عدم حمایت در احیا و مرمت بناهای تاریخی در کنار تصور ذهنی سلب مالکیت و هزینه های بالای مرمت از جمله موانع جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی در این زمینه است.
محمدرضا پوینده، مدیر عامل و رییس هیات مدیره صندوق احیا و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی (صابتا) در نشست خبری 30 فروردین 1395 در توضیح شیوه مزایده های صورت گرفته در این صندوق بیان کرد: مزایده ها ی صندوق به صور ت دو مرحله ای انجام می شود. در مرحله اول در معاونت فنی و بازرگانی، تمام سوابق مالی، فنی، بومی بودن سرمایه گذار، توانمندی های بهره برداری و غیره مورد ارزیابی قرار می گیرد و در آخر در یک چهارچوب امتیازی با وزن های مشخص چنانچه سرمایه گذار بتواند از 100 امتیاز 60 امتیاز را کسب کند و اهلیت خود را ثابت کنند در مرحله دوم پاکت پیشنهاد قیمت باز خواهد شد.
وی خط قرمز صابتا را بحث های فنی، احیای و مرمت بنا های تاریخی دانست و گفت: طرح های مرمتی سرمایه گذاران توسط ارزیابان مورد بررسی دقیق قرار می گیرد. ما در صندوق احیا نظارت ها را تشدید کرده ایم تا سرمایه گذاران از چارچوب طرح های مرمتی و بهره برداری خارج نشوند.
محمدرضا پوینده در توضیح طرح پردیسان و ارتباط آن با صابتا اظهار کرد: این طرح از اواخر دهه 70 آغاز شد و دولت تقبل کرد با استفاده از منابع دولتی برای مرمت بناهای تاریخی هزینه کند. در سال 1394 با تغییرات و اقداماتی که در صندوق صورت گرفت اعتبارات طرح پردیسان عملا متوقف شد. در حال حاضر نیز در صندوق احیا برای مرمت از منابع بخش خصوصی استفاده می شود.
مدیر عامل صابتا تصریح کرد: در 3 مصوبه دولت، هیات وزیران 269 بنا را برای واگذاری در اختیار صندوق احیا قرار دادند. از این تعداد 109 عدد در مالکیت بخش خصوصی و اوقافی است و تنها 120 بنا امکان واگذاری دارد که ما در حال برنامه ریزی برای واگذاری آنها هستیم. تعدادی از این بناها نیز در اختیار میراث فرهنگی استان ها قرار دارد و به عنوان معاونت های مختلف یا موزه مورد استفاده قرار گرفته است.
رییس هیات مدیره صابتا در خصوص موانع جذب سرمایه گذاری در بناهای تاریخی گفت: دو نوع موانع در این زمینه وجود دارد. موانع ذهنی و عینی. موانع ذهنی این است که مردم با توجه به اخباری که در سال های گذشته منتشر شده است، تصور می کنند چنانچه مالک یک بنای تاریخی باشند اگر در فهرست آثار ملی به ثبت برسد احتمالا مالکیت آن به دولت منتقل می شود و یا مورد نظارت شدید سازمان قرار می گیرد و امکان هر نوع مداخله ای را از سرمایه گذار صلب می شود. علاوه بر این تصور می کنند مرمت بناهای تاریخی نیازمند رقم های کلانی خواهد بود.
وی اضافه کرد: در خصوص موانع عینی باید بگویم که متاسفانه در این خصوص از بخش خصوصی حمایت های ویژه صورت نمی گیرد. بخش های ذی مدخل مانند شهرداری ها، استانداری ها، بانک ها، فرمانداران و بسیاری دیگر با در نظر گرفتن مشوق ها و معافیت های مالیاتی، عوارض شهرداری یا ارائه تسهیلات به این سرمایه گذاران باید به آنها کمک کنند. هنگامی که دولت خود را به عنوان مالک فرهنگی میراث فرهنگی و بناهای تاریخی در نظر می گیرد، باید سهم شراکت خود را نیز بالا ببرد. از طرف دیگر اطلاع رسانی بسیار مهم است. اگر بسته های سرمایه گذاری به درستی و از طریق رسانه ها، شبکه ها ی ملی و مجازی، تلویزیون و غیره معرفی شوند و مخاطب خود را پیدا کنند قطعا با عدم سرمایه گذاری رو به رو نخواهیم شد.
صابتا حق به مزایده گذاشتن چه بناهایی را دارد ؟
محمدرضا پوینده بیان کرد: بناهای تاریخی در مالکیت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار دارد. پس از جمع آوری لیست این بناها از استان های مختلف، این لیست به هیات وزیران دولت می رود و با مصوبه دولت اجازه واگذاری به صندوق داده می شود. ما فعلا در مقام بررسی وکارشناسی هستیم تا ببنیم فرآیند چنین عملی را چگونه می توان توسعه داد. ما در تلاشیم تا خرید و فروش بناهای با مالکیت خصوصی، اوقافی و آنهایی را نیز که در مالکیت سایر دستگاه ای دولتی هستند، وارد این چرخه کنیم. ما این اجازه را داریم که به غیر از نفایس ملی، هر نوع بنای تاریخی با مالکیت های مختلف را در فرآیند واگذاری قرار دهیم.
تعیین کاربری های بناهای تاریخی واگذاری شده با کیست؟
وی در اشاره به شیوه تعیین کاربری های بناهای تاریخی تصریح کرد: ماتریس کاربری در 12 محور کلی طراحی و در قالب هر یک از این محور ها 130 تا 140 کاربری نام برده شده است. در بحث مرمت این بناها باید وضعیت اقتصادی و درخواست سرمایه گذاران علاوه برشان فضا و بنای تاریخی، موقعیت، زیرساخت ها، دسترسی ها در نظر گرفته شود.
رییس هیات مدیره صابتا اضافه کرد: کاربری بنا در کمیته کاربری صندوق زیر نظر کارشناسان مورد ارزیابی قرار می گیرد و در نهایت در شورای عالی فنی اقتصادی متشکل از متخصصین حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و اقتصادی تایید می شود.
بسیاری از مزایده های ما حتی یک متقاضی نیز نداشته است.
وی در توضیحی این امر که چرا اجاره ماهیانه برخی از بناهای تاریخی پایین است گفت: دلیل این امر این است که بسیاری از بناهای تاریخی ما حتی یک متقاضی نیز نداشته است. البته در برخی از موارد نیز اجاره ماهیانه در مزایده ها دو تا سه برابر شده است.
محمد رضا پوینده افزود: بالای 95 درصد از بناهای تاریخی به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار شده است.
برای سرمایه گذاری های خارجی در ایران دست به چه اقداماتی زده شده است؟
مدیر عامل صابتا اظهار کرد: ما با سرمایه گذاران شخصی و حقوقی خارجی در دو سطح مذاکره می کنیم. در همایشی که وزیر امور خارجه ایتالیا به همراه جمعی از سرمایه گذاران این کشور در ان حضور به هم رساند، بسته های سرمایه گذاری صندوق احیا ارائه داده شد. استقبال خوبی نیز در مقام مذاکره صورت گرفت. زیرا بسته های سرمایه گذاری ما در حد یک تا دو میلیون دلار بود.
وی اضافه کرد: سرمایه گذاران خارجی در حال رصد وضعیت کشور ما پس از ابرجام هستند و من مطمئن هستم در جذب سرمایه گذاری خارجی در بناهای تاریخی ایران تقاضا وجود خواهد داشت. ما در حال مذاکره و ارائه بسته ها هستیم و امیدوارم بتوانیم در بحث سرمایه گذاران خارجی توفیق داشته باشیم
محمد رضا پوینده سطح بعدی را احیا و مرمت در کشورهای خارجی و همسایه دانست و گفت: ما در تلاشیم تا از ظرفیت های احیا و مرمت آثار و بناهای تاریخی که در طی 4 دهه گذشته در کشور ایجاد شده است، استفاده کنیم و در امر احیا و مرمت بناهای تاریخی سایر کشورها وارد عمل شویم.
بناهای تاریخی، گوهر جوامع محلی، روستایی و شهری است که به سبب عدم برخورداری از توجیه اقتصادی برای ورود سرمایه گذاران نباید نادیده گرفته شوند.
رییس هیات مدیره صابتا تصریح کرد: بعضی از بناهای تاریخی در جوامع محلی و روستایی و شهری واقع شده و از توجیه اقتصادی لازم برای ورود سرمایه گذار برخوردار نیستند. در مجموع بناهای تاریخی و فرهنگی به ارزش دومیلیارد تومان در مناطقی واقع شده اند که جز مقاصد گردشگری به حساب نمی آیند.
وی اضافه کرد: بر اساس اساسنامه صندوق، ما مکلف به کمک های بلاعوض برای مرمت این بناها هستیم. ما فعلا این منابع مالی را در اختیار نداریم اما امیدواریم در سال 1395 بتوانیم این کمک ها ی بلاعوض را برای مرمت این بناها ارائه دهیم. امیدواریم روزی برسد که تمام مدیران شهری و منطقه ای به آثار میراث فرهنگی خود حساسیت پیدا کنند. آنها می توانند از این بناها برای رویدادها، صنایع دستی، همایش ها و بسیاری موارد دیگر استفاده کنند.
