استان مازندران به دلیل برخورداری از مزایای جنگل، دریا و آب و هوای مناسب در طول سال میزبان میلیون ها نفر گردشگر از سراسر کشور و گردشگران خارجی است.
شرایط آب و هوایی و اقلیمی استان مازندران اگرچه در سال های گذشته میزان اقامت گردشگران در مازندران قابل توجه نبوده اما در سال های اخیر توجه به میزان اقامت گردشگران در مازندران افزایش یافته است.
با توجه به نیاز گردشگران و توجه مسئولان استان به افزایش میزان اقامت گردشگران زمینه سازی برای تامین ظرفیت های اقامت در مازندران مورد توجه قرار گرفته است.
از گذشته های دور اقامت گردشگران در مازندران دارای برنامه ریزی در بسترهای مناسب نبوده است، هتل ها و مسافرخانه های اندک و غیراستاندارد موجبات نارضایتی مسافران را فراهم کرده است و به همین دلیل مسافران و گردشگرانی که مقصد آن ها مازندران بود به شب اقامت در استان توجه نمی کردند.
با توجه به رشد روز افزون ساخت هتل ها و مراکز اقامتی انتظار می رفت میزان شب اقامت مسافران افزایش یابد، با این وجود و اگرچه این میزان افزایش در سال های گذشته رخ داده است اما بیشتر اقامت مسافران در مسافرخانه ها، خانه های مسکونی اشخاص و مراکز غیر استاندارد بدون ساماندهی شده است. یکی از گلایه های صاحبان هتل آپارتمان ها و مسافرخانه های دارای مجوز و تجهیز شده عدم استقبال گردشگران از این مکان های اقامتی است.
در کنار اینکه مسافران عقیده دارند هزینه های اقامت در مازندران به دلیل توریستی بودن بالا است گرایش به سمت خانه های مسافر و خانه های استیجاری اشخاص در مازندران از افزایش زیادی برخوردار بوده است. این اقبال و حضور گردشگران در مازندران موجب رونق مشاغل واسطه برای تامین مکان های اقامت گردشگران در مازندران شده است.
از این رو در حوزه گردشگری مازندران بیشترین مراکز اقامتی غیرمجاز و شخصی وجود دارد، به دلیل افزایش تعداد مسافران این مراکز اقامتی غیراستاندارد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری مازندران طرح ساماندهی خانه های مسافر و مکان های استیجاری مسافران را در دستور کار قرار داده است، هم اکنون در فصل گردشگری مازندران تعداد زیادی از افراد تابلو به دست در مسیر گردشگری حضور دارند و این افراد مسافران را به سمت بعضا هتل آپارتمان ها و خانه های استیجاری شخصی سوق می دهند.
از سوی دیگر مکان های اقامتی محلی از گذشته جز درآمدها و مشاغل بومی گردشگری مازندران بوده و همچنان این حوزه فعال است. این حوزه علاوه بر اینکه به عنوان یکی از منابع درآمدی گردشگری مازندران محسوب می شود یکی از آسیب های گردشگری استان نیز است، زیرا این مراکز از کیفیت مناسب خدماتی برخوردار نبوده و نیز بعضا مشکلات بهداشتی و اجتماعی نیز در این خانه ها و مکان های استیجاری رخ می دهد.
مهران حسنی معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران، با اشاره به اینکه از سال 86 ساماندهی خانه های مسافر در مازندران آغاز شده است، می گوید: این طرح از پشتوانه و ضمانت قانونی برخوردار نبوده اما سازمان میراث فرهنگی برای اجرای آن پیشگام شده است.
وی با اشاره به اینکه نه اینکه میراث فرهنگی در آن زمان متولی ساماندهی این خانه ها باشد اما برای ساماندهی این شرایط وارد عرصه شده است، می افزاید: هر دستگاهی از جمله دستگاه های امنیتی نیز می توانستند متولی این امر باشند، اما به دلیل ارتباط آن با گردشگری، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اقدام های لازم را آغاز کرد.
حسنی با بیان اینکه با وجود آغاز طرح ساماندهی خانه های مسافر از سال 86 به دلیل نداشتن ضمانت اجرا زمانی که کار آغاز شد نزدیک به 1700 پروانه فعالیت خانه های مسافر صادر شده بود، تاکید می کند: زمانی که پروانه های فعالیت خانه های مسافر صادر شد به موازات آن برخورد قاطعی با خانه ای غیرمجاز صورت نگرفت و به همین دلیل افراد بدون پروانه فعالیت اقبالی به تمدید آن نداشته و بخش دیگر که غیرمجاز به شمار می رفتند نیز استقبالی از طرح ساماندهی نکردند.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران با بیان اینکه از تاریخ چهارم شهریور 94 با مصوبه هیئت وزیران خانه های مسافر جز تاسیسات گردشگری محسوب شد و قوانین مربوط به تاسیسات شامل خانه های مسافر شد، عنوان می کند: از آن زمان ساماندهی خانه های مسافر از پشتوانه لازم برخوردار شد و مجاب کردن برای تغییرات مورد نیاز در این خانه های شکل قانونی تری به خود گرفت.
وی با تاکید بر اینکه با وجود داشتن پشتوانه لازم برای ساماندهی خانه های مسافر همچنان نیاز به همکاری بین بخشی وجود دارد تاکید می کند: این مصوبه ارتقای امنیت گردشگران را به لحاظ قانونی به دنبال داشت اما به موازات همین طرح در کمیسیون گردشگری استان تمامی فرمانداران ملزم به تشکیل این کمیسیون شدند و در 22 شهرستان استان مازندران این امر در دستور کار قرار گرفت.
این مسئول می افزاید: ساماندهی خانه های مسافر با اولویت شناسایی فعالان این بخش در شهرستان ها به فرمانداران واگذار شد و از این طریق اخطارها و تذاکراتی به فعالین غیر مجاز در این بخش داده شد. از زمان آغاز این طرح سیر صعودی صدور پروانه های فعالیت مشاهده شده و تاکنون تعداد این پروانه ها به بیش از 200 پروانه رسیده است.
وی با اعلام اینکه بیش از 7 هزار خانه مسافر در مازندران شناسایی شده است، تاکید می کند: تا ساماندهی و پروانه دار کردن تمامی این خانه های مسافر راه طولانی در پیش داریم اما ساماندهی این خانه ها با برخوردهای قهری و پلمپ کردن این خانه میسر نمی شود.
وی معتقد است این خانه های مسافر بخشی از مکان ها و منازل مسکونی ساکنان مناطق به شمار رفته و پلمپ این واحدها منجر به از دست رفتن خانه های محل سکونت مازندرانی ها می شود اما با این وجود می توان در قالب طرح هایی میزان مشارکت خانه های مسافر را افزایش داد.
این مسئول در مورد واحدهای فعال غیرمجاز در مازندران می گوید: واحدهای پذیرایی بین راهی نیز بخشی دارای فعالیت های غیرمجاز هستند که در این زمینه نیز ورود کردیم اما این قضیه نیز باید با مرور زمان رفع شود. بسیاری از این واحدهای پذیرایی بین راهی در حوزه منابع طبیعی یا بستر رودخانه ها قرار دارند که متاسفانه متولیان این بخش فعالیتی برای تخریب این بناهای غیر مجاز انجام نداده اند. به عنوان مثال در محور کندوان تنها یک چهارم تا نیمی از واحدهای پذیرایی دارای فعالیت مجاز هستند و مابقی به صورت غیر مجاز فعالیت می کند.
این مسئول تصریح می کند: اداره کل گردشگری در این حوزه نیز با تهیه لیستی از واحدهای پذیرایی مجاز و غیرمجاز نامه هایی به دستگاه های متولی ارائه کرده و در آن واحدهای غیرمجاز را معرفی و شناسایی کرده است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران همچنین به پلاژهای ساحلی غیرمجاز در شهرستان ساحلی بابلسر اشاره می کند و می افزاید: 25 هزار تخت در پلاژهای ساحلی بابلسر در پارکینگ های یک تا 9 وجود دارند که بخش مهمی از این پلاژهای ساحلی نیز غیرمجاز هستند.
این مسئول درباره تابلو به دستان و وضعیت ساماندهی آنها نیز می گوید: در این بخش نیز با برخوردهای قهری نمی توان ساماندهی را انجام داد، افرادی که موسوم به تابلو به دست هستند از این طریق امرار معاش می کنند و تامین هزینه های زندگی خود را انجام می دهد.
وی تاکید می کند: خانه هایی که این افراد اجاره می دهند باید دارای پروانه و مجوز فعالیت باشند که از اداره کل گردشگری دریافت کرده باشند اما این امر به نفع مالکان صاحبان خانه ها نیست و به همین دلیل از این طرح استقبال نمی کنند.
حسنی می گوید: 170 کیوسک اطلاع رسانی و مرکز رزرواسیون در مازندران پروانه دریافت کرده بودند اما بخشی از آنها به دلیل اینکه واحدهای اقامتی غیرمجاز را به مسافران معرفی می کردند پروانه فعالیت شان لغو و این مراکز نیز تعطیل شدند. در این زمینه مراکز رزرواسیون از اعتبارات دولتی برای احداث آنها استفاده شده بود نباید با اجازه ساختمان های غیرمجاز اخلالی در طرح های ساماندهی خانه های مسافر ایجاد می کردند.
وی درباره اقامت گردشگران در خیابان ها و میادین اصلی شهرهای مازندران نیز می گوید: در مازندران در یکی دو سال اخیر با کمک شهرداری ها اقامت چادرهای مسافران در شهرها ممنوع شده و به شهرداران نیز به این امر پی بردند که ایجاد مراکز کمپ در شهرها برای مسافران برای اقامت چندساعته آن ها زیباتر از اقامت آن ها در میادین و مراکز شهر است.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران معتقد است اجرای طرح های ساماندهی در بخش های غیرمجاز گردشگری مازندران نیاز به هماهنگی و همکاری تمامی دستگاه های اجرایی دارد اما در این بخش وی معتقد است که طرح های ساماندهی باید دارای پشتوانه اجرایی باشد اما باید از تنش های اجتماعی در این بخش و کاهش درآمد مردم مازندران جلوگیری کرد.
وی گفت: بخش های گردشگری از دهه های پیش منابع درآمد برای مردم مازندران در فصول گردشگری به شمار می رفته و مسدود و از بین رفتن آن می تواند به بخشی از اقتصاد خانوارها در این حوزه ضربه بزند.
با وجود اینکه طرح های ساماندهی مراکز اقامتی گردشگران و توریست ها در دستور کار است اما به نظر می رسد همچنان اقبال مسافران و گردشگران به دلیل پائین تر بودن هزینه این مراکز به این مکان ها بیشتر خواهد بود. از سوی به دلیل تعدد این مراکز ساماندهی این طرح ها بیشتر به عنوان خوداظهاری و یا مسدود کردن برخی از جریان ورود این افراد صورت می گیرد اما همچنان باید نسبت به کاهش هزینه های اقامت در مراکز رسمی اقامتی در استان اقدام شود.
