19 مارس 2024 - 09:15
یک اقتصاددان تشریح کرد

تجارب جهانی ساماندهی تعطیلات

26 دسامبر 2015 - 19:50 dsfr.ir/fw6m7

ساماندهی تعطیلات با اصلاح تقویم و تعطیلات

در شرایط جدید اگر می خواهیم کشور اول منطقه باشیم و به هاب مالی و تجاری تبدیل شویم باید با الزامات ساماندهی تعطیلات از جمله اصلاح تقویم و تعطیلات خود کنار بیاییم.

"یک اقتصاددان"

نگاهی به سیستم تعطیلات سایر کشورها و استفاده از تجارب آنها در مسیر نظم بخشیدن به تعطیلات مناسبتی و آخر هفته، می تواند راه حل هایی منطقی و آزمون شده برای گشایش گره نظام تعطیلات در ایران ارائه کند. اما با این همه و در حالی که ایران تنها کشوری است که تعطیلات آخر هفته اش یک روزه است، هنوز از این تجارب بهره گرفته نشده و بحث هایی که پیرامون آن شکل گرفته پایان نیافته است و حتی ابعاد پیچیده تری به خود می گیرد.

در همین رابطه، جعفر خیرخواهان، اقتصاددان معتقد است که در شرایط جدید اگر می خواهیم کشور اول منطقه باشیم و به هاب مالی و تجاری تبدیل شویم باید با الزامات آن از جمله اصلاح تقویم و تعطیلات خود کنار بیاییم.

خیرخواهان در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» افزود: «در این زمینه بخش خصوصی و شرکت هایی که همکاری های بین المللی دارند و بیش ترین منافع را از این تغییر می برند، باید با کمک اتاق های بازرگانی فشار بیاورند تا چنین اصلاحی صورت بگیرد.» وی البته احتمال مخالفت و مقاومت هایی را با این تغییر نیز مطرح کرد که با توجه به اینکه هیچ تاکیدی بر تعطیلی روز پنج شنبه در متون دینی نشده است، جلب رضایت برخی برای اضافه کردن روز شنبه به عنوان یک روز تعطیل به تعطیلات آخر هفته چندان دشوار نخواهد بود.

این اقتصاددان در ادامه تصریح کرد: «دنیا به سرعت در حال تحول و تغییر است و باید تا جای ممکن با آن همراه شد. اقتصاد ایران گرفتار مشکلات عدیده ای است و باید هر تلاش عملی کوچک یا بزرگی که اجازه حرکت و نفس کشیدن به آن را بدهد صورت گیرد. جا به جایی روزهای تعطیل آخر هفته یکی از این تلاش های کوچک و از جمله تغییرات ضروری است که باید خیلی سریع انجام شود تا بر مقاومت هایی که در این مسیر وجود دارد فایق آییم.»

تاریخچه تعطیلات

این پژوهشگر همچنین به بازگویی تاریخچه و روند طی شده در سایر کشورها در ساماندهی تعطیلات شان پرداخت و اظهار کرد: «انسان، تا پیش از انقلاب صنعتی و ورود ماشین آلات به جریان تولید، نقش اصلی را به شکل کار یدی عمدتا در بخش کشاورزی و صنایع دستی بر عهده داشت. شکل افراطی کار کردن را بردگان بر دوش داشتند که اربابان و استعمارگران در مزارع یا خدمات خانگی آن ها را به بیگاری می کشیدند و کار 12 ساعته در روز و هفت روز هفته امر مرسومی بود.»

خیرخواهان افزود: «به دنبال چنین فشاری و در نتیجه مبارزات سندیکاهای کارگری که در واکنش به این جریانات استثمارگرایانه شکل گرفته بودند، ساعات کاری تعدیل و نیروی کار فرصت بیشتری به عنوان اوقات فراغت و زمان هایی که می توانستند برای پرداختن به امور شخصی، فعالیت های ترجیحی و نیز تمدد جسم و روح به خود اختصاص دهند، به دست آوردند.»

وی در ادامه از منظر نفوذ جریانات دینی در روند شکل گیری نظام تعطیلات به این موضوع اشاره و با تاکید بر سفارش ادیان بر اختصاص یک روز در هفته به مناسک دینی خاطرنشان کرد: «در دین یهود روز شنبه را برگزیدند و کار کردن را در آن روز مجاز ندانستند. مسیحیان هم ابتدا شنبه را برای استراحت کردن مقرر کردند اما زمانی که کنستانتین کبیر امپراتور روم به دین مسیحیت گروید، روز یکشنبه را تعطیل تعیین کرد که برخی می گویند به این دلیل بود تا پیروان ادیان شرقی را که خورشید را عبادت می کنند به آیین مسیحیت جذب کند (با توجه به کلمه sunday که به معنی روز خورشید است).»

خیرخواهان اضافه کرد: «چند سده بعد با ظهور دین اسلام، در قرآن روز جمعه به عنوان روزی مقدس معرفی شد تا وجه تمایز با سایر ادیان مورد توجه قرار گیرد و مومنان هنگام ظهر به نماز جمعه بروند؛ گرچه الزامی خاص برای استراحت کردن و کار و تجارت نکردن در این رابطه وجود نداشت.»

وی اختراع انواع ماشین ها و دستگاه ها، توجه کارگران به احقاق حقوق خویش و افزایش درآمد کارگران، گسترش شهرنشینی و نیاز انسان ها به تفریح و سفر به خارج از شهرها در پایان هفته را از دیگر دلایل تعریف کردن و مطرح شدن بحث ساماندهی تعطیلات عنوان کرد و گفت: «در ابتدای چنین رویکردی، تعطیلی یک روز در هفته و سپس با تصویب قوانین کار امروزی، تعطیلی دو روز در پایان هفته نصیب کارگران شد.»

استارت تعطیلات سه روزه در هفته

این اقتصاددان در ادامه به بحث های جدیدی که درباره موضوع تعطیلات در کشورهای پیشرفته مطرح است، اشاره و بیان کرد: «به تازگی در کشورهای اسکاندیناوی که دولت های معروف به رفاه هستند، بحث سه روز تعطیلی هم مطرح شده است.»

خیرخواهان توضیح داد: «در اقتصادهای امروزی که خدمات و تولیدات ناملموس سهم اصلی را در تولید بر عهده دارند، نیروهای فکری و دانشی که به زمان و مکان خاصی پایبند نیستند، بیشترین ارزش افزوده را خلق می کنند.»

این پژوهشگر با تاکید بر جهانی شدن اقتصادها و حضور بنگاه ها در بازارهای جهانی گفت: «چنین تحولاتی همه دنیا را به هم پیوند داده و بازارهای جهانی و بورس سهام و معاملات بانکی هم نقش عمده ای در وابستگی و ارتباط تنگاتنگ تمام جهان داشته است. از این رو بدیهی است که نظام تعطیلات و استانداردهای کاری در تمام کشورها به سوی یکسان شدن و هماهنگی هر چه بیشتر پیش رفته باشد.»

وی در همین راستا خاطرنشان کرد: «به همین خاطر، رسمیت بخشیدن شنبه و یکشنبه به عنوان تعطیلات رسمی در تمام کشورهای غیرمسلمان و کشورهایی که زمانی مستعمره کشورهای غربی بودند، اهمیت یافت. اما در کشورهای مسلمان خاورمیانه از جمله ایران که جمعه روز تعطیل بود، به دنبال آن و به طور خودکار روز پنج شنبه را به روز دوم تعطیلات خود افزودند که این تصمیم منجر شد این کشورها عملا تنها سه روز دوشنبه تا چهارشنبه را با بقیه جهان و شرکای تجاری بین المللی خود در ارتباط باشند.»

او اما به درک زیان هایی که چنین تصمیمی بر اقتصاد می توانست داشته باشد از سوی دولتمردان کشورهای عربی اشاره کرد و گفت: «کشورهای عربی در خاورمیانه و شمال آفریقا که یکایک به زیان اقتصادی در حال افزایش ناشی از چنین وضعیتی پی بردند، با حفظ تعطیلی روز جمعه، تعطیلی پنج شنبه را به شنبه انتقال دادند تا بتوانند چهار روز در هفته را با جهان مرتبط باشند.»

خیرخواهان عمان و عربستان را به عنوان آخرین کشورهای عربی ای که به این تغییر رضایت دادند برشمرد و اضافه کرد: «در سال 2013 این کشورها با اعلام تعطیلی شنبه ها به جای پنج شنبه مشکل ارتباط اقتصادی و تجاری با کشورها و طرف های تجاری خود را مرتفع کردند؛ گرچه آن ها تا مدت ها با مخالفت هایی رو به رو بودند که معتقد بودند چنین کاری پیروی از رسم یهودیان است که تعطیلات شان از شبانگاه جمعه تا شبانگاه شنبه ادامه داشت و حتی یک گام به سمت پذیرفتن تعطیلات مسیحیان است که پایان هفته شان شنبه و یکشنبه بود؛ اما به تدریج چنین مخالفت هایی کنار گذاشته شد.»

به نظر می رسد در دنیایی که به دلیل گسترش و تعدد راه های ارتباطی هر روز کوچک تر و از این جهت به یک دهکده تشبیه می شود، تمایزات فرهنگی، اجتماعی و تفاوت های میان سیستم های سیاسی و اقتصادی رفته رفته رنگ باخته و نحوه و اسلوب انجام امور به سوی یکسان شدن پیش می رود. از این جهت پیدا کردن روش های حل مسائل آسان تر از گذشته شده و الگوهایی که از طریق آن ها بتوان مشکلات به وجود آمده در جامعه را رفع کرد در دسترس همگان قرار گرفته است.

نظام تعطیلات در ایران از جمله مسائلی است که در سال های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته و بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی، گردشگری و کسب و کار بر ضرورت بازنگری در این نظام تاکید کرده اند. حالا نیز همان طور که این اقتصاددان تاکید کرده به دلیل افزایش ارتباط ایران با جهان، ساماندهی وضعیت تعطیلات کشور بیش از پیش الزامی به نظر می رسد.

1