گردشگر خارجی وقتی اخبار را رصد می کند، تصورش بر این است که ایران و عربستان گویی توپ و تفنگ خود را رو به روی هم قرار داده اند و هر آن ممکن است جنگ و درگیری در منطقه شکل گیرد.
با ابلاغ مصوبه هیات وزیران در خصوص قطع روابط تجاری ایران و عربستان این سوال پیش روی برخی از کارشناسان و صاحب نظران قرار گرفته که اصولا این تصمیم تا چه اندازه به فعالیت اقتصادی بخش خصوصی ما ضربه زده و بازار آن ها را در این کشور به هم زده و کسب و کارشان را با مشکل مواجه کرده است. واقعیت این است که ما در طول سال های قبل و بعد از انقلاب تبادل تجاری بالایی با عربستان نداشته ایم و این کشور با اتکا به درآمدهای نفتی خود توانسته نیازش به کالاهای مصرفی، سرمایه ای و واسطه ای را از کشورهای بزرگ اروپایی و آمریکا تامین کند.
بنابراین نه آن ها زیاد به محصولات ما وابسته هستند و نه ما واردات چشمگیری از عربستان داشته ایم. از این رو نباید نگران بود که قطع رابطه تجاری با عربستان ضرر و زیان هنگفتی را متوجه کشور ما کرده و برخی فعالان اقتصادی کشورمان را زمینگیر کرده است.
عربستان هیچ وقت متحد اقتصادی ما نبوده و ایران همواره بر سر تعیین قیمت نفت با این کشور تنش داشته است که سابقه این منازعات سیاسی به حدود نیم قرن می رسد. بنابراین طبیعی است که در چنین فضایی رابطه عمیق اقتصادی میان دو کشور صورت نگیرد و این دو در مبادلات تجاری سهم بالایی از هم نداشته باشد.
اما ممکن است برخی از کارشناسان سوال کنند با توجه به اینکه تعدادی از کشورهای عربی و آفریقایی در اعتراض به حمله افراد خودسر به سفارت عربستان، با ایران قطع رابطه کرده اند، چه مسائل و مشکلاتی به وجود خواهد آمد و آیا اتحاد این کشورها با یکدیگر سبب خواهد شد تا مبادلات تجاری ما که بخش عمده اش از امارات انجام می شود، دچار دردسر و اختلال شود؟
در پاسخ می توان گفت اصولا اتحادی در این رابطه شکل نخواهد گرفت چون بخش بزرگی از بازار گردشگری، واردات کالا و رفت و آمدهای بازرگانان ایرانی از طریق دوبی صورت می گیرد که هر گونه مزاحمت و ممانعت بر سر راه فعالیت ایرانیان به ضرر این کشور خواهد بود. بنابراین نباید نگران بود که تصمیم دولت عربستان و برخی کشورهای هم پیمانش خللی در کار بازرگانان ما وارد کند چراکه آن ها در سال هایی که گذشت راه دور زدن تحریم ها و به دست آوردن بازار در شرایط خاص تحریمی را آموخته اند و تحریم های عربی را خوب می توانند دور بزنند.
اما نباید فراموش کرد که اقتصاد در همه جای دنیا از ناحیه منازعات سیاسی لطمه می بیند. وقتی سیاستمداران با هم درگیر می شوند، لطمه اش را فعالان اقتصادی تحمل خواهند کرد به همین خاطر کشورها سعی می کنند با در پیش گرفتن دیپلماسی اقتصادی و نفوذ در کشورها از طریق صادرات محصولات خود، به سمتی حرکت کنند که از ترکش های سیاسی در امان بمانند و خود را بیمه کنند.
ما در سال هایی که از انقلاب گذشته همواره با این هیجانات سیاسی درگیر بوده ایم یا دیگران علیه ما اقدام کرده و قصد داشته اند تا استقلال مان را مورد تعرض خود قرار دهند یا ما گاه با در پیش گرفتن برخی رفتارهای احساسی دنیا را نسبت به خودمان حساس کرده ایم و اجازه نداده ایم تا آن ها به ما اعتماد کرده و در بخش اقتصاد به فعالیت بپردازند. تجربه ما در تداوم این درگیری ها، به خصوص در دو دولت قبل که تقریبا تمام دنیا ما را تحریم کرده بودند، فعالان اقتصادی را مثل پارتیزان ها کرده است. واقعیت تلخ این است که ما ارتش منظمی در اقتصادمان نداریم و فعالیت اقتصادی در کشور ما مانند همه جای دنیا نیست.
به هر حال با توجه به تحریم هایی که وجود داشته فعالان اقتصادی ما سعی کرده اند تا با تشکیل شرکت هایی در کویت، امارات یا اقلیم کردستان عراق برای بازرگانی کالاهای خود پایگاهی به وجود آورند که از این محل بتوانند درآمدهای ارزی را نصیب کشور کنند.
پیش از آنکه روابط تجاری ما با عربستان قطع شود، صدور بسیاری از کالاها و خدمات از طریق همین شرکت هایی که در دیگر کشورها تاسیس شده بود، صورت می گرفت و کمتر پیش می آمد که کالایی به طور مستقیم از سوی فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان ایرانی وارد عربستان شود. حال که دولت تصویب کرده سطح مبادلات تجاری ما با عربستان به صفر برسد بعید است فعالان اقتصادی ما لقمه دهنگیری را از دست داده باشند.
اما درباره امارات اوضاع کمی فرق می کند. به هرحال ما سال ها با این کشور بر سر ادعای واهی آن ها در مورد مرزهای آبی و سه جزیره ایرانی خلیج فارس مشکل داشته ایم و اگر قرار بود رابطه تجاری مان با امارات قطع شود، تا به حال این اتفاق رخ داده بود ولی طی چند سالی که از انقلاب گذشته با وجود تمام اختلافات سیاسی و مرزی این دو کشور از یکدیگر جدا نشده اند چرا که ایران پل ارتباطی آب های گرم جنوب به سرزمین های شمالی بوده و نمی توان به سادگی این کشور را از مبادلات منطقه ای و جهانی کنار گذاشت.
از این رو من گمان نمی کنم به جز عربستان سایر کشورهای عربی در باطن راضی به قطع روابط اقتصادی خود با ایران باشند چرا که این خود لطمه ای بزرگ به آنان وارد می کند.
اما سوال اینجاست که اصولا آستانه تحمل فعالان اقتصادی ما چه حدی دارد و آن ها تا چه زمان قادرند که چوب تنش های سیاسی را بخورند و نتوانند برای آینده دراز مدت خود به برنامه ریزی بپردازند. به نظر می رسد در این رابطه با توجه به بازگشت عقلانیت به عرصه سیاست خارجی، بهتر است نوعی دیپلماسی سیاسی برای پاسداشت اهداف اقتصادی مملکت شکل گیرد. حلقه گمشده در سیاست گذاری های کشور طی سال های گذشته نبود دیپلماسی قوی اقتصادی بوده است.
ما به جز نفت و برخی کالاهای معدنی نتوانسته ایم دیپلماسی اقتصادی به وجود آوریم و اصولا ساختار سفارتخانه های ما به سمتی رفته که اجازه نداده جایگاهی برای فعالان اقتصادی کشور به وجود آید. به نظر می رسد اگر چنین اقدامی صورت گیرد و سفرای ما بتوانند در کشورهای مختلف به کشف فعالیت های اقتصادی و معرفی آن به سرمایه گذاران داخلی بپردازند، آنگاه شاهد شکل گیری یک دیپلماسی قوی اقتصادی خواهیم بود که این خود سبب خواهد شد مسوولان و برخی جریانات از گرفتن تصمیم های احساسی و غیر دیپلماتیک جلوگیری به عمل آورند.
در همین روزهایی که تنش میان ایران و عربستان به وجود آمد، قیمت دلار کمی بالا رفت که این خود نشان می دهد بازارها تا چه حد به معادلات منطقه ای حساس اند و می توانند از برخورد و درگیری سیاستمداران با یکدیگر تاثیر پذیرند.
تنش های منطقه ای تا جایی به کشورهای مسلمان نشین خاورمیانه ضربه زده که کشوری مانند مالزی در شرق آسیا برند حلال را به نام خود کرده و پرچمدار اقتصادی تولید کالاهای حلال می شود، این در حالی است که ما در داخل و خارج از کشور بر سر این موضوع به اجماع نرسیده ایم و تعریف جامع و مورد تاییدی در خصوص حلال بودن یک کالا ارائه نکرده ایم و بازار بزرگی را از دست داده ایم.
اگر بخواهم از این بحث نتیجه گیری کنم، می توانم بگویم اثر بداخلاقی های سیاسی یا خرج کردن بدموقع احساسات سبب خواهد شد کشور ما ضربه ببیند و یک بازی برده را با گل به خودی به حریف واگذار کند.
از آنجا که ما در دوره پساتحریم به سر می بریم ایجاد فضای امن و آرام در کشور یک وظیفه همگانی است چراکه طبیعتا وقتی سرمایه گذار خارجی وارد مملکت خواهد شد که فضا را مساعد ببیند و اگر شاهد کوچک ترین ناآرامی باشد سرمایه گذار وارد کشور ما نخواهد شد.
جامعه اقتصادی ایران در حالی که خود را برای استفاده از فرصت پساتحریم آماده می کرد تا صنعت گردشگری را رونق دهد و به جذب سرمایه گذاری های خارجی بپردازد، با برخی از تنش های سیاسی مواجه شد که این تنش ها سیگنال مناسبی را به کشورهای مورد هدف ارسال نمی کند.
گردشگر خارجی وقتی اخبار را رصد می کند، تصورش بر این است که ایران و عربستان گویی توپ و تفنگ خود را رو به روی هم قرار داده اند و هر آن ممکن است جنگ و درگیری در منطقه شکل گیرد، از این رو بهتر است برای امن نگه داشتن فضای کسب و کار در کشورمان اجماع حاصل شود و رسیدن به رشد اقتصادی هشت درصدی هدف همه دستگاه ها شود تا بتوان از این طریق دو شاخه گردشگری و جذب سرمایه گذاری خارجی این رشد را محقق کرد.
« دنیای سفر » این نوشته را از « اقتصادنیوز » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
متعصبین کور که این چیزها رو نمی فهمن