28 مارس 2024 - 17:09
کارشناسان با بررسی دو حوزه نهادی و فنی پیشنهاد می کنند

پنج توصیه برای حل چالش آب در گردشگری

29 ژوئیه 2016 - 13:30 dsfr.ir/rf41z

پنج توصیه برای حل چالش آب در گردشگری
لنزور
هتل 5 ستاره روی آب ترنج کیش

گردشگری و محیط زیست هر دو ارتباط مستقیمی با آب دارند. معضل آب و گردشگری تنها به مصرف آب در هتل ها یا تسهیلاتی که توسط گردشگران مورد استفاده قرار می گیرد، بستگی ندارد.

بحران آب و پیامدهای آن در سال های اخیر افزایش داشته است. این بحران که در پی دلایل انسانی و طبیعی زیادی از جمله گرمایش بی سابقه زمین و کاهش بارندگی پدیدار شده، از جوانب مختلف بر حیات بشر تاثیر گذاشته و شاید یکی از مهم ترین این جنبه ها، اقتصاد باشد. علاوه بر این، بحران آب می تواند بر بخش های مختلف اقتصاد از جمله گردشگری تاثیر بگذارد. به همین خاطر است که اتحادیه اروپا نیز در گزارش های خود به بررسی معضل آب و اثر آن بر گردشگری در قاره سبز و نیز برخی دیگر از مناطق جهان پرداخته و با اشاره به اهمیت جمع آوری آمار و اطلاعات در خصوص مصرف آب به معضلات آن اشاره کرده است. این گزارش در نهایت پنج راهکار کلی را در قالب توصیه های نهادی و فنی برای اینکه بخش گردشگری از کمبود آب در جهان چندان متاثر نشود و اثر کاهنده شدیدی نیز بر مقادیر مصرف آب نداشته باشد، مورد بررسی قرار داده است.

دو چالش گردشگری در مصرف آب

منطقه مدیترانه یکی از مهم ترین مقاصد گردشگری جهان است. با رشد قابل پیش بینی جریان گردشگران در این منطقه و افزایش تقاضای آب که بیش از همه برای کشاورزی است اما به منظور مصارف خانگی نیز استفاده می شود، مدیریت منابع آب به چالشی عمده برای کشورهای مدیترانه و بخش گردشگری تبدیل شده است. در حوزه مدیترانه، مصرف آب در بخش گردشگری نسبت به سایر بخش ها مانند کشاورزی اندک است.

برآوردهای انجام شده در این مورد گویای آن است که مصرف آب با میزان اقامت در هتل ها که سهم بزرگی از ترافیک گردشگری را تشکیل می دهند، ارتباط دارد و در کشورهایی نظیر مالت و قبرس حدود 4.5 درصد مصرف آب را تشکیل می دهد و حدود 2 درصد در مقاصد گردشگری عمده مانند یونان و تونس را شامل می شود. در کشورهایی که گردشگر کمتری دارند، این میزان مصرف آب پایین است؛ برای مثال 0.1 درصد در سوریه و 0.5 درصد در رژیم اشغالگر قدس. به اعتقاد کارشناسان، روند مورد انتظار برای افزایش سریع در چنین مصرفی با رشد تعداد گردشگران ورودی و نیز افزایش نیازمندی های آسایشی و توسعه تسهیلات برای متنوع کردن گردشگری (مانند استخرهای شنا و زمین های بازی گلف) ارتباط دارد.

از طرف دیگر، بخش گردشگری چند مشکل بسیار خاص در مورد مصرف آب دارد؛ تمرکز فصلی یکی از ویژگی های صنعت گردشگری است که در آن، سفر معمولا در دوره ای انجام می شود که منابع آبی کمیاب هستند. همچنین تمرکز شدید بر خطوط ساحلی، جزایر و نیز سایت های طبیعی حساس وجود دارد. پیشنهاد برای سفر معمولا در مواردی مطرح می شود که تسهیلاتی در آن محل وجود داشته باشد؛ امری که خود منجر به مصرف بیشتر آب شود.

اما از سوی دیگر، گردشگری منبعی برای کسب درآمد محسوب می شود و می تواند سیستم های تامین آب مناطق محلی و بهداشت را ارتقا دهد زیرا تصفیه آب را بهتر می کند. چالش های فوق بیانگر این مطلب هستند که لازم است دانش را در حوزه اثرگذاری گردشگری بر مدیریت منابع آب بالا ببریم تا بتوانیم سیاست های زیست محیطی و گردشگری را به درستی جهت دهی کنیم؛ به خصوص در مواردی که خشکسالی و کم آبی، کشورها را تهدید می کنند.

«پرچم آبی» برای مصرف آب در گردشگری

در همین حال، گردشگری و محیط زیست هر دو ارتباط مستقیمی با آب دارند. معضل آب و گردشگری تنها به مصرف آب در هتل ها یا تسهیلاتی که توسط گردشگران مورد استفاده قرار می گیرد، بستگی ندارد. آب یک منبع مهم گردشگری نیز به شمار می رود که جذابیت یک مقصد گردشگری می تواند به آن بستگی داشته باشد. برای مثال، مناظر، گردشگری سلامت و درمان، حمام های ساحلی و ورزش های آبی مانند قایقرانی و انواع شنا به آن وابسته است.

به باور کارشناسان، در این بخش، آب صرفا به مصرف نمی رسد بلکه گردشگری به این جذابیت های مبتنی بر آب بستگی دارد و ممکن است با کاهش آب جذابیت آن نیز افت کند. در فصل گرما که مطابق با اوج سفر نیز هست، تضاد در استفاده از منابع ممکن است بین بخش های مختلف استفاده کننده از منابع آب مانند کشاورزی و تولید برق و مصرف خانوارها افزایش یابد. با وقوع این امر، ممکن است تسهیلات ارائه شده به گردشگران مقدم بر تامین و عرضه آب برای بخش های دیگر قرار گرفته و کشاورزی و خانوارها با کاهش دسترسی به آب رو به رو شوند که چاره های متفاوتی از قبیل قطع آب، کنترل حجم یا جیره بندی آن را در دستور کار دولت ها قرار دهد. به نظر می رسد روند گرم شدن کره زمین و تغییر وضعیت آب و هوایی نیز اثرات مربوط به آب را در کنار افزایش جمعیت زمین تشدید کند.

از سوی دیگر گردشگری می تواند دلیل خوبی برای بالا نگه داشتن کیفیت آب باشد. سازمان های مسوول مدیریت آب و مقامات محلی به این امر اشاره کرده اند که کیفیت آب می تواند بر گردشگری اثر بگذارد. در این خصوص، «پرچم آبی» به عنوان یک برنامه داوطلبانه برای شهرداری ها و مناطق دریایی، می تواند مفید باشد و بر مدیریت گردشگری اثر بگذارد. این برنامه در 36 کشور از جمله کشورهای اروپایی، مراکش، آفریقای جنوبی، کانادا، نیوزیلند و کشورهای حوزه دریای کارائیب مورد استفاده قرار گرفته و در توسعه پایدار، گردشگری و محیط زیست موثر است.

توصیه های مدیریت آب در گردشگری

کمبود آب و گردشگری می توانند بر یکدیگر اثرگذار باشند اما کارشناسان برای حل این مساله تمهیداتی اندیشیده اند. در این راستا برخی توصیه های سازمانی و فنی برای پوشش دادن معضل آب و گردشگری مطرح شده است؛ با این وجود لزوم توجه بیشتر به مساله آب نیازمند درک و توجه عمیق تری است. یکی از مباحثی که برای بهبود مصرف آب در بخش گردشگری مطرح می شود، توصیه های فنی است.

توصیه های فنی بخش های مختلفی را در بر می گیرد که از جمله مهم ترین این موارد توجه به بخش اقامت گردشگری و مصرف آب در این حوزه است. علاوه بر این، سایر بخش هایی که مورد توجه فعالان و سیاست گذاران بخش آب و گردشگری قرار گرفته عبارتند از: توجه به بخش غیررسمی و غیربازاری، نگاه وسیع تر به بخش گردشگری و جمع آوری اطلاعات دقیق مربوط به این حوزه. سهم بخش غیررسمی و غیر بازاری می تواند در برخی کشورها مهم و چشمگیر باشد. اگرچه سهم این بخش در مقایسه با کل مصرف آب چندان زیاد نیست اما در بخش گردشگری تاثیرگذار است. برای مثال در تونس، تولیدات گردشگری عمدتا مبتنی بر هتل بوده و سهم بخش گردشگری در بازار غیررسمی و غیربازاری اندک است. این امر موجب می شود تمرکز بر هتل ها و موارد مشابه مانند دهکده های گردشگری برای تعیین تاثیر گردشگری و آب موثر و مفید باشد.

در مراکش نیز که گردشگری روستایی آن هنوز تاثیر چندانی در گردشگری ملی این کشور ندارد، این مورد مشهود است. این درحالی است که رسمی کردن این اشکال از گردشگری می تواند در بلندمدت به چشم بیاید و اثر مهمی داشته باشد. از سوی دیگر، تاثیر محلی این اشکال در حال توسعه گردشگری بر منابع آب ممکن است قابل توجه باشد. برخی اقدامات محلی مانند افزایش آگاهی مالک و گردشگر و همچنین بازرسی و نصب برخی تجهیزات فنی که مصرف آب را کاهش می دهند، باید توسط مقامات یا سازمان های مربوطه در دستور کار قرار گیرند. در کشورهایی که اقامت در بخش غیررسمی سهم بزرگی در فعالیت های گردشگری دارد نیز می توان مصرف این گردشگران را به عنوان مازاد مصرف آب توسط یک خانوار که آنها را در خانه خود جای داده اند، در نظر گرفت و این نسبت را در آمار مربوط به گردشگری استفاده کرد اما آنچه مشخص است این است که در مجموع برای این کار باید ابزار مناسبی ارائه کرد.

اما برای مدیریت بحران آب در حوزه گردشگری، کارشناسان توصیه های نهادی را نیز ارائه می کنند. ایجاد یک کارگروه ملی برای موضوع آب و گردشگری که می تواند نقطه آغازین کار باشد، یکی از این توصیه های نهادی است. هدف این کارگروه ها می تواند این باشد که نقش آفرینان در بخش آب و گردشگری را پیرامون هم جمع کند؛ آگاهی آن ها را در مورد معضل آب افزایش دهد؛ همکاری نهادها را بین مقامات آب و گردشگری با نگاهی به جمع آوری اطلاعات موجود افزایش دهد؛ یک برنامه کاری رایج برای این رویداد تعریف کند؛ بحث در مورد تغییرات مورد نیاز از سوی قانون را پیگیری کند که شامل طبقه بندی هتل ها، معیارهایی برای ارائه یارانه ها، قواعدی برای استفاده مجدد از آب های هرز، نرخ های متفاوت برای سازمان های گردشگری و سایر مواردی از این قبیل می شود.

همچنین از اطلاعات و داده هایی که برای تصمیم گیری در مورد سیاست های مدیریت آب به دست می آید، بهترین استفاده را کنند. حالا به نظر می رسد در ایران نیز مانند بسیاری از مناطق جهان اثرات ناشی از کمبود آب در بخش های مختلف حاشیه ساز شده است. بنابراین می توان با به کارگیری توصیه های فوق از اثرات منفی بحران آب در گردشگری کاست و از سوی دیگر سعی کرد مصرف آب در گردشگری را به حدی معقول رساند.

1