تا 6 ماه با حداکثر مدت اقامت 30 روز در هر سفر، دریافت کنند. در مدت 7 ماه پس از معرفی این الگو، روند کلی ورود گردشگران به امارات حدود 14درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافت. مخارج گردشگران نیز در نتیجه این سیاست نسبت به سال گذشته افزایش نشان می داد.

« دنیای سفر » این نوشته را از « دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1