تهرانگردی در راسته بازار خیابان ستارخان

بعضی از محله ها هستند که علاوه بر سکونت تعداد زیادی از شهروندان در آن ها، کارکردهای دیگری غیر از سکنی گزیدن افراد دارند. این مناطق که بیشتر در دل نواحی پرجمعیت و قدیمی قرار گرفته اند، فعالیت های دیگری جدای زندگی روزمره و کارهای روزانه در آنها اتفاق می افتد.

مناطق، خیابان ها و راسته هایی که غیر از خانه های کوچک و بزرگ، مغازه های پرشماری دارند که حکم بازارهای محلی و منطقه ای را دارند و هر روز پذیرای عده زیادی از هم محلی ها و همشهری ها هستند و انواع کالاها و خدمات مورد نیاز مردم در آنها عرضه می شود. قدمت زیاد و مقبولیت این محلات به اندازه ای است که با گذشت سال ها از تشکیل آن ها، هنوز از انسجام و اعتبار لازم بین توده های مردم برخوردارند و در مقایسه با مراکز تجاری و مجموعه های بزرگ چند منظوره، چیزی کم ندارند و حتی این مال سنترهای نوظهور را به چالش می کشند و مبارز می طلبند.

خیابان ستارخان تهران یکی از این گونه مناطق است که علاوه بر بافت مسکونی و جمعیت فراوان ساکن در آن، به عنوان یکی از راسته بازارهای قدیمی هم مطرح است. منطقه و خیابانی خوشنام در غرب پایتخت که سابقه زیادی دارد و انواع فروشگاه های فعال در آن تقریبا تمامی مایحتاج مردم از خوردنی و پوشیدنی گرفته تا خدماتی و اداری را تأمین می کنند. جالب اینجاست که از بیشتر مناطق تهران هم برای خرید، تفریح و انجام امور اداری به این ناحیه شلوغ و پر رفت و آمد مراجعه می کنند.

عوامل مهم در تعریف و تعیین جایگاه اقتصادی یک منطقه نوع فعالیت های رایج در منطقه است. معیارهای اقتصادی بودن فعالیت ها و کاربری ها به حجم فعالیت و میزان مراجعان و شاغلان بستگی دارد. بخش ساخت و ساز از عمده ترین فعالیت های تولیدی و تجاری در منطقه 2 است که به واسطه مسکونی بودن منطقه از رونق خوبی در سال های اخیر برخوردار بوده است و از سوی دیگر به علت نقش اداری منطقه و نوع فعالیت های موجود به رونق اقتصادی دامن زده است.

شرایط و امکانات منطقه از قبیل بافت کالبدی و اجتماعی، اراضی وسیع، شبکه های ارتباطی مهم درون شهری و همچنین استقرار ادارات و سازمان های دولتی در این منطقه پتانسیل بالایی را جهت سرمایه گذاری فراهم کرده است. فعالیت ادارات دولتی و خصوصی سبب جذب نیروی کار و ایجاد اشتغال در منطقه شده است، به نحوی که شاغلان بخش اداری سهم قابل توجهی نسبت به کل شاغلان منطقه دارند.

قدیم و جدید

قدمت این منطقه و خیابان که حالا به صورت یک راسته بازار فعال و شلوغ درآمده به حدود شش دهه قبل و به اوایل دهه 1330 خورشیدی می رسد. این خیابان و نواحی اطرافش سال هاست که به یکی از راسته بازارهای عبوری و محلی بدل شده است. خیابان ستارخان از میدان توحید که به مرکز شهر نزدیک تر است، شروع می شود و پس از گذر از دل چند محله همجوار به غرب تهران و محدوده آریاشهر و فلکه دوم صادقیه می رسد.

این خیابان از منطقه 2 شهرداری به منطقه 5 می رسد و در مسیر خود از خیابان ها و معابر زیادی مثل نمازی، باقرخان، کوکب، شهرآرا، بهبودی، شادمان، تهران ویلا، برق آلستوم، طرشت و خسرو به صورت تقاطع و سه راهی عبور می کند. این خیابان از سالیان دور، رفته رفته به این شکل درآمده و به موقعیت فعلی رسیده است و یکی از مراکز سنتی خرید در تهران به حساب می آید.

وجود صنوف مختلف در این خیابان، که به نحو حیرت آمیزی به یک همزیستی مسالمت آمیزی رسیده اند، کار را برای ساکنان و مراجعان راحت کرده است. در این منطقه می توانید بسیاری از نیازمندی های خود را برطرف کنید. از خوراک و پوشاک که بگذریم، حوزه های صنفی گوناگونی در این خیابان راست و مستقیم حاضر هستند که امورات شما را راه بیندازند.

گود بازار

در این خیابان بازارگونه، می توانید به خیلی از چیزهایی که نیاز دارید دست پیدا کنید. این ناحیه یک مرکزخرید محلی به طول تقریبی پنج، شش کیلومتر است که اگر مناطق مسکونی را به آن اضافه کنیم، محدوده وسیعی را شامل می شود که مردم زیادی را در خود جای داده است. در اینجا برای هر سلیقه و هر بودجه ای جنس برای فروش پیدا می شود. قیمت ها حساب و کتاب درستی ندارد و هر مغازه قیمت خودش را دارد. البته نرخ های اعلام شده از سوی فروشنده ها نسبتا معقول و مناسب است و گران فروشی خیلی معمول و رایج نیست.

بیشتر اهالی ساکن این خیابان در طبقه متوسط تعریف می شوند و معمولا کارمند و حقوق بگیر هستند. وجود چنین راسته ای برای این قشر ضروری و حتی باعث خوشحالی است، چون با صرف کمترین وقت و هزینه می توان خواسته های روزانه را تأمین و خریداری کرد.

در این محدوده طولانی صنوف و مشاغل مختلفی به کار و کاسبی مشغول هستند و در محدوده ها و مسیرهای کوتاه تجمع کرده اند. در ابتدای میدان توحید و اطرفش کاملا در تصرف بانک های متعدد خصوصی، دولتی و صندوق های پس انداز و قرض الحسنه اعم از مجاز و غیرمجاز است. این موسسات مالی و بانک های نوظهور ظرف 10 سال گذشته تأسیس شده اند و برای جذب سرمایه های خرد و کلان هر روز نقشه تازه ای می کشند و پشت در ورودی شان انواع تسهیلات زودبازده، کم بهره و مدت دار را چسبانده اند. جالب است بدانید در اطراف میدان و خیابان ستارخان حدود 100 شعبه بانکی فعال هستند.

در کنار بانک ها، مغازه ها و شرکت های مخصوص دام و طیور فعال هستند که در زمینه مرغداری و دامداری فعالیت می کنند و انواع وسایل و ادوات مربوط به این صنف فروخته می شود. در کنار این مغازه های تخصصی مراکز دامپزشکی و داروخانه های ویژه حیوانات هم فعال هستند که به معاینه و درمان انواع حیوان های خانگی و دست آموز می پردازند. در داروخانه های دامی انواع داروها، غذاها و مکمل های دارویی و خوراکی مخصوص دام و طیور و سایر حیوانات خانگی عرضه می شود.

در ابتدای ورودی به خیابان ستارخان، بعد از بانک ها و موسسات مالی و اعتباری که فعالیت برخی از آن ها بدون مجوز های قانونی صورت می گیرد، بنگاه های معاملات ملکی و مغازه های کرایه ظرف و ظروف بیشتر به چشم می آیند. ضمن اینکه با نوسازی و ساخت و سازهای جدیدی که انجام شده، مراکز پزشکی و خدمات درمانی هم احداث و راه اندازی شده اند.

بعداز 300-200 متر فاصله گرفتن از میدان توحید بورس و مرکز اصلی فست فود ها، رستوران ها و سفره خانه ها و هر چیزی که به شکم و خوردن مربوط باشد، جای گرفته اند. در این مسیر تقریبا خوراک خیز، بستنی و آبمیوه، ساندویچ و پیتزا، خوراک های سنتی و چایخانه، تهیه غذا، طباخی و مغازه های تک محصولی مثل عرضه مستقیم آش رشته، شله زرد، آب انار، نان روغنی و مانند اینها به تعداد زیاد موجود است.

یکی از جاذبه های ابتدای خیابان ستارخان، فعالیت دوواحد غذایی است. اغذیه نشاط که با کباب ترکی هایش معروف است و دیگری آبمیوه و بستنی بابارحیم که با معجون هایش شهرت فراگیر دارد. این دو واحد عرضه کننده مواد غذایی بسیار پرکار و فعال هستند و از همه جای تهران مشتری دارند. همیشه جلوی این دو مغازه صف طولانی از مشتریانی که از نقاط دور و نزدیک آمده اند، می توان مشاهده کرد.

آوازه این دو مغازه غیر از تهران به شهرستان ها هم رسیده و برخی از مسافرانی که به تهران می آیند، حتما سری به این دو همسایه می زنند. سوای این دو مغازه، واحد های دیگر هم هستند که مشتریان خودشان را دارند و به کاسبی مشغول هستند. نکته جالب بین فست فود ها و رستوران های این منطقه، مشهوربودن هرکدام به ارائه محصولی خاص است. مثلا اغذیه نشاط با کباب ترکی و ساندویچی دیگر همبرگرهایش معروف است. این قاعده به طور معمول در این خیابان بین صنوف مختلف صادق و رایج است.

کباب و معجون!

یکی از جاذبه های این خیابان همسایگی دو مغازه شکمی است که با فاصله کمی از هم قرار گرفته اند و خوراکی های خوشمزه ای را عرضه می کنند. نشاط، ساندویچی قدیمی در ابتدای خیابان ستارخان است و در طول هفته تا ساعت های آخر شب شاهد صف شلوغ مردم برای ورود به این رستوران هستید. اغذیه نشاط حدود 25 سال است که تأسیس شده و مشتریان زیادی از چهارگوشه پایتخت دارد. ساعت کار این اغذیه از 11/5 صبح تا یکی دو ساعت بعد نیمه شب است.

این مغازه با کباب های ترکی اش معروف است و روزانه بین 2 هزار تا 2500 ساندویچ کبابی دست مردم می دهد. صف طولانی همیشگی جلوی این مغازه نشان از رونق کاسبی است که تا پاسی از شب ادامه دارد و بخشی از شلوغی و ترافیک خیابان را موجب می شود. این واحد خوراکی دست به ابتکاری زده و سس های مخصوص و خوش طعمی را تهیه می کند و فرمول ساخت و ترکیبش انحصاری است. سس های نشاط همان جا درست می شود و به صورت عمده در دسترس مشتری هاست و شما می توانید هر چقدر که دل تان می خواهد سس بردارید.

یکی از کسانی که قبض به دست در صف ایستاده می گوید: کباب ترکی اینجا را باید حتما امتحان کرد، چون طعم خوبی دارد و واقعا می چسبد! با کمی فاصله آبمیوه و معجون بابارحیم قرار دارد که دست کمی از همسایه اش ندارد و شهرت زیادی در شهر به هم زده است. این مغازه روزانه چیزی نزدیک به 400 تا 600 کیلو بستنی و فالوده و سایر تنقلات فصل را می فروشد.

عمده شهرت بابارحیم که به صورت یک برند درآمده به خاطر معجون های مخصوص و پرملاتش است. بابارحیم روزانه در فصل تابستان 2 تا 3 هزار اقلام خوراکی و تنقلات را به مردم عرضه می کند. میزان فروش معجون در زمستان به خاطر سرمای هوا بیشتر است و در تابستان، انواع بستنی، فالوده و آبمیوه طالب بیشتری دارد.

بازار هزار رنگ

در خیابان ستارخان منطقه ای است که تقریبا همه شغل ها در آن فعالیت می کنند و از امکانات رفاهی و خدماتی مناسبی برخوردار است. درمانگاه، بیمارستان، پاساژهای تجاری، پمپ بنزین، پارک و شهربازی، مجموعه های آبی و ... مراکز خدماتی از همه نوع ملزوماتی هستند که این منطقه را در موقعیت خوب شهری از لحاظ دارابودن امکانات مناسب شهری قرار داده است. ضمن اینکه بعد از سه راه تهران ویلا و پل ستارخان، یکی از قدیمی ترین نیروگاه های تولید و توزیع برق ایران واقع است که قدمت زیادی دارد که در سال 1338 ساخته شده و به کارخانه برق آلستوم معروف است.

اسم این کارخانه از نام مهندسی است که این نیروگاه را ساخته و الان جزو یکی از مراکز آموزشی وزارت نیرو محسوب می شود. در اطراف خیابان ستارخان ادارات و مراکز دولتی واقع شده اند که می توان به این ادارات اشاره کرد؛ اداره گذرنامه که در خیابان شهرآرا قرار دارد و فاصله کمی با ستارخان دارد.

یکی از ادارات اصلی شرکت مخابرات دقیقا نبش خیابان شادمان واقع شده و در نزدیکی سه راهی تهران ویلا اداره مالیات غرب تهران قرار گرفته است. یکی از شعبات سازمان بیمه خدمات درمانی هم در نزدیکی خیابان خسرو فعال است. ضمن اینکه مراکز فرهنگی مثل موسسات آموزشی (آموزش کامپیوتر، زبان های خارجی، موسیقی، حسابداری کاربردی، تعمیرات موبایل) در طول این راسته حضور دارند.

صنوف فعال

یکی دیگر از مشاغلی که در این خیابان فعال هستند صنف فرش فروش های ماشینی و موکت است. این مغازه ها بیشتر در اطراف میدان توحید و سه راهی خیابان نیایش پراکنده هستند. جنس غالب آنها فرش ماشینی، موکت و پادری در اندازه های مختلف است. البته این مغازه ها هم مثل سایر کسبه بازار از رکود و وضعیت فعلی ناراضی هستند.

یکی از این مغازه دارها می گوید: فروش به نسبت دو سال پیش به ثلث رسیده است و در ادامه می افزاید: در گذشته به خاطر قیمت بالای فرش دستباف، توجه مردم به سمت فرش ماشینی جلب شد که قیمت آن از نصف هم کمتر بود. ولی الان کسی روی خوش به فرش ماشینی هم نشان نمی دهد و بیشتر قواره های زیر شش متر را می خرند.

در اینجا به برخی از صنوفی که در این خیابان فعال هستند اشاره می کنیم: داروخانه و مراکز درمانی، رستوران و مواد غذایی، لوازم خانگی، انواع پوشاک، لوازم و تجهیزات ایمنی خودرو، وسایل آتش نشانی، اسبا ب بازی، طلا و ساعت، لوستر و کالاهای کادویی، عکاسی و خدمات فیلمبرداری، دکوراسیون داخلی، دوچرخه و موتورسیکلت، نمایشگاه و تعمیرگاه ماشین، دفاتر اسناد رسمی، پلیس + 10 و پیشخوان دولت، کلیدسازی، قنادی و خشکبار و ... از فعالان اقتصادی این خیابان قدیمی هستند.

گذر شریان های حیاتی شهر تهران شامل بزرگراه ها و دیگر خیابان های منطقه 2 صرفه جویی های اقتصادی را از لحاظ کاهش هزینه حمل و نقل کالا و خدمات برای منطقه به همراه دارد و همچنین دسترسی سهل و آسان تمام نقاط شهر از طریق بزرگراه های شرقی - غربی و شمالی - جنوبی جهت جذب سایر فعالیت ها از دیگر قابلیت های منطقه است. تمرکز فعالیت های اداری - آموزشی عالی و کاربردی سبب ایجاد اشتغال و جذب استفاده کننده در منطقه شده است.

خرید دوطرفه

خیابان ستارخان تهران یکی از معابر اصلی و پرترافیک پایتخت است که روزانه خیل عظیمی از جمعیت تهران از این خیابان شلوغ و مهم رفت و آمد می کنند. این منطقه محل مراجعه افراد زیادی از شهروندان تهرانی است که برای خرید، فروش، انجام کارهای اداری و تجاری و رفتن به مراکز و مناطق دیگر از این خیابان گذر می کنند.

وجود پرشمار مغازه و فروشگاه های متعدد و ریز و درشت باعث شده که این خیابان علاوه بر مسیر حیاتی عبوری بین مرکز و غرب تهران، به یک راسته بازار بزرگ با مغازه های فراوان تبدیل شود. یک خیابان نسبتا عریض با ازدحام و ترافیک همیشگی، راه بندان و درهم پیچیدگی ماشین ها، اتوبوس ها و موتورها از مشخصات دائمی اینجاست. این خیابان بازارگونه که از دل چند محله می گذرد، مخلوطی از چند صنف و مشاغل زیادی است که پس از گذشت سال ها کاسبی و فعالیت، به همزیستی مسالمت آمیزی رسیده اند.

بافت این منطقه قدیمی است ولی ظاهر فرسوده ای ندارد، چون مرتب در حال بازسازی و نوسازی است و به تدریج از حالت قدیمی و کهنه فاصله گرفته و نونوار شده است. البته در بعضی از قسمت ها مخصوصا در نزدیکی میدان توحید، هنوز بافت فرسوده به چشم می خورد که البته مالکان شان به فکر بازسازی افتاده اند و در گوشه و کنار، داربست های فلزی را می بینید که کارگرهای ساختمانی روی آن ها مشغول به کار هستند. همه کسانی که اینجا می آیند، قطعا برای انجام کاری آمده اند و حتماً به دو، سه مغازه برای خرید یا دریافت خدمات مورد نیاز مراجعه می کنند.

محدوده بازار

خیابان ستارخان یک خیابان شرقی - غربی است که از میدان توحید شروع می شود و پس از گذر از دل چند محله به محدوده آریاشهر می رسد. نقطه انتهایی این خیابان فلکه دوم صادقیه است که منطقه جداگانه ای از لحاظ بافت اداری و تجاری است. از اول تا آخر این راسته طولانی که پنج، شش کیلومتر می شود، همه جور مغازه و صنفی را می توانید مشاهده کنید.

علاوه بر فعالیت های تجاری و خریدوفروش معمول، امور اداری و آموزشی و حتی درمانی در این محدوده انجام می شود، و روزانه جمع زیادی از جماعت حقوق بگیر و کارمندمنش که محل کارشان در این خیابان قرار گرفته، می آیند و می روند. غیر از راسته اصلی، داخل کوچه ها و معابر فرعی مغازه های کوچک و بزرگ زیادی واقع شده اند که بیشتر به عرضه مواد غذایی، تعمیر اتومبیل، داروخانه، میوه و سبزی و سایر مایحتاج ضروری مردم می پردازند.

این خیابان تنوع زیادی از جنس، مغازه ، پاساژ، مجتمع تجاری دارد و از خوراک و پوشاک گرفته تا وسایل تزئینی و بدلی و دکوری و خلاصه هر چیزی که قابلیت خریدوفروش را داشته باشد، در دسترس است. ظرف چند 10، 15 سال اخیر، پاساژها و محدوده های فرعی برای برخی صنوف مثل موبایل، خدمات کامپیوتر، لوازم یدکی و تجهیزات ایمنی خودرو، طلا و جواهر، ساعت و سایر صنوف پدید آمده اند که معمولاً پشت هم قرار گرفته اند. به طوری که پس از چند مغازه مثلا فرش فروشی که نزدیک به هم هستند، با کمی فاصله، فروشگاه های لوازم خانگی شروع می شوند.

این قاعده نانوشته تا آخر این خیابان ادامه دارد و پراکندگی صنوف و مشاغل به این نحو است. برخی از فروشگاه ها مخصوصا در پاساژهای نوساز و جدید به تفکیک فضای داخلی پرداخته اند و هر گوشه از مغازه را به جنس خاصی اختصاص داده اند. مغازه های دو یا سه طبقه، کالاهای موجودشان را برای سهولت بیشتر مشتریان تفکیک کرده اند و گاهی اجناس غیر مرتبط هم به چشم می خورد. مثلا مغازه کابینت سازی، برنج دودی می فروشد، یا مغازه تعمیرات کولر، پوشاک اصل ترکیه عرضه می کند!

قیمت ها، رهن، اجاره بها

این منطقه هم فروشگاه های زیادی دارد و هم مراکز خرید کوچک و بزرگ. در این محدوده از زیرپله ای های چهار، پنج متری تا مغازه 600 متری پیدا می شود. علاوه بر مغازه، دو سه گاراژ متروک هم هست که فعال نیستند و حکم انبار را پیدا کرده اند و داخل شان تفکیک شده و به صورت مسقف یا روباز بین 20 تا 100 متر مساحت دارند.

قیمت های رهن و اجاره در این نقطه از تهران که شکل کاملا تجاری دارد و پشت قواره های تجاری - اداری قسمت های مسکونی واقع شده اند، نسبتا بالاست. البته قیمت فروش یا اجاره بهای مغازه ها در ابتدای شرقی خیابان، حوالی میدان توحید تا تقاطع باقرخان به خاطر نزدیکی به مرکز شهر و میدان انقلاب و نزدیکی به ایستگاه مترو، بین 15 تا 20 درصد گران تر است.

یک باب مغازه 20 متری با پاخور و جای مناسب ماهانه بین 8 تا 12 میلیون تومان خرج کرایه نشینی اش می شود. البته نرخ کرایه واحدهای تجاری تابع شرایط محیط و منطقه نیست و به عواملی مثل داشتن دید از خیابان اصلی، پاخور مناسب، قدیمی بودن، تنوع محصول و از همه مهم تر متراژ فروشگاه بستگی دارد. به طور معمول کمترین نرخ اجاره 6 میلیون تومان و بیش ترین بهای کرایه 12 تا 30 میلیون تومان خرج می تراشد. شیوه پرداخت اجاره به صورت سالانه است که در سه یا چهار قسط از مستاجر دریافت می شود.

کسی تعداد دقیق واحدهای فعال و تجاری اینجا را نمی داند، چون بعضی ها زود جای شان را عوض می کنند و ملک خالی می ماند و بعضی از مغازه ها به خاطر داشتن معارض تا مدتی بین چهار، پنج ماه تا دو، سه سال و حتی 15 سال کرکره اش بالا نمی رود. بنا به گفته کاسبان محلی، نزدیک به 3 هزار فروشگاه و واحد اداری موجود و فعال است.

قیمت ملک تجاری در این منطقه بالاست و از قرار متری 55 تا 150 میلیون تومان متغیر است. فروش به ندرت اتفاق می افتد، چون بیشتر مغازه دارها خودشان کاسب هستند و در ملک خودشان کاسبی می کنند. به طور کلی این راسته از رونق نسبی برخوردار است و کمتر به رکود و کسادی دچار می شود.