شهرهای ایران هر کدام جذابیت های ملموس و ناملموسی دارند که با بهره مندی از برندی منحصر به فرد از قابلیت معرفی و رشد در سطح جهانی برخوردار می شوند اما بی توجهی مسئولین صنعت گردشگری کشور به این امر، فرصت بالقوه جذب گردشگر را از کشور می رباید.
شهرها همواره در طول تاریخ آبستن حوادث و جاذبه های تاریخی و فرهنگی بسیار بوده اند و امروزه نیز به سبب همین ویژگی خود در کانون توجه گردشگران قرار گرفته اند. شهرها به سبب تجمیع انسان ها و میراث آنها، اغلب از پیشگامان ایجاد هویت مبتنی بر گردشگری هستند.
از آغاز شهرنشینی، مهم ترین مقاصد گردشگری، شهرها بوده اند به طوری که حتی در تورهای بزرگ تاریخی اروپا نیز بازدید از شهرها، هدف اصلی ثروتمندان بود. جذابیت شهرها به عنوان مقصدهای گردشگری در دوران معاصر نیز ادامه پیدا کرده است. شهرها به دلیل مقیاس ذاتی، ویژگی های مکانی، تنوع و کیفیت فعالیت ها و ایجاد فرصت برای تجارب گوناگون، بیش از پیش در نقشه های گردشگری به چشم می آیند.
در این میان شهرها بستر مناسبی برای نوع خاصی از گردشگری به نام گردشگری شهری هستند. گردشگری شهری آن بخش از گذارن اوقات فراغتی است که در حوزه سکونتگاه ها، فضاهای باز و حومه ی شهرها تحقق پیدا می کند.
رابطه متقابلی بین گردشگری و مناطق شهری وجود دارد، گردشگری نیاز به محصولات متنوع و انعطاف پذیری دارد که یک شهر می تواند ارائه دهد و در مقابل شهرها نیز برای دست یابی به اهداف اجتماعی و اقتصادی خود متکی به گردشگری هستند.
گردشگران به عناصر اولیه، ثانویه و افزوده ی شهرها، جذب آنها می شوند. عناصر اولیه همان امکانات فرهنگی-تاریخی، امکانات سرگرمی، ویژگی های فیزیکی، تاریخی و اجتماعی شهرها هستند که نقش اولیه را در جذب گردشگر به شهرها ایفا می کنند. عناصر ثانویه نیز شامل امکانات خرید و بازارها است که در کنار عنصر افزوده ای چون قابلیت دسترسی، حمل و نقل شهری و نقشه ها و علائم گردشگری، در موفقیت گردشگری شهری نقش مهمی ایفا می کنند.
گردشگری مزیتی مهم برای مناطق شهری محسوب می شود و اهمیت آن را می توان در گزارش های جهانی سازمان جهانی جهانگردی در خصوص گردشگری شهری نیز یافت
گردشگری عنصر مهمی در تمامی سیاست های مرتبط با توسعه شهری است و مزایا قایل توجهی چون ایجاد اشتغال و گوناگونی فعالیت های اقتصادی، ایجاد فرصت های سرمایه گذاری داخلی و خارجی، افزایش درآمد و بهبود استانداردهای زندگی مردم، بهبود زیرساخت ها، تضمین منابع مالی برای حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی شهرها و غیره به دنبال خواهد داشت.
بنابراین شهرها با چالشی دو گانه روبرو هستند، اولا شهر ها باید قادر به پاسخ گویی به انتظارت و نیازهای گردشگران باشند و به طور مداوم به منظور حفظ سهم خود در بازار رقابتی گردشگری از استراتژی های مناسب استفاده نمایند. ثانیا شهرها باید این اطمینان را به وجود آورند که به شکلی پایدار گردشگری را توسعه داده و مدیریت کنند. شاید موضوعی که بیش از همه در حال حاضر اهمیت دارد، ایجاد و حفظ سهم گردشگری خصوصا گردشگری شهری شهرهای ایران در بازار رقابت جهانی است. بازاری که در آن شهرها هر روز در پی استفاده از استراتژی های نوآورانه برای ترویج و شناساندن خود به بازدیدکنندگان در سراسر دنیا هستند.
شهرها برای تبدیل شدن به مقاصد جذاب گردشگری، محلی برای کار، مکانی با فرهنگ غنی و فراتر از آن، مجبور هستند در جذب گردشگران، سرمایه گذاران و ساکنین جدید با یکدیگر رقابت کنند. رقابت جهانی در شهرها ناشی از جهانی شدن اقتصاد و فرهنگ بوده و خود محرکی برای توسعه تکنیک های برند سازی مکان ها و شهرها است.
تمامی شهرها در سراسر جهان نیاز دارند با توصیف ویژگی های منحصر به فرد، خود را از دیگر شهرها متمایز سازند و موجودیت و هویت خود را عرضه کنند. بهترین راه حل برندسازی است
برندسازی مقاصد گردشگری (شهرها)، مجموعه ای از ادراکات، انتظارات و تصاویر را قبل از بازدید در ذهن گردشگران به وجود می آورد و شامل ترکیب استراتژیک آمیخته عناصر برند است تا مقصد را از طریق ساخت تصویری مثبت و مناسب مورد شناسایی و تشخیص قرار دهد. اساسا برند گردشگری مقصد وعده ی تجاربی است که بازدید کننده خواستار آن است و مقصد می تواند ارائه دهد. بنابراین یک برند موفق با تمایز، ایجاد ارزش در نزد بازارهای خاص، ماندگاری در ذهن و انعطاف پذیری خلق می شود.
برند گردشگری برای شهرها مفهوم جدیدی نیست. بسیاری از شهرها در این حوزه پیشتاز و موفق بوده اند. ولی باید به این نکته توجه کرد که برند مقصد گردشگری با فرایند ایجاد شعار تبلیغاتی، سپس طراحی آرم، تصویر مقصد یا شهر را با ویژگی ها، مزایا، و ارزشهایی که باید ارائه دهد، به گردشگر بالقوه منتقل سازد. بهتر است تا به صورت مختصر دو نمونه برند گردشگری را در سطح کشوری و شهری بررسی کنیم.
برند گردشگری شهر سائوپائولو را در ادامه می بیند که یکی بزرگترین شهرهای برزیل و جز یکی از بهترین برندهای گردشگری شهری است. برند مورد نظر همراه با آرم و شعار تبلیغاتی و تصویری که در ذهن گردشگر ایجاد می کند، در ذهن او باقی می ماند. این آرم با تنوع و ترکیب رنگ های به کار برده شده حاکی از تنوع و گوناگونی مردم و فرهنگ این شهر هست. حروف نگاری و اشکال نیز با اهدافی خاص به کار گرفته شده اند. این برند دارای چهار ستون اصلی است: در جستجوی غیر منتظره ها، زندگی در زمان حال، احترام به تفاوتها و توجه به خرده فرهنگ ها. شعار "همه چیز را تجربه کن" به تنوع و کیفیت تجارب خاص و هیجان انگیز در سائوپائولو اشاره می کند.
برند گردشگری کشور مصر برندی تازه شکل گرفته و جوان است، که کشور مصر برای ارائه تصویری جدید از خود در بازاریابی سفر ارائه داده است. حروف نگاری به خوبی صورت نگرفته است. برای مثال سایز حرف اول کلمه مصر با حرف آخر تناسبی ندارند. ولی حالت دست نویس بودن فونت، طراوت خاصی به آرم مورد نظر داده است. فونت شعار "جایی که همه چیز از آن آغاز می شود" نیز به خوبی انتخاب نشده است. ایرادات بسیاری در طراحی این آرام وجود دارد ولی نکته حائز اهمیت این است که مصر شجاعانه با برند جدید خود تلاش دارد تا خود را کشوری با سواحل آبی و زبیا نشان دهد تا کشوری با اهرام و اثرات تاریخی و به همین دلیل نیز از رنگ آبی استفاده نموده است.
دنیای برندسازی، دنیایی پر از نشانه ها و تصاویر و ادراکاتی متفاوت است و به سادگی نمی توان برندی را به شهر یا کشوری تعلق داد. برندهای گردشگری مقاصد، چه شهر و چه کشور نقش به سزایی در معرفی دارایی ها و ویژگی های آن مکان دارند. ولی تا به حال با خود فکر کرده ایم که آیا کشور ایران و شهرهای آن از برند گردشگری برخوردارند یا نه. پاسخ منفی است. کم و بیش تلاش هایی در ایجاد کمیته برند گردشگری یا طراحی برند گردشگری صورت گرفته است ولی هنوز هم سرنوشت برند گردشگری کشور و شهرهای آن در هاله ای از ابهام است.
یکی از انواع برندسازی مقاصد گردشگری، برند سازی موضوعی است که قدرتمندتر از برندهای جغرافیایی عمل می کنند. زیرا این برندهای موضوعی داستانی را با خود به همراه دارند و رابطه ی مستقیمی با بازدیدکنندگان در سطح احساسی برقرار می کنند. ثبت شهر اصفهان به عنوان شهر صنایع دستی در جهان نمونه ای از این برندسازی موضوعی است.
شاید این بهترین راهکار باشد: برندسازی شهرهای ایران با محوریت موضوعی خاص، که نه تنها به قدرتمند تر شدن برند گردشگری شهر کمک می کند بلکه به مزیتی رقابتی در سطح جهانی تبدیل خواهد شد
شهرهای ایران هر کدام از جذابیت های ملموس و ناملموسی برخورداند که با داشتن برندی منحصر به فرد قابلیت معرفی و رشد در سطح جهانی را دارند. هر چند جاذبه های تاریخی و طبیعی هر یک از شهر های ایران منحصر به فرد هستند، اما فعالان و مسئولین در صنعت گردشگری به این مسئله توجه نکرده اند. امروز شاهد این حقیقت هستیم که ایران در طراحی برند های گردشگری در مقایسه با سایر کشورها حتی از کشورهای همسایه و کشورهای خلیج فارس عقب تر است و امروز به این مهم واقف آمده ایم که تنها دل خوش کردن به داشته ها و دارایی های فرهنگی و طبیعی کشور، ما را در مسیر رقابت جهانی گردشگری جلو نمی اندازد.
