29 مارس 2024 - 00:38

ظرفیت های طبیعت گردی خراسان شمالی و نقش آن در توسعه پایدار

16 آوریل 2016 - 08:00 dsfr.ir/mz9ng

ظرفیت های طبیعت گردی خراسان شمالی و نقش آن در توسعه پایدار
تیشینه
کوه های سالوک در خراسان شمالی

استان خراسان شمالی با تنوع زمین شناسی قابل ملاحظه در محدوده سه ایالت ساختاری قرار دارد و از نظر منابع طبیعی و تقسیم بندی جنگل های ایران نیز مشتمل بر دو ناحیه رویشی ایران-توران است.

اکوتوریسم به استفاده از جذابیت های بوم شناختی و زیست محیطی و ژئوتوریسم و بهره گیری از جاذبه های زمین شناختی در صنعت گردشگری اطلاق می شود و هرچند این دو بخش به عنوان دو شاخه مستقل محسوب می شوند اما هر دو به مفهوم استفاده از ظرفیت های طبیعی در گردشگری هستند و در بسیاری از موارد نمی توان مرزی بین آن ها قائل شد.

صنعت گردشگری که بخشی از آن را ژئوتوریسم و اکوتوریسم تشکیل می دهند، صنعت بدون دودکش نام گرفته است؛ چرا که با حفظ طبیعت و پاکی محیط زیست همراه است. این دو شاخه گردشگری کاربردهای فراوانی دارند که از آن جمله می توان به ایجاد اشتغال، انجام تفریحات سالم، کمک به آموزش و تحقیقات و آشنایی با مسائل اکولوژیکی و زمین شناختی، تبادلات علمی و فرهنگی، افزایش غرور بومی و ملی، آموزش رفتار های صحیح زیست محیطی و جلب حمایت آحاد جامعه از ذخایر و میراث ملی و طبیعی اشاره کرد.

پتانسیل های خراسان شمالی

استان خراسان شمالی با تنوع زمین شناسی قابل ملاحظه در محدوده سه ایالت ساختاری شامل زون های هزار مسجد-کپه داغ، البرز شرقی و ایران مرکزی قرار دارد و از نظر منابع طبیعی و تقسیم بندی جنگل های ایران نیز مشتمل بر دو ناحیه رویشی ایران-توران با گونه غالب اُرس در عمده نقاط استان و جنگل های هیرکانی در غرب استان (منطقه درکش واقع در دامنه شمالی آلاداغ و به عنوان تنها جنگل بلوط شرق ایران) است.

همچنین این استان دارای حیات وحش و تنوع گیاهی کم نظیری بوده و از لحاظ تقسیمات زیست محیطی مشتمل بر چندین پارک ملی، پناهگاه حیات وحش ومناطق حفاظت شده می باشد. از سایر عوارض طبیعی این استان می توان به انواع غارها مانند غار هنامه در شیروان و گنج کوه در جاجرم، چشمه های آب گرم معدنی و کارستی نظیر چشمه مهمانک سملقان، قلعه زوی شیروان و ایوب راز و جرگلان، دره های عمیق گسلی و ناودیسی (یا همان زاوها در گویش محلی و کرمانجی شمال خراسان) مانند دره خسرویه فاروج، اسفیدان بجنورد، روئین اسفراین و اوغاز شیروان، انواع آبشارها چون اسطرخی شیروان، بیار مانه و سملقان و ایزی اسفراین، کوهستان ها و قله های مرتفع آهکی با چشم اندازهای طبیعی چون قله شوان گلیل و قله های شاه جهان، سالوک، بهار و قورخود، یخچال های کوچک طبیعی (یا همان برفندیل ها درگویش کرمانجی خراسان) نظیر برفندیل های محمدشریف و سنجربیگ در شمال شیروان و هاور در منطقه درکش، تپه ها و نهشته های لسی بدرانلوی بجنورد توأم با تاکستان های دیم و طبیعت سرسبز، مئاندرها یا همان پیچان رودهای زیبای اترک در منطقه مانه و پدیده ها و رخساره های متنوع ژئومورفولوژیکی چون رخساره پهنه های رسی و نمکی، اینسلبرگ و تپه های سرخ منفرد واقع در مناطق بیابانی استان اشاره کرد.

از سوی دیگر خراسان شمالی به عنوان یکی از قطب های عشایری کشور و دربرگیرنده صد ها طایفه از ایلات کرد (کرمانج) زعفرانلو و شادلو و از جمله کهن ترین اقوام ایرانی و آریایی با فرهنگ و آداب و سنن غنی تاریخی نظیر موسیقی اصیل کرمانجی، کشتی باچوخه و صنایع دستی می باشد که در حوالی پدیده های ژئوتوریستی و اکوتوریستی استان سکنی گزیده اند. همچنین این استان با ویژگی های منحصربه فرد از حیث جغرافیای انسانی شامل اقوام و گویش های گوناگون چون تات و فارس، کرد، ترک و ترکمن به عنوان گنجینه فرهنگ ها و تنوع قومی تلقی می شود.

از جنبه دیگر، خراسان شمالی در مسیر جاده آسیایی شمال-مشهد یعنی در حد فاصل دو قطب مهم گردشگری کشور و در مسیر تردد میلیون ها زائری واقع است که به زیارت بارگاه مطهر امام رضا (ع) مشرف می شوند و نیز این استان دارای مکان های تاریخی و باستانی متعدد چون آتشکده اسپاخو درمانه و سملقان، ارگ بلقیس اسفراین، قلعه جلال الدین جاجرم، آیینه خانه و عمارت تاریخی مفخم در بجنورد، قلعه تیموری شیروان و بقعه و بارگاه های متعدد مذهبی و صدها اثر تاریخی، مذهبی و باستانی دیگر مربوط به عهد پارت ها و دوره های دیگر است.

پیشنهاد

با شرح فوق شاید نتوان مدعی برتری جذابیت های طبیعت گردی این استان نسبت به سایر مناطق کشور شد، اما می توان به صراحت اذعان داشت که خراسان شمالی دارای ویژگی های منحصربه فردی از انواع گردشگری نظیر توریسم عشایر، آثار باستانی، تاریخی، فرهنگی و تنوع قومی می باشد که مکمل ظرفیت های طبیعی استان محسوب می شوند.

در پایان پیشنهاد می کنم سازمان های مرتبط مانند میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، منابع طبیعی و آبخیزداری، محیط زیست، امور عشایر، صنایع و معادن، سازمان زمین شناسی و سایر متولیان و به ویژه کارگروه گردشگری استان به طور جدی از این مهم حمایت کنند و با مساعدت و همفکری محققان و صاحب نظران و با انجام مطالعات همه جانبه، برنامه ها و زیرساخت های گردشگری استان را تقویت کنند. بدیهی است با تحقق این امر و فعلیت یافتن تمام جنبه ها و استعدادهای مزبور، صنعت گردشگری این استان خواهد توانست نقش مهمی در رشد اقتصادی و توسعه پایدار منطقه ای و ملی ایفا کند.

« دنیای سفر » این نوشته را از « دنیای اقتصاد » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1