توپوگرافی ایران و آب و هوای منحصر به فرد این کشور بستر مناسبی برای رشد و توسعه گردشگری ماجراجویانه ایجاد کرده است.
گردشگری ماجراجویانه یکی از رو به رشدترین و پرطرفدارترین شاخه های صنعت گردشگری است. ارزش فرهنگی، اقتصادی و اکولوژیکی این شاخه از گردشگری، بر تعداد کشورهایی که فارغ از سطح توسعه یافتگی شان تلاش می کنند تا سهم بازار خود در این بخش را توسعه بخشند، افزوده است. بی ثباتی سیاسی، اخبار ضد و نقیض و منفی، محیط زیست ناشناخته و چالش برانگیز و بسیاری از مواردی که شاید هر گردشگری را از سفر به مقصدی خاص منصرف سازد، در گردشگری ماجراجویانه مزیتی است که تنها به قدری دانش و ذکاوت برای برنامه ریزی سفر و بازاریابی آن نیاز دارد تا گردشگرانی را که اهل خطر کردند، جذب نماید. شاید برای آن هایی که همواره به دنبال مقصدهای امن و آرام می گردند، انتخاب گردشگران ماجراجو قدری عجیب به نظر برسد، اما برای جوانانی که نوگرا و مشتاق هیجان هستند گردشگری ماجراجویانه همان چیزی است که به دنبال آن می گردند.
گردشگری ماجراجویانه شامل فعالیت هایی چون کویرنوردی، غارنوردی، آفرود، جنگل نوردی، دست و پنجه نرم کردن با طبیعت سخت و خشن کوهستان، غواصی، رفتینگ و بسیاری موارد دیگر می شود. البته گاهی تمیز دادن شاخه های متفاوت گردشگری از یکدیگرکار آسانی نیست و هم پوشانی هایی میان شاخه های گوناگون وجود دارد. اما آنچه آلیاژ سفرهای ماجراجویانه را از سایر انواع گردشگری متمایز می سازد عنصر ریسک یا خطر است. گردشگران بسته به سطح مهارت و توانایی های فردی خود، به درجات متفاوتی خطر می کنند. اما بطور کل می توان گردشگران ماجراجو را بر اساس فعالیتی که در مقصد انجام می دهند به دو دسته تقسیم نمود؛ گردشگرانی که یک فعالیت یا ورزشی پر خطر را با علاقه و بطور حرفه ای دنبال می کنند و از مهارت ها و تجهیزات کافی جهت پرداختن به آن برخوردارند و آنهایی که مبتدی هستند اما به دنبال آدرنالین بیشتر هربار به یک فعالیت پر مخاطره جدید می پردازند. اما نکته ای که برای هر دو گروه مهم و حیاتی است و می تواند کیفیت تجربه آنان را تحت الشعاع خود قرار دهد، ایمنی و استاندارد است. بسیاری بر این باورند که با فراگیر شدن گردشگری ماجراجویانه وجود برخی زیرساخت های ایمنی در مقصدها لازم و ضروری است. برای مثال خدمات بیمه ای توسعه یافته که حوادث احتمالی در این نوع از گردشگری را پوشش دهد. علاوه بر آن وجود خدمات امداد و نجات مناسب در مقصدهای گردشگری و یک سیستم مدیریتی آگاه و کارآمد که بسته های سفرهای ماجراجویانه را حتی الامکان با رعایت ضوابط و استاندارهای ایمنی برنامه ریزی و اجرا نماید نیز از ضروریات ورود به دنیای سفرهای ماجراجویانه است.
توپوگرافی ایران و آب و هوای منحصر به فرد این کشور بستر مناسبی برای رشد و توسعه این شاخه از گردشگری ایجاد کرده است. دره های سنگلاخی و صعب العبور، غارهای منحصر به فرد، جاذبه های ژئوتوریستی، کویر و بسیاری دیگر از عوارض طبیعی موجود در ایران و صد البته امکان تجربه همه این هیجانات فقط با یک بلیت در یک کشور، قلب هر ماجراجویی را به تپش می اندازد. بسیاری از دست اندرکاران این عرصه معتقدند که ایران با یک برنامه ریزی و مدیریت درست می تواند در این بازار شانه به شانه بهترین های دنیا حرکت کند. اما نکته کلیدی همین جاست؛ برنامه ریزی و مدیریت درست. در حالی که سیستم های امداد و نجات در دنیا مدام پیشرفت می کنند و به کمک ابزار و تکنولوژی های جدید درصد خطرات جانی و مرگ و میر ناشی از سوانح را پایین آورده اند، نبود زیرساخت های مناسب و منطبق با استانداردهای بین المللی یکی از چالش های پیش روی توسعه گردشگری ماجراجویانه در ایران است. این کمبود نه تنها برخی از گردشگران ماجراجو را برای انتخاب ایران دچار تردید می کند بلکه بسیاری از تورگردانان را نیز از ورود به این بازار منصرف می سازد. این در حالی است که گردشگری ماجراجویانه از منظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و محیط زیستی منافع بیشماری دارد.
بنا بر گزارش سازمان جهانی جهانگردی، یک سفر ماجراجویانه به طول تقریبی 8 روز به طور متوسط 3 هزار دلار برای هر نفر خرج بر می دارد. البته این رقم تقریبی است زیرا قیمت نهایی سفر را فاکتورهایی همچون میزان لوکس بودن خدمات، طول مدت اقامت، نوع فعالیت ماجراجویانه، گرانی یا ارزانی مقصدهای گوناگون و همچنین فاصله مبدا تا مقصد سفر تعیین می نماید. اما آنچه ارزش اقتصادی این گونه سفرها را افزایش می دهد نشت اقتصادی کمتر و در نتیجه حمایت اقتصادی بیشتر از جامعه محلی در مقایسه با سایر انواع گردشگری است. برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) بیان می کند که در گردشگری انبوه، قریب به 80 درصد از هزینه کرد گردشگران به جیب ایرلاین ها، هتل ها و سایر شرکت های بین المللی دست اندکار می رود که اغلب در کشور مبدا گردشگران قرار دارند. بنابراین این میزان پول عملاً هرگز به دست جامعه محلی نمی رسد. این نهاد همچنین اعلام می دارد که از هر 100 دلار پولی که گردشگران کشورهای توسعه یافته در مقصدهای در حال توسعه خرج می کنند، تنها 5 دلار آن وارد اقتصاد محلی می شود. این در حالی است که انجمن سفرهای ماجراجویانه تخمین زده است که 65 درصد از کل هزینه کرد گردشگران برای یک سفر ماجراجویانه در مقصد مورد بازدید می ماند. علاوه بر آن گردشگری ماجراجویانه می تواند حافظ محیط زیست و ارزش های فرهنگی جوامع بومی باشد. زیرا نه تنها در مقایسه با سایر انواع گردشگری به ساخت و سازکمتری نیاز دارد بلکه جامعه محلی نیز به خوبی درک می کند که عناصر طبیعی و ویژگی های فرهنگی منحصر بفرد سرزمین او تنها دلیل رجحانش بر سایر مقصدها است و اگر این سرمایه های گرانبها را از دست بدهد دیگر مزیتی در مقابل رقبای خود ندارد در نتیجه در حفظ و نگهداری آن ها می کوشد.
با وجود همه مشکلاتی که بر سر راه توسعه گردشگری ماجراجویانه در ایران وجود دارد، شاید ویژگی فردی گروهی از گردشگران علاقمند به این رشته همچنان آنان را بسوی ایران روانه سازد. همان خصوصیاتی که آ ن ها را ریسک پذیرتر از سایر گردشگران کرده است. اما اگر ایران می خواهد در این عرصه حضوری شایسته و بایسته داشته باشد باید ملزومات راه را فراهم سازد و برای جذب بخش بزرگتری از این بازار خود را مهیا سازد.