همزمان با روز مهرایزد یخ روزهای سرد زمستانی با آمدن ستاره گرما به زمین باز می شود و مردم دیار کریمان با برگزاری جشن سده آیین کهن اجداد خود را پاس می دارند.
هر ساله مصادف با روز مهرایزد (10 بهمن) مردم دیار کریمان به بهانه گرم شدن دل زمین جشنی کهن را زنده می کنند و گویی تاریخ جانی دوباره می گیرد.
جشن سده یکی از کهن ترین جشن ها ایران زمین است که بر اساس تقویم کهن ایرانی در صدمین روز زمستان برگزار و روایات متعددی در خصوص آن بیان می شود. بر اساس متون تاریخی این روز در واقع جشن پیدایش آتش است به گونه ای که فردوسی در شاهنامه در این خصوص چنین گفته است «هوشنگ پادشاه پیشدادی، که شیوه کشت و کار، کندن کاریز و کاشتن درخت را به او نسبت می دهند، روزی در دامنه کوه ماری دید و سنگ برگرفت و به سوی مار انداخت و مار فرار کرد. اما از برخورد سنگ ها جرقه ای زد و آتش پدیدار شد».
همچنین خلف تبریزی نیز در کتاب «برهان قاطع» در خصوص جشن سده گفته است «کیومرث به یمن وجود سه فرزند اناث و ذکور خود جشنی بزرگ برپا کرد و آتشی بزرگ برافروخت و مردم ایران زمین را مهمان کرد به این دلیل این روز را سده می گویند».
اما روایتی دیگر این گونه است که براساس تقویم کهن ایران زمین زمستان 100 روزه و تابستان 210 روزه بوده است و ایرانیان باستان جشن سده را در آخرین روز زمستان زمانی که 50 روز و 50 شب تا رسیدن به عید نوروز باقی مانده بود، برگزار می کردند.
ایرانیان باستان بر این عقیده بودند که در این روز سیاهی و سردی زمستان رو به اتمام بوده و بنا بر این عقیده با جمع آوری تلی عظیم از هیزم همراه با چهره در نقاب کشیدن خورشید، آتشی می افروختند و معتقد بودند که با این کار باقیمانده سرما نابود و دل زمین گرم می شود.
چشمک ستاره گرما بر دل زمینیان
ایرانیان باستان معتقد بودند که در این شب ستاره گرما به زمین می آید و دل زمین را گرما می بخشد و اینگونه زمین از خواب بیدار می شود. اما با گذشت سالیان طولانی از این آیین کهن همچنان بزرگ ترین جشن سده توسط زرتشتیان در کرمان برگزار می شود و هر ساله مردم این جشن تمام عیار ایرانی را مطابق با آداب و رسوم اجداد خود برگزار می کنند.
هر یک از جشن های باستانی ایران زمین به نوعی با طبیعت گره خورده اند و سده سوزی، عید نوروز و چهارشنبه سوری از آن جمله اند.
کرمان یکی از مراکز زرتشتیان است و زرتشتیان کرمان یکی از قدیمی ترین اقوام ایرانی هستند؛ و اینان بودند که جشن سده را پایه گذاری کردند. ایرانیان باستان همواره آتش را در آتشکده ها برافروخته نگاه می داشتند و شعله اش را نماد فروغ ازلی می شمردند.
سنت های کهن در دیار کریمان جاودانه است
رئیس مرکز کرمان شناسی فلسفه برگزاری این جشن را احترام ایرانیان به آتش که یکی از 4 رکن مقدس آب، آتش، هوا و خاک است؛ می داند و می گوید: روشنایی در همه ادیان ازجمله اسلام و زرتشت ستوده شده است.
محمد گلاب زاده با اشاره به اینکه زرتشتیان اعمال عبادی خود را در مقابل آتش و روشنایی انجام می دهند، یادآور می شود: این مسئله متفاوت از آتش پرستی است چراکه زرتشتیان تنها به دلیل احترام و ارزشی که برای آتش قائل اند در حضور آتش به عبادت می پردازند چراکه روشنایی همواره نقاط مقابل تاریکی و جهل بوده است.
گلاب زاده یادآور می شود: آتش به عنوان یکی از پایه های ایجاد تمدن بشری مورداحترام بوده و ازجمله نعمت های الهی است. جشن سده از سال ها پیش از اسلام در ایران زمین برگزار می شده و در حال حاضر باشکوه ترین آیین برپایی این جشن باستانی و مطابق با آیین های گذشته در کرمان برگزار می شود.
این مورخ و پژوهشگر تاریخ به برگزاری جشن سده در یزد، شیراز و اصفهان اشاره می کند و می افزاید: برگزاری جشن سده در کرمان کاملا مطابق با گذشته بوده و این جشن در سایر مناطق ایران و دنیا به با شکوهی و عظمت جشن کرمان نیست.
گلاب زاده زرتشتیان را پایه گذاری برگزاری این جشن می داند و می افزاید: اما جشن سده یکی از کهن ترین جشن های ایران بوده و باگذشت سال های طولانی همچنان مطابق با آئین های کهن برگزار می شود که بیانگر تمدن کهن ایران زمین است.
عصر روز گذشته نیز زرتشتیان کرمان با گرد هم آمدن در باغچه بداغ آباد واقع در انتهای خیابان سده کرمان به برگزاری این آیین کهن پرداختند و شاید نخستین مساله که با حضور در این مکان متوجهش می شوی فضای کوچک اما صمیمی محل برگزاری جشن است که البته با استقبال بی نظیر مردم همراه است.
هرم آتش دل زمین را گرم کرد
مراسم جشن سده ابتدا در سالن محل برگزاری جشن برگزار می شود که در آنجا مراسمات خاص این آیین از قبیل گاته خوانی سرودهای زرتشت، پخش سرود ملی جمهوری اسلامی و شاهنامه خوانی و قرائت پیام نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی برگزار شد و درنهایت در نزدیکی های غروب آفتاب در آئینی خاص در حضور جمعیت عظیمی که در محل برگزاری جشن گرد هم آمده بودند گرمی آتشی که صدها سال خاموش نشده است تل عظیم هیزم موجود در محوطه را در برگرفت.
این جشن که به ثبت ملی نیز رسیده و چشم انتظار اقدام مسئولین برای ثبت جهانی است هرساله با تلاش نیروی انتظامی و نیروهای یگان حفاظت اداره میراث کرمان در کمال امنیت و آرامش برگزار می شود و جشن سده نمونه واضحی از هم دلی و هم زبانی بین مردم دیار کریمان است و مسلمان و زرتشتی در کنار یکدیگر این روز را به شادمانی می پردازند.
این آیین جشنی ملی بوده و هرساله شمار زیادی از افراد غیر زرتشتی برای پاسداشت آیین اجدادشان در این محل حضور پیدا می کنند تا جلوه ای از وحدت ایرانیان را به تصویر بکشند.
« دنیای سفر » این نوشته را از « خبرگزاری مهر » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
