28 مارس 2024 - 12:46

قامت مدرسه شوکتیه بیرجند به دلیل کم توجهی خمیده شده است

5 ژانویه 2016 - 16:00 dsfr.ir/1e4pb

قامت مدرسه شوکتیه بیرجند به دلیل کم توجهی خمیده شده است
nasleagah.ir
مدرسه شوکتیه بیرجند

مدرسه شوکتیه بیرجند به عنوان سومین مدرسه مدرن ایران شکوهی از 125 سال تدریس در این منطقه دارد که سایه سیاه فراموشی بر دیوارهای سفید این مدرسه سایه انداخته است.

ساختمان این مدرسه در خیابان منتظری در کوچه ای با شیب به نسبت زیاد واقع شده است. دو ورودی، یک ورودی در ضلع جنوب و ورودی دوم در ضلع غربی دارد، ورودی واقع در ضلع جنوبی دارای سر درب با تزئینات مقرنس گچی است، در بالای درب ورودی کتیبه ای سنگی نصب شده است که اشعار شوکت الملک مؤسس شوکتیه بر آن حک شده است.

بنا به دستور «محمد اسماعیل خان» ملقب به «شوکت الملک اول» در سال 1272 شمسی در دوره قاجاریه ساخته شده است. این بنا ابتدا با هدف ایجاد حسینیه طراحی و ساخته شده تا پاسخگوی تجمع و عزاداری هیئت های بزرگ مذهبی باشد. این حسینیه متعلق به خاندان «شوکت الملک» بود و به حسینیه شوکتیه معروف شد و از محل موقوفات شوکتی اداره می شد.

مدرسه شوکتیه پس از «دارالفنون» و مدرسه «رشیدیه» به عنوان سومین مدرسه جدید در ایران محسوب می شود

بعدها در سال 1285 شمسی امیرشوکت الملک دوم برادر اسماعیل خان که تأثیرات مثبت ایجاد دارالفنون را مشاهده کرده بود تصمیم به تأسیس مدرسه شوکتیه گرفت تا از بنای حسینیه در باقی مانده ایام سال که عزاداری در آن جریان ندارد استفاده شود.

مدرسه شوکتیه پس از «دارالفنون» و مدرسه «رشیدیه» به عنوان سومین مدرسه جدید در ایران محسوب می شود. شوکتیه یک بنای تک ایوانی است و اجزا و عناصر مختلف معماری مانند سردر ورودی، هشتی، دالان، حوض خانه، ایوان، گنبد خانه و رواق ها و حجره هایی در اطراف صحن است. بنا در دو طبقه احداث شده است و تزئیناتی چون طاق نماهای تزئینی، قاب های گچی، مقرنس ها و رسمی بندی ها دارد و از مواردی است که به بنا، زیبایی خاصی داده است.

این بنا، دو ورودی، یک ورودی در ضلع جنوب و ورودی دوم در ضلع غربی دارد، ورودی واقع در ضلع جنوبی دارای سردر با تزئینات مقرنس گچی است، در بالای درب ورودی کتیبه ای سنگی نصب شده که اشعار شوکت الملک مؤسس شوکتیه بر آن حک شده است. هشتی بنا به وسیله دالان هایی به دیگر بخش های بنا ارتباط دارد، دالان در جبهه شمالی هشتی به هشتی دوم و سپس به حیاط راه دارد، تزئینات هشتی عمدتا رسمی بندی در سقف و نیز طاق نماهایی در اطراف است.

مهم ترین بخش از بنا به لحاظ معماری ایوان است که در قسمت جنوب بنا واقع شده و این ایوان 70 سانتی متر از کف حیاط برجسته تر، با طاق کلیل و در داخل آن تزئیناتی مانند قاب های گچی دارد. ایوانچه ها به صورت پنج حجره در دو جبهه شرقی و غربی تعبیه شده است و در ضلع شمالی صحن دو راهرو و یک اتاق پنج دری در مرکز و دو اتاق سه دری در دو طرف دارد. تالاری در ضلع جنوب قرار دارد که به عنوان سالن بزرگ اجتماعات مورداستفاده قرار می گرفته و دارای طاق نماهایی با تزئینات گچی رسمی بندی است.

بیشتر شهروندان بیرجندی این مکان را به عنوان حسینیه امام رضا (ع) می شناسند

پوشش این فضا گنبدی است که کلاه فرنگی در مرکز آن قرار دارد سطح داخلی گنبد به وسیله تزئینات رسمی بندی گچی تزئین شده و در دو طرف این تالار دو اتاق کوچک قرار دارد که ارتباط بین تالار و اتاق ها به وسیله درگاهی امکان پذیر بوده است. حوض خانه در پشت ضلع شرقی بنا قرار دارد که به صورت یک حیاط هشت ضلعی است و مظهر قنات قصبه این محل بوده است.

یکی از شهروندان قدیمی بیرجندی به نام محمد رضاپور می گوید: از شجره نامه و شرایط کنونی مدرسه اطلاعی ندارم و فقط می دانم در برگزاری مراسمات از آن استفاده می کنند.

وی با بیان اینکه بیشتر شهروندان این مکان را به عنوان حسینیه امام رضا (ع) می شناسند، می گوید: قدمت این مدرسه به سالیان درازی بر می گردد و باید مرتب به نسل آینده معرفی شود. فقط افراد مسن مانند من از گذشته این مدرسه چیزهایی می دانند. وی ادامه می دهد: مدرسه شوکتیه در سال 1312 هجری قمری با عنوان حسینیه شوکتیه توسط محمدابراهیم خان علم ساخته شد.

یکی دیگر از شهروندان بیرجندی می گوید: مدرسه شوکتیه یکی از بناهای قدیمی بیرجند است که به عنوان نگین درخشانی برای بیرجند به شمار می رود.

زهرا اسحاقی که به گفته خودش دانشجوی دانشگاه آزاد بیرجند است، بیان می کند: مکان های تاریخی برای دانشجویانی که از دیگر شهرها برای تحصیل به بیرجند می آیند، بسیار جذاب و دیدنی است. مدرسه شوکتیه بیرجند یکی از بناهای تاریخی قدیمی این شهرستان است که در گذر زمان رو به فراموشی است. متاسفانه مدرسه شوکتیه و دیگر بناهای تاریخی مانند ارگ بهارستان مورد بی توجهی مسئولان استانی قرار گرفته است. وی در پایان می گوید: باید برای معرفی موزه وقف و مدرسه شوکتیه همایش هایی برگزار شود.

وی درباره آگاهی از موزه وقف در مدرسه شوکتیه بیرجند، بیان می کند: از دوستان و رسانه ها در مورد موزه وقف چیزهایی شنیده ام اما به دلیل بی اطلاعی از ساعات بازدید تاکنون برای تماشا نرفته ام.

همایش صدمین سال مدرسه شوکتیه در چند سال گذشته برگزار شد و فعلا برنامه ای برای برگزاری همایش نداریم

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بیرجند با بیان اینکه عملیات مرمت فاز اول مدرسه شوکتیه بیرجند در حال اجرا است، بیان کرد: مرمت این مدرسه نیازمند 3 میلیارد ریال اعتبار است.

علیرضا نصرآبادی عنوان کرد: مرمت این فاز اول این بنای تاریخی شامل حوض خانه، مرمت اتاق ها و کف، دیوارها، سردر ورودی و درب و پنجره است که تا 10 روز آینده به پایان می رسد. اتاق ها و کف بنا، سنگ فرش و دیوارها نیز آجرنما شده است و تا چند روز آینده درب و پنجره ها نیز نصب و مرمت می شود.

وی با بیان اینکه 30 میلیون تومان در راستای مرمت فاز اول این مدرسه هزینه شده است، تصریح کرد: مرمت دیگر قسمت ها مانند ستون ها، اتاق ها، تأسیسات گرمایشی و سرمایشی و تزئینات به اعتبار بالایی نیاز دارد.

نصرآبادی با بیان اینکه اعتبار مرمت فاز اول از سوی اداره اوقاف خراسان جنوبی تأمین شد، افزود: با تخصیص اعتبار، دیگر قسمت های فرسوده نیز مرمت می شود. وی با اشاره به اقدامات انجام شده در خصوص معرفی مدرسه شوکتیه بیرجند به نسل جدید، بیان کرد: چاپ کتاب در دانشگاه ها، بروشور و پخش برنامه از تلویزیون ازجمله برنامه های انجام شده است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی بیرجند با بیان اینکه برگزاری همایش ها نیازمند اعتبارات بالایی است، اظهار کرد: همایش صدمین سال مدرسه شوکتیه در چند سال گذشته برگزار شد و فعلا برنامه ای برای برگزاری همایش نداریم.

موزه مدرسه شوکتیه که تنها موزه وقف کشور بوده همه روزه از ساعت 14 الی 18 به روی علاقه مندان باز است

رئیس اوقاف و امور خیریه شهرستان بیرجند نیز بیان کرد: عملیات مرمت سازی فاز یک مدرسه شوکتیه بیرجند با هزینه کرد 30 میلیون تومان اعتبار به پایان رسیده است.

حجت الاسلام دادخدا خدایی با بیان اینکه تا پایان سال جاری عملیات مرمت سازی فاز دوم این بنا به پایان می رسد، اظهار کرد: در مرمت سازی فاز دوم این مدرسه، اسناد و موقوفات موجود در موزه وقف نیز مرمت می شوند.

وی با بیان اینکه این موزه همه روزه از ساعت 14 الی 18 به روی علاقه مندان باز است، تصریح کرد: این موزه تنها موزه وقف کشور بوده و باید مورد توجه مردم قرار گیرد.

خدایی با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای معرفی موزه وقف به عموم مردم، اظهار کرد: معرفی در روزنامه های کثیرالانتشار و نامه به مراکز علمی و دانشگاهی و ادارات برای بازدید از موزه از اقدامات انجام شده است.

مدرسه شوکتیه بیرجند بعد از مدارس دارالفنون تهران و رشدیه تبریز در بیرجند دایر شده و در حال حاضر در تملک اداره اوقاف و امور خیریه است و از آن به عنوان حسینیه امام رضا (ع) استفاده می شود و به دلیل کم توجهی فرسوده شده و در نظر اذهان عمومی رو به فراموشی است.

« دنیای سفر » این نوشته را از « خبرگزاری مهر » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.
1