ریچارد شارپلی استاد و محقق انگلستانی بر این باور است که گردشگری می تواند بسترهای لازم برای رسیدن به معنویت را ایجاد نماید.
ریچارد شارپلی، استاد دانشگاه Lancashire انگلستان در سخنرانی خود به رابطه گردشگری و معنویت اشاره کرد و گفت: ابعاد معنوی گردشگری به مقصد گردشگری، خود گردشگر، مدیریت و تفسیر تجربه سفر و در نهایت ادراک معاصر از معنویت بر می گردد. به عنوان مثال خود مکانی که گردشگر در آن به سر می برد ممکن است لزوما یک مکان مذهبی نباشد با این حال می تواند حسی از معنویت را القا سازد. محیط های طبیعی، ویژگی های برجسته اجتماعی و فرهنگی محیط، سطحی که گردشگری و محیط در یکدیگر می آمیزند و کاربری یک مکان، همگی در ایجاد بعد معنوی گردشگری نقش دارند. البته نباید فراموش کرد که گردشگران انگیزه متفاوتی از سفر دارند و متناسب با عقاید و تجارب گذشته و پس زمینه زندگی خود دست به سفر می زند. علاوه بر این، منحصر به فرد بودن هر گردشگر می تواند درجات متفاوتی از معنویت را به سفر بیافزاید. از طرف دیگر، جایی که گردشگر به آنجا می رود شدیدا توسط صنعت گردشگری هدایت می شود و صنعت نقش زیادی در اصالت بخشیدن یا کالایی کردن تجارب گردشگر در ابعاد معنوی دارد. از همه مهتر بازشناسی دست آوردها و عملکردهای معنوی رابطه نزدیکی با درک معاصر انسان ها از معنویت دارد.
این استاد دانشگاه انگلستان در اشاره به پس زمینه های گردشگری مذهبی بیان کرد: بسیاری از ادبیات صورت گرفته در مورد این موضوعات بر روی طیفی از گردشگری مذهبی تا گردشگری به مثابه مذهب گسترش یافته است.
وی در ادامه اضافه کرد: گردشگری مذهبی و زیارتی یکی از قدیمی ترین اشکال سفر در دنیا بوده و در حال حاضر نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. سالانه 300 میلیون زائر در سراسر دنیا سفر می کنند و 29 میلیون نفر از آنها گردشگران مذهبی بین المللی هستند. اشکال متنوع گردشگری مذهبی شامل زیارت، جشن های مذهبی، بازدید از میراث مذهبی، اعتکاف و ... است.
ریچارد شارپلی در ادامه به تجاری شدن گردشگری مذهبی اشاره کرد و گفت گردشگران مذهبی بین المللی در سال 2013، 20 میلیارد دلار خرج سفر خود کرده اند اما نگرانی که در اینجا ایجاد می شود این است که آیا مقاصد و تجارب گردشگری مذهبی به واسطه تجاری سازی، اصالت و معنای خود را از دست خواهند داد یا نه؟ یافته ها نشان از این دارد که بر روی طیف گردشگری مذهبی، تجارب اصیل و غیر تجاری، تجاری شده و اصیل و در آخرین مرحله کاملا مصنوعی و تجاری شده به چشم می خورد.
این استاد دانشگاه در توضیح مفهوم گردشگری به مثابه مذهب اظهار کرد: جامعه شناسان غربی در پایان قرن 19 بدین نتیجه رسیدند که به سبب کاهش اجرای آیین های سنتی مذهبی در بین جامعه غربی، مردم احساس امنیت و آرامش خود را از دست داده و با عنصری دیگر خلا ناشی از آن را پر کرده اند. سال ها ادعا می شد که گردشگری، جایگزین آیین های سنتی مذهبی و تجربه معنویت شده است. Vukonic نیز در این خصوص بیان می کند، تعطیلات و اوقات فراغت به فضایی برای ژرف اندیشی، خلاقیت، وحدت تعقل و عمل تبدیل شده است. به نظر می رسد در جوامع غربی و در بین گردشگران سکولار، گردشگری، هم ارز مدرن آیین ها و رویدادهای مقدس مذهبی درآمده است.
این محقق گردشگری اضافه کرد: یک سفر مقدس و زیارتی دارای 3 مرحله است. مرحله اول مرحله عزیمت گفتن است. مرحله بعدی مرحله آستانه است جایی که افراد از اجتماع و محل زندگی معمول خود جدا می شوند و تغییر در باورها و نگرش های خود ایجاد می کنند. در مرحله آخر نیز به خانه بر می گردند. گردشگری نیز از این سه مرحله برخوردار است. هدف از زیارت، کسب فیض و ارتقا اخلاق مداری است و هدف از گردشگری نیز کسب ارزش و موقعیت، سلامتی و یا کسب تجارب متنوع است.
وی در بیان تفاوت مذهب و معنویت بیان کرد: مذهب پیروی جمعی از سنت، آیین ها و الهیات مذهبی توصیه شده است که البته به سرعت در جامعه غربی در حال ناپدید شدن است، از طرف دیگر معنویت جستجوی شخصی افراد برای معنا است.
ریچارد شارپلی افزود: به نظر می رسد معنویت با مذهب در ارتباط است اما هم معنی مذهب نیست. معنویت امری شخصی و فردی است اما مذهب جمعی است. معنویت تلاشی است برای جستجوی معنا اما چگونه و در چه زمانی؟ روان شناسان معتقدند معنویت یک حالت تعالی است که در خارج از حس زمانی و مکانی بلافصل فرد ایجاد می شود و فرد می تواند زندگی خود را در شکلی گسترده تر و با چشم اندازی عینی تر مشاهده کند.
این استاد دانشگاه هسته معنویت را در ارتباط می داند. در الهیات این ارتباط با خدا، در جامعه شناسی با مردم و در روان شناسی با خود است. اما انسان گراها معنویت را در ارتباط با مواد، دیگر انسان ها، محیط زیست و خود انسان می دانند. آنها معتقدند معنویت در یک ارتباط اخلاقی و عاطفی از طریق عشق ورزیدن، احترام گزاردن، بردباری و مسئولیت پذیری می تواند شکل گیرد. پس می توان گفت نکته کلیدی در معنویت جستجوی شخصی برای تجربه ارتباط است.
وی یکی از فاکتورهای کلیدی درک ارتباط گردشگری و معنویت را مکان گردشگری دانست و گفت: همه ما برای اینکه بتوانیم درکی از موجودیت خود داشته باشیم نیاز داریم به جایی تعلق داشته باشیم. برای درک رابطه مکان با معنویت باید محیط فیزیکی، برجستگی های فرهنگی مکان و نوع تعامل گردشگر با آن مکان را در نظر گیریم. بنابراین می توان نتیجه گرفت مکان برای کسب تجارب معنوی بسیار اساسی است.
ریچارد شارپلی در تحقیقات خود معنویت در گردشگری روستایی را نیز بررسی کرده و معتقد است: طبیعت و حیات وحش، آگاهی های حسی را ارتقا داده و منجر به کسب تجارب بامعناتری می شود. ارتباط بین محیط زیست طبیعی و حس مکان، سکوت طبیعت، فضا و آرامش ناشی از آن همگی ما را به مرحله جدایی از خود و کسب تجربه های معنوی می رساند.
وی بر ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در این حوزه تاکید کرد و گفت: به نظر می رسد دست یافتن به درک عمیق تر از معنویت در گردشگری نیازمند تحقیقات و بررسی های بیشتر است. بررسی هایی که بتواند به رابطه پیچیده گردشگری و معنویت و فاکتورهای متنوع تاثیرگذار بر آن ها پی ببرد.
