حمل و نقل به عنوان یکی از مولفه های زنجیره تجارت خارجی، نقش چشمگیری در سرعت و هزینه انتقال کالا ایفا می کند. حمل و نقل دریایی نیز یکی از کارآمدترین و ارزان ترین بخش های حمل و نقل در جهان به شمار می رود.
امروزه مسئولیت بخش مهمی از مبادلات تجاری فرامرزی کشور بر عهده حمل و نقل دریایی است. حمل و نقل دریایی کشور در فرآیند تجارت خارجی اکنون در کدام نقطه ایستاده است؟ برنامه های آینده این صنعت در راستای رشد و توسعه تجارت فرامرزی کشور چیست؟ پاسخ به این سوالات علاوه بر آگاهی از وضعیت گذشته و حال حاضر حمل و نقل دریایی، روشنگر مسیر اقتصادی پیش روی کشور نیز خواهد بود.
علی عزتی، معاون فنی بازرگانی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه این شرکت به عنوان ناوگان ملی کشور مسئولیت خاصی در زمینه جاری سازی شریان تجارت کشور در شرایط مختلف بر عهده داشته است، گفت: در شرایط سخت دفاع مقدس و پس از آن بیش از 7 سال تجربه تحریم های شدید بین المللی علیه کشور در قالب جنگ نرمی که هنوز نیز به پایان نرسیده، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نوک پیکان حمله طرف های غربی بود زیرا حذف حمل و نقل دریایی از جریان تجارت هر کشور می تواند ضربه مهلکی بر اقتصاد آن کشور وارد کند.
وی با اشاره به اهمیت صنعت حمل و نقل دریایی و صنایع وابسته به آن به عنوان یکی از مهم ترین محورهای توسعه اقتصادی کشور اظهار کرد: گستردگی فعالیت هایی که در بخش حمل و نقل انجام می شود و همچنین تحولات سریع فناوری در این بخش ارتباط میان آن و فرآیند توسعه را آن چنان پیچیده کرده که کارشناسان اقتصادی از بخش حمل و نقل به عنوان نیروی محرکه توسعه یاد کرده و کارآمدی آن را زمینه ساز توسعه همه جانبه کشورها می دانند.
معاون فنی بازرگانی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه هزینه های حمل و نقل دریایی نسبت به حمل و نقل جاده ای، ریلی و هوایی پایین تر است، اظهار کرد: پایین بودن هزینه ها در این بخش نقش موثری در کاهش قیمت تمام شده کالاها و تسهیل فرآیند جهانی سازی ایفا می کند. به دلیل این مزایا است که بیش ترین مبادلات در سطح جهان از طریق حمل و نقل دریایی انجام شده و بر اساس آخرین آمارها بیش از 85 درصد از تجارت، از مسیر دریا به وسیله 90 هزار کشتی اقیانوس پیما با ظرفیت 1000 جی تی و بالاتر انجام می شود.
عزتی اظهار کرد: حمل و نقل دریایی برای جمهوری اسلامی ایران با موقعیت استراتژیک خود و داشتن بنادر مستعد در شمال و جنوب و همچنین حساسیتی که روی آن به عنوان یک کشور مستقل وجود دارد کانونی است که باید به آن توجه ویژه ای شود، همچنین کارآمدی حمل و نقل دریایی و ناوگان ملی در طول دو بحران پس از انقلاب اثبات شد.
وی با بیان اینکه در سند چشم انداز ایران، حمل و نقل دریایی باید توسعه یافته و به رتبه نخستین کشور در منطقه و یکی از مهم ترین ها در جهان ارتقا یابد، خاطرنشان کرد: بر اساس آمار منتشر شده در سال 93، حدود 88 درصد از صادرات کالاهای ایرانی از سوی بخش دریایی و 12 درصد بقیه با حمل و نقل جاده ای، ریلی و هوایی انجام شده است. ایران با دارا بودن 227 فروند انواع کشتی بالای 1000 GT و ظرفیتی حدود 18 میلیون تن، یک درصد سهم ناوگان جهانی را به خود اختصاص داده و رتبه آن در سطح جهان 21 است.
وی بیان کرد: مجموع محموله های جا به جا شده از طریق دریا و کشتی های تجاری جهان در سال 2015 میلادی افزون بر 11 میلیارد تن است که یک سوم آن شامل کالاهای نفتی، یک سوم آن کالاهای فله خشک و بقیه محمولات کانتینری می شود که نسبت به سال 2014 میلادی حدود 2/6 درصد داشته است، نامتوازن بودن عرضه و تقاضا در این بخش سبب شده است که نرخ های حمل و نقل دریایی در جهان به شدت کاهش یابد. 90 هزار انواع شناور، 11 میلیارد تن کالا را در سال 2015 حمل کرده و ناوگان تجاری در این سال 3/4 درصد رشد داشته که نسبت به رشد 2/5 درصدی در تقاضا سبب بی توازنی شده است. این امر به شرایطی در دنیا منجر شده که نرخ ها در بخش کانتینری و فله به شدت کاهش یافته است.
عزتی در ادامه اظهار کرد: این کاهش نرخ ها می تواند فرصتی برای صادرکنندگان در زمینه کاهش هزینه های حمل باشد. وی با بیان اینکه در حمل و نقل دریایی و بر اساس سیاست هایی که از گذشته وجود داشته است سوخت شناورهای تجاری در حوزه خزر و خلیج فارس که از بنادر داخلی تامین می شود یارانه ای و نیمه یارانه ای نیست و بر اساس نرخ بین المللی است، گفت: به دنبال کاهش شدید قیمت نفت، سوخت نیز کاهش قیمت داشته و به یک سوم قیمت سال گذشته رسیده است.
معاون فنی بازرگانی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با اشاره به اینکه در 45 سال گذشته، حمل و نقل دریایی در 7 دوره و بر اساس شرایط اقتصادی جهان دچار بحران شد، اظهار کرد: بحران کنونی که در آن درگیر است از سال 2008 شروع شده و کماکان ادامه دارد و عرضه کشتی بیش از تقاضا برای حمل است و این بحران ها ارتباط تنگاتنگی با روند تغییرات جی دی پی جهانی دارد. بیش از 28 فعالیت از سوی 28 شرکت وابسته به کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران انجام و زنجیره کامل تامین به واردکنندگان و صادرکنندگان ارائه می شود و آماده ارائه خدمات به مشتریان داخلی و خارجی است.
به گفته عزتی در سال 93، با وجود تحریم ها از این شرکت 33 میلیون تن کالا با 160 کشتی به ظرفیت 5/2 میلیون تن حمل شد و در بخش حمل کانتینری سهم بازاری معادل 60 درصد از واردات و صادرات کشور را در اختیار داشت.
عزتی با اشاره به اینکه کم ترین هزینه حمل و نقل دریایی در مسیرهای میان آسیا-اروپا و آسیا-آمریکا است، خاطرنشان کرد: در مسیر کانتینری شرق-غرب در سال 2014 مجموع حجم تجارت معادل 75 میلیون (تی ای یو) بوده که 41 درصد از تجارت کانتینری جهان را به خود اختصاص داده است. در مسیرهای درون منطقه ای که نیاز است مورد توجه قرار گیرد در سال 2014 بیش از 76 میلیون (تی ای یو) جا به جایی انجام شده که 42 درصد از تجارت جهانی را شامل شده است، تنها در منطقه آسیا 60 میلیون (تی ای یو) جا به جایی انجام شده و بر اساس پیش بینی ها تا سال 2020 در مسیرهای درون آسیایی 60 درصد از تجارت دریایی به صورت متمرکز انجام خواهد شد.
معاون فنی بازرگانی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به مسیرهای کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران که در خدمت صادرکنندگان است اشاره و بیان کرد: در منطقه خلیج فارس و دریای عمان با توجه به محدودیت های حال حاضر کشور، بیشترین مسیرها در بخش کانتینری بین بنادر ایران و بندر جبل علی در امارات متحده عربی است، در بخش شناورهای باری و مسافری بیشترین مسیرها بین بندرعباس، بندرلنگه، کیش و دوبی و شارجه است.
