خوزستان و تالاب های اطراف از جمله قربانی های جنگ ایران و عراق شدند. این استان که حالا هر ساله با پدیده گرد و غبار دست و پنجه نرم می کند روزگاری زیر آتش های بمباران جان می داد.
محیط زیست در طول تاریخ از ترکش های جنگ های مختلف آسیب دیده است که ایران نیز از این آسیب ها در امان نبوده است. در حال حاضر نیز داعش با تخریب مناطق تحت تصرف خود فصل تازه ای را برای محیط زیست منطقه رقم می زند.
به گزارش خبر داغ؛ جنگ و محیط زیست دو مفهوم جدایی ناپذیر، هر کجا نامی از جنگ به میان آمده، تخریب محیط زیست به عنوان تهدیدی طولانی مدت در ادامه آمده و ادامه داشته تا آیندگان و نسل های بعد هم با لمس آن جزیی از قربانیان جنگ لقب بگیرند. جنگ عراق با ایران، جنگ آمریکا و عراق، جنگ عراق و کویت و بمباران سردشت و اشنویه از نمونه های بارز خسران طبیعت به دست بشر هستند.
31 شهریور 1359، 192 فروند هواپیمای جنگنده نیروی هوایی ارتش عراق به داخل خاک ایران یورش آوردند. در این جنگ صدام حسین با نقض پروتکل 1925 میلادی ژنو، برای نخستین بار در تاریخ جنگ ها، از سلاح شیمیایی علیه غیرنظامیان و محیط زیست استفاده کرد.
خوزستان و تالاب های اطراف از جمله قربانی های این جنگ شدند. این استان که حالا هر ساله با پدیده گرد و غبار دست و پنجه نرم می کند روزگاری زیر آتش های بمباران جان می داد. آب، خاک و هوای خوزستان آسیب دید تا حالا در صف آلوده ترین استان های دنیا قرار بگیرد. خشک شدن تالاب های هورالعظیم یا هورالهویزه، بیابان زایی، از بین رفتن خاک حاصلخیز و نابودی پوشش گیاهی از جمله اثرات جبران ناپذیر جنگ های چند ساله در جنوب ایران و کشورهای همسایه بوده است.
خشک شدن هورالعظیم یکی از دلایل اصلی گرد و غبار در منطقه جنوب شناخته شده که در دوران جنگ کم آبی شدیدی را از سمت کشور همسایه عراق متحمل شده است.
معصومه ابتکار نیز در مورد آثار جنگ بر ایران گفته بود: «گرد و غبار یکی از آثار جنگ است که کشور ما را درگیر خود کرده است و روزانه شاهد افزایش این پدیده هستیم.»
انفجار نفت کش ها در خلیج فارس
خلیج فارس یکی دیگر از قربانیان جنگ خلیج فارس است. آلودگی زیست محیطی در سال های گذشته یکی از چالش های مهم در خلیج فارس بوده است. احداث سکوهای نفتی، مجتمع ها و پالایشگاه ها در اطراف خلیج فارس و ورود نفت، مواد شیمیایی و پساب ها به داخل آب از متهمان اصلی این آلودگی ها هستند.
در طول 8 سال جنگ میان ایران و عراق انفجار ناوهای حامل نفت و انفجار سکوهای نفتی آلودگی های زیادی را وارد این پهنه آبی کرده است. همچنین در جنگ کویت که چاه های نفت آتش زده شد بارانی از نفت بر سر مردم این کشور و کشورهای همسایه بارید. به محض تصرف کلیه میدان های نفتی کویت توسط آمریکا و متحدان، 640 حلقه از 940 حلقه چاه نفتی کویت در حال اشتعال بود.
همچنین از چاه های نفت دیگر، نشت و تراوش نفتی بعلت عملیات نظامی نیروهای عراقی و آمریکائی صورت می گرفت. در 19 ژانویه 1991 نیروهای عراق اقدام به سرازیر کردن محموله 5 نفت کش غول پیکر به دریا کردند و نهایتا در فاصله زمانی 23 ژانویه تا 28 فوریه بیش از 730 حلقه چاه نفتی کویت را به آتش کشیدند.
جواد ظریف وزیر امور خارجه چندی پیش در مورد آثار سوء جنگ بر منطقه گفت: «منطقه ما در 20 و یا حتی 30 سال گذشته شاهد جنگ هایی بوده است که آثار آن بر محیط زیست غیرقابل تردید است که از جمله آن ها می توانیم حملات صدام به نفتکش های کویت و اقدامات انجام شده در جنگ دوم خلیج فارس را نام ببریم.»
در 60 سال گذشته حداقل 40 درصد از تمام درگیری های داخلی با بهره برداری از منابع طبیعی در ارتباط بوده و این نوع درگیری ها به محیط زیست طبیعی آسیب می زند. اثرات فاجعه جنگ بر انسان پس از جنگ جهانی اول و دوم جنگ ویتنام و جنگ های اخیر خاورمیانه همواره مطرح بوده است. علاوه بر آن جنگ های داخلی نیز در مقیاس کوچک تر اثرات مخرب تری داشته است.
خاک سردشت آغشته به مواد رادیواکتیو
در 7 تیر 1366 چهار فروند هواپیمای عراقی شش بمب شیمیایی دوقلو، حاوی 550 تن گاز «خردل آرسنیک دار» معروف به گاز «خردل کثیف» را بارگیری کردند. هدف حمله عبارت بود از: «شهر سردشت.»
نفوذ مواد شیمیایی حاصل از انفجارها به خاک و تخلیه پسماندهای ویژه تهدیدی طولانی مدت محسوب شده و اثرات جبران ناپذیری بر محیط زیست شهر یا منطقه خواهند داشت.
شهرهای سردشت و اشنویه که در جریان جنگ تحمیلی در معرض شدیدترین حملات بمب های شیمیایی و گاز خردل قرار گرفته بودند هنوز آثاری از جنگ را در دل خاک های خود دارند؛ مین های عمل نکرده. بعد از گذشت تقریبا 3 دهه از جنگ تحمیلی هنوز آب، خاک و کشاورزی سردشت با مواد شیمیایی و رادیواکتیویته آغشته است.
داعش دشمن جدید محیط زیست
یکی از نمونه های شاخص در خصوص نقش جنگ بر تغییر آب و هوا و افزایش دمای مناطق جنگی را در عراق می توان دید، به گفته مدیرکل دفتر پایش محیط زیست «در این کشور پس از یک دهه جنگ، میزان آب دجله و فرات به‌شدت کاهش یافته و زمین های حاصلخیز میان این دو رود که یکی از مراکز اولیه کشاورزی انسان است، به بیابان بدل شده است. به نحوی که از 28 درصد زمین حاصلخیز این کشور سالانه 250 کیلومتر مربع آن به بیابان تبدیل می شود.»
عراق اما حالا تهدیدی جدی تر از جنگ های گذشته پیش روی خود می بیند. داعشی ها که عراق را پایگاهی برای جنگ های منطقه ای خود قرار داده اند باری بر محیط زیست این کشور شده اند. از بستن آب رود فرات برای رسیدن به مرکز این کشور گرفته تا آلوده کردن آب و خاک این کشور.
اگرچه بیش ترین آسیب های داعش متوجه کشور عراق است اما بدون تردید این اقدامات بر محیط زیست ایران نیز بی تاثیر نخواهد بود. زمین های کشاورزی رها شده تحت اشغال داعش شامل 340 هزار هکتار در قسمت هایی از خاک سوریه در حاشیه رودخانه فرات و حدود 250 هزار هکتار در قسمت هایی از خاک عراق و در حاشیه رودخانه دجله می شود از جمله عواملی است که باعث تشدید ریزگردها در منطقه شده است.
این تاثیر می‌تواند به شکل افزایش ورود ریزگرد و گرد و غبارها به داخل ایران خود را نشان بدهد. ریزگردهایی که چندین بار از سوی مسوولان منشا آن خارجی بیان شده است.
