گردشگری الکترونیک و اما و اگرهای آن

با شروع تعطیلات تابستان و به تبع آن گسترش تبلیغات و فروش اینترنتی بسته های سفر، اما و اگرهای چگونگی بهره گیری از گردشگری الکترونیک تبدیل به چالشی پیش روی توسعه گردشگری شده است.

سرعت و آهنگ دگرگونی در گردشگری طی دهه 1990 و سالهای سپری شده از هزاره جدید برای گردشگری و کسب کار گردشگری روندی شتابان داشته است. چنانکه پون (1993) که اوایل بروز چنین وضعیتی بود در این باره نوشت: «با توجه به توسعه صنعت الکترونیک، دستگاه های رایانه ای و گسترش ابزارهای ارتباطی امکاناتی برای همگان فراهم آمده که از آن در راستای فراگیری، پردازش، تجزیه و تحلیل، ذخیره، بازیابی، پخش و نشر و بکارگیری اطلاعات بهره گیری می شود. این بدان معناست که کاربرد گسترده الکترونیک، دستگاه های رایانه ای و فناوری های اطلاعاتی به طور فزاینده ای برای کمک به راه اندازی و پیشرفت فرایندهای کسب و کار در گردشگری به کار می روند.

اما انقلاب واقعی در بخش گردشگری در شرایطی رخ داد که از آن به عنوان دوره رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICTs) یاد می شود. در شرایط کنونی با توجه به آهنگ شتاب تغییرات تکنولوژی آنچه مورد پرسش قرار می گیرد چگونگی روند تحولات در آینده است.

بنابراین افرادی در زمینه صنعت گردشگری موفق خواهند بود که اهمیت کاربرد ICTs را در زمینه های مدیریت و تولید گردشگری را به خوبی دریافته اند، به شناخت درستی دست یافته باشند و از نیازها و پیشنهادات موجود آگاهی داشته باشند، اطلاع رسانی کنند و به مذاکره و گفت و گو بپردازند. با توجه به حضور تکنولوژی در زندگی معاصر و آنچه در دنیای مجازی در حال شکل گیری است، این نوع توسعه در حوزه گردشگری نیز با مشکلاتی همراه است.

از یک سو، بسیاری از کسب و کارهای اینترنتی که انقلابی در زمینه عرضه گردشگری پدید آورده اند به مشکلات سوددهی در گیر هستند، زیرا هزینه های بسیار بالایی برای سرمایه گذاری در زمینه فناوری متحمل می شوند. از دیگر سو ناخرسندی روبه رشدی میان برخی مشتریان در ارتباط با خرید آنلاین تولیدات گردشگری دیده می شود که به دلیل مشکلات امنیتی خرید اینترنتی، و کلاهبرداری هایی است که تحت لوای بازاریابی اینترنتی یا شبکه ای انجام می شود.

در واقع مشتریان با حجم گسترده و اشباع کننده اطلاعات آنلاین اینترنتی روبه رو شده اند، که منبع، ماخذ و درستی بسیاری از آنها معتبر و قابل اطمینان نیست. میزان وابستگی مشتریان گردشگری به عرضه کنندگان، به دلیل افزایش گزینه های ارزان تر در اینترنت رو به کاهش است. با این وجود فناوری نقش اصلی در مدیریت عرضه گردشگری ایفا می کند.

اما همانگونه که این عرصه می تواند نقشی مثبت و موثر برای توسعه گردشگری ایفا کند، عدم مدیریت صحیح آن می تواند صنعت گردشگری را با چالش روبه رو سازد چنانکه در در آستانه آغاز سفر های تابستانی، رییس جامعه گردشگری الکترونیکی ایران نسبت به افزایش تعداد سایت های نامعتبری که خدمات گردشگری عرضه می کنند، هشدار داده و عنوان کرده است: «افزایش تعداد این سایت ها و شبکه های اجتماعی با انتشار قیمت های جذاب و وسوسه برانگیز و البته ارزان تر از محصولات دفاتر خدمات مسافرتی سبب گرایش بسیاری از مردم به این سایت های اینترنتی و حتی تبلیغ در شبکه های اجتماعی و دهان به دهان شدن آن ها، شده است.»

می توان گفت، این روزها پیدا کردن سایت های فروش خدمات تور کار ساده ای است. فقط کافی است یکی از واژه های کلیدی مربوط به سفر را در اینترنت جست وجو کنید تا با انبوهی از این سایت ها روبه رو شوید، سایت هایی که معمولا لوگو یا مجوز خاصی روی صفحه های خود ندارند و فقط یک نام زینت بخش صفحه آنها است. این درحالی است که خرید خدمات مسافرتی مطمئن در اینترنت نیز همانند خرید در سایر بخش ها نیازمند آگاهی است.

بسیاری از سازمان های گردشگری منطقه ای از طریق مراکز اطلاعات گردشگری دسترسی به اطلاعات را ممکن می سازند. از آنجایی که عملکرد بسیاری از سازمان های گرشگری منطقه ای تولید گردشگری و رقابت با فعالان بخش گردشگری نیست، بسیاری اثرگذاری و کارآیی آنها را رد می کنند. با این وجود یکی از پیامدهای توسعه سازمان های گردشگری منطقه ای بازگشایی یک بازار جدید در مقیاس جهانی بوده که با پیشرفت اینترنت و سیستم های مدیریت مقصد همراه شده است.

تمام این عوامل سبب شده است تا بالاخره «طرح ساماندهی فعالان گردشگری در فضای مجازی» و در پی آن کسب گواهینامه لازم به عنوان روند صدور مجوز فعالیت گردشگری در فضای مجازی از سوی معاونت گردشگری اعلام شود.

"مرتضی رحمانی موحد" در این باره گفته است: «نظر به توسعه روزافزون فن آوری اطلاعات و توانمندی های فضای مجازی در راستای تامین نیازهای بازاریابی، تبلیغات و خدمات صنعت گردشگری و هم راستا با آن ارائه برخی فعالیت های غیرمجاز و فاقد استانداردهای لازم، دستور العمل «ارائه خدمات مسافرتی و گردشگری در فضای مجازی» و الحاقیه آن با عنوان «شیوه نامه ایجاد سامانه بازاریابی و فروش خدمات سیاحتی و گردشگری در فضای مجازی» به کلیه ادارات کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان های کشور ابلاغ شد. »

به گفته او، در پی این اقدام هم اکنون سامانه «طرح ساماندهی فعالان گردشگری در فضای مجازی» به آدرس: tnamad.ichto.ir در اختیار سه گروه از فعالین گردشگری در فضای مجازی قرار گرفته است؛ نخست افرادی که پیش از این در قالب دفاتر خدمات مسافرتی، مراکز اقامتی و سایر تاسیسات گردشگری از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مجوز فعالیت فیزیکی دریافت کرده اند و حال مشغول ارائه خدمات در فضای مجازی هستند. گروه دوم افرادی که به صورت آزاد در این حوزه مشغول به ارائه خدمات مجازی هستند و گروه سوم افرادی که قصد آغاز کسب و کار در بخش گردشگری مجازی را دارند.

پس از تایید اولیه مدارک در این سایت، صلاحیت تخصصی متقاضی در اداره کل استان مربوطه بررسی و با تشکیل کمیته و اظهار نظر تیم کارشناسی تعیین شده جهت تایید نهایی به اداره کل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری ارسال می شود تا در صورت تایید نهایی گواهینامه «ارائه خدمات گردشگری در فضای مجازی» صادر و در پی آن «نماد اعتماد الکترونیک» توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیک صادر شود.

در عین حال تاکید می شود؛ کاربران حتی المقدور از خرید آنلاین با دسترسی به سرویس های بانکداری اینترنتی در محیط های عمومی مانند کافی نت ها یا رایانه های ناشناس، خودداری و در صورت لزوم به استفاده و خرید اینترنتی، حتما از ذخیره کردن رمز اینترنتی خود، صرف نظر کنید. به علاوه اطلاعات شخصی بویژه اطلاعات بانکی خود از جمله رمز دوم کارت های اعتباری و تاریخ انقضاء را در هیچ وب سایتی ذخیره نکنید.

همچنین از پرداخت هرگونه وجه برای خرید خدمات سفر به حساب شخص یا کارمندان کانتر دفاتر مسافرتی خودداری و هرگونه وجه را تنها به حساب رسمی شرکت خدمات مسافرتی واریز کنند.

برای رزرو و خرید بلیت هواپیما، هتل، روادید، تور، بیمه و سایر خدمات سفر، حتما از وب سایت شرکت های مسافرتی و گردشگری مجاز استفاده شود. همچنین باید تعهدات درج شده مربوط به هر یک از خدمات سفر به دقت مطالعه شود و نسخه ای از قرارداد و شرایط آن شامل زمان ورود و خروج، امکانات، تشکیلات و سایر جزئیات سفر را حتما بررسی و دریافت کنند.