آیا سازمان میراث فرهنگی در ارائه الزامات کارشناسی شده به سرمایه گذاران خارجی به منظور بازسازی، احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی عملکرد قابل قبولی خواهد داشت؟
احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی این بار نه به سرمایه گذاران داخلی که به خارجی ها پیشنهاد و واگذار می شود؛ چیزی که تاکنون در ایران اجرا نشده اما محدودیتی هم برای اجرایی شدن آن وجود ندارد. از نظر کارشناسان میراث فرهنگی و گردشگری نیز این امر به شرط تعریف الزامات و شرایط از سوی سازمان متولی یعنی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بلامانع است. اما آیا سازمان میراث فرهنگی که در بسیاری از موارد در بازسازی، احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و نظارت بر اصول تعریف شده، چنان که شایسته بوده عمل نکرده، در این زمینه و در ارائه الزامات کارشناسی شده به سرمایه گذاران خارجی عملکرد قابل قبولی خواهد داشت؟
طی چند روز گذشته خبرهایی از واگذاری برخی بناهای تاریخی به سرمایه گذاران خارجی از جمله ترکیه ای ها و کره ای ها منتشر شد که قرار است در این حوزه سرمایه گذاری کرده و در بهره برداری از بناهای تاریخی کشورمان سهیم شوند. این در حالی است که ایران تا کنون تجربه ورود خارجی ها به حوزه احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی را نداشته و در صورت بسته شدن قراردادی در این زمینه، آزمون مهمی برای جذب و ورود سرمایه گذاران خارجی به بخشی از میراث و هویت فرهنگی ما خواهد بود.
اولویت سرمایه گذاری با کیست؟
یک استاد جغرافیای شهری دانشگاه تهران در این باره گفت: «اگر الزامات و ضوابطی از سوی سازمان متولی تعریف و ارائه شود، واگذاری احیا و بهره برداری از بناهای خارجی توسط خارجی ها مشکلی ندارد و این امر در بسیاری از کشورهای دنیا عادی است.» دکتر تقی رهنمایی تاکید کرد: «چه بسا این اتفاقی میمون باشد؛ چرا که تعهد خارجی ها به الزامات و ضوابط بیش از خود ایرانی ها و قانون گریزی در میان ایرانی ها بیشتر مشهود است که در همین زمینه احیا و بهره برداری هم مشکلاتی را به وجود آورده است.» به گفته او، اجازه ورود سرمایه گذار خارجی با رعایت آیین نامه و قانونی کردن آن از سوی کارشناسان قضایی و میراثی بلامانع است؛ هرچند که اولویت سرمایه گذاری و بهره برداری با مالکان قدیمی است.
با چه کشورهایی مذاکره شده؟
در همین حال، مدیرعامل صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخ و فرهنگی (صابتا) با تایید خبر برنامه واگذاری احیای بناهای تاریخی به سرمایه گذاران خارجی تصریح کرد: «خارجی ها به دنبال سرمایه گذاری و فرصت های اقتصادی در ایران هستند. در همین راستا ما نیز در هر فرصتی که پیش آمده قابلیت سرمایه گذاری برای بهره برداری از بناها، خانه ها و کاروانسراهای ایران را به منظور تغییر کاربری ارائه و معرفی کرده ایم.» محمدرضا پوینده ادامه داد: «در حال حاضر ما در مرحله اطلاع رسانی هستیم و کشورهایی که با آن ها مذاکره شده، در مرحله بررسی و تصمیم گیری هستند. با این همه، تا کنون در این زمینه قراردادی منعقد نشده است.» به گفته او، تا به حال با سرمایه گذارانی از کشورهای کره جنوبی، هند، ترکیه، ایتالیا و انگلستان مذاکره صورت گرفته است.
مدیرعامل صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخ و فرهنگی با اشاره به آخرین دیداری که با چهار سرمایه گذار ترکیه انجام شده، افزود: «با ارائه توضیحاتی به سرمایه گذاران ترک درباره ظرفیت های بناهای تاریخی ایران، هم اکنون با توجه به افزایش رو به رشد رغبت گردشگران خارجی برای بازدید و اقامت در بناهای تاریخی کشورمان، سرمایه گذاری در این بخش تبدیل به موقعیتی تضمین شده برای بازگشت سرمایه و سوددهی اقتصادی شده است. گردشگری ایران بازاری است که اگر توریست های خارجی را هم در آن نادیده بگیریم، به دلیل سفرهای داخلی همچنان نیاز به هتل های بیشتری دارد و همان بازار داخلی می تواند ضامن قسمت بسیار زیادی از سرمایه گذاری ها در این بخش باشد.»
پوینده یادآور شد: «این طرح برای سرمایه گذاران خارجی یک سرمایه گذاری مطمئن و کم هزینه است و برای ما نیز تحقق بخشی از اهداف اقتصادی فرهنگی را در پی خواهد داشت. در شرایطی که ما شاهد رشد روزافزون استقبال گردشگران خارجی از سفر به ایران هستیم، این وضعیت هم می تواند تضمین بزرگ دیگری برای سرمایه گذاری در ایران باشد.» علاوه بر این، او تاکید کرد که سرمایه گذاران در صورتی که برای سرمایه گذاری توجیه شوند، تمام مراحل کار مرمت و احیا را بر اساس طرح های مرمتی که از سوی شرکت های ایرانی طراحی شده و با حضور کارشناسان میراث فرهنگی در کمیته فنی صندوق احیا تایید شده باشد، اجرایی خواهند کرد.
استقبال سرمایه گذاران داخلی
این مقام مسوول درباره میزان رغبت سرمایه گذران داخلی برای احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی نیز یادآور شد: «سرمایه گذاران ایرانی نیز در این زمینه بسیار مشارکت داشته اند و واگذاری بناهای تاریخی در یک سال گذشته نسبت به سال قبل رشد صد در صدی داشته است اما با توجه به تعداد بناها و کمیت آنها، همچنان از حدی که مد نظر است عقبیم و نیاز است که این فاصله را پر کنیم.» پوینده در پایان تاکید کرد: «در صورتی که خارجی ها به این حوزه ورود پیدا کنند، به آنها پیشنهاد سرمایه گذاری به صورت گروهی و چندبنایی خواهیم داد که با این شیوه، روند احیای بناهای تاریخی سرعت خواهد گرفت.»
در شرایطی که درباره نحوه مرمت و احیای بناهای تاریخی و رعایت اصول و ضوابط در بهره برداری از آن ها بحث بسیار است، ورود سرمایه گذاران خارجی در این حوزه از سویی با ایجاد رقابت می تواند کیفیت کار سرمایه گذاران ایرانی را تحت تاثیر قرار دهد و از سوی دیگر، در صورتی که سازمان میراث فرهنگی و صندوق احیا ضوابط و الزامات کارشناسی شده و درستی ارائه ندهند، می تواند آسیب ها و عواقب بسیاری در پی داشته باشد.
