زعفران یکی از محصولات کشاورزی مهم و استراتژیک در ایران است که از نظر صادرات غیرنفتی برای کشور اهمیت ویژه ای دارد. ایران قادر به تامین ۹۰ درصد زعفران مصرفی کل دنیاست به گونه ای که در حال حاضر زعفران ایرانی به ۵ قاره دنیا صادر می شود.
برای حفظ بازار صادراتی باید علاوه بر افزایش کیفیت به نحو شایسته ای نیز محصول خود را در دنیا معرفی کنیم زیرا در این قضیه خوب عمل نکرده ایم به گونه ای که بسیاری از کشورهای دنیا به طور مستقیم با زعفران ایرانی آشنایی ندارند.
استان فارس بعد از خراسان قدمت طولانی در تولید زعفران کشور دارد و همچنین استان های کرمان، یزد، اصفهان و مرکزی از دیگر تولیدکنندگان زعفران در کشور هستند. اما به تازگی استان های آذربایجان شرقی و غربی و برخی استان های شمالی کشور اعم از گلستان نسبت به کشت زعفران اقدام کرده اند.
نیاز به ارزآوری و ضرورت توسعه صادرات یکی از مهم ترین اقداماتی است که باید در راستای توسعه صادرات غیرنفتی کشور انجام شود و زعفران یکی از محصولاتی است که می تواند زمینه رسیدن به این اهداف را محقق کند. اما به طور قطع کشت، تولید و صادرات زعفران نیازمند حمایت های جدی از سوی مسئولان است.
افزایش تولید در امسال
نایب رییس شورای ملی زعفران ایران در گفت و گو با صمت با بیان اینکه سال گذشته ۱۵۰ تن زعفران تولید شد، می گوید: پیش بینی می شود امسال تولید زعفران نسبت به سال قبل افزایش یابد؛ به همین دلیل قیمت ها بیشتر از این هم کاهش می یابد.
محسن احتشام با اشاره به نزدیک شدن به فصل برداشت زعفران، تصریح می کند: در شرایط فعلی؛ قیمت ها در بازار ثبات ندارد و از چند روز گذشته تا کنون؛ قیمت زعفران با ۵۰۰ هزار تومان کاهش به هر کیلوگرم ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده است. پیش بینی وضعیت موجود و نوسان قیمت ها کار دشواری است، زیرا بازارهای جهانی هم متاثر از فصل برداشت با کاهش قیمت مواجه هستند.
احتشام خاطرنشان می کند: رسیدگی کشاورزان به پیاز زعفران و شرایط مناسب آب و هوایی از عواملی هستند که امسال برداشت زعفران را افزایش می دهند. وی درباره برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای تولید محصول ارگانیک می گوید: ۹۹ درصد محصول زعفران ارگانیک است، زیرا بیشتر مزارع خانوادگی و کوچک هستند و در کنار آنها هم مزارع از کود شیمیایی استفاده نمی کنند. ماده سمی در کشت زعفران به کار نمی رود، بنابراین حجم زیادی از این محصول ارگانیک است.
احتشام با بیان اینکه ۹۵ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می شود، بیان می کند: مدیریت نادرست صادرات این محصول باعث شده است که کشورهایی مانند اسپانیا این محصول را خریداری کنند و به نام خود بفروشند. هم اکنون پیاز زعفران ایران در افغانستان کشت می شود که می توان با مدیریت مناسب شرایطی را ایجاد کرد تا آنها هم برای ایران محصول تولید کنند و این غفلت تبدیل به فرصت شود. وی با اشاره به کاهش صادرات وزنی زعفران، اظهار می کند: افزایش قیمت ها و کاهش مصرف در بازارهای جهانی از عواملی بودند که صادرات زعفران را در سال گذشته کاهش دادند.
زعفران در سرفصل توسعه صنعتی
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در گفت وگو با صمت با بیان اینکه زعفران مهم ترین کالای صادراتی استان است، می گوید: طی ۶ ماهه نخست امسال؛ ۵۳ تن زعفران به ارزش ۷۶میلیون دلار از استان صادر شده است.
راضیه علیرضایی تصریح می کند: زعفران، ۱۰ درصد سهم ارزشی و ۵ درصد سهم وزنی کل صادرات ۶ ماهه استان را به خود اختصاص داده است. وی می افزاید: سهم بالای زعفران در صادرات استان موجب شده که این محصول به محصولی استراتژیک در خراسان رضوی تبدیل شود. امروز میانگین ارزش صادرات در استان ما دو برابر میانگین ارزش صادرات کشوری است و این به دلیل صادرات زعفران و سهم عمده این محصول است. علیرضایی خاطرنشان می کند: سال گذشته حدود ۱۹۰ تن زعفران در سطح استان خراسان رضوی تولید شد که این رقم بسیار چشمگیری است و با توجه به کم آب بودن، این محصول در سرفصل های توسعه صنعتی استان قرار گرفته است.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با اشاره به اهمیت موضوع حمایت از نشان (برند) های ملی به ویژه محصول زعفران، می گوید: یکی از مشکلات ما این است که برخی کشورها محصولات ما را با نشان تقلبی خود عرضه می کنند. علیرضایی با بیان اینکه از برندهای زعفران ایرانی به راحتی در کشورهای افغانستان و آسیای میانه سوء استفاده می شود، تصریح می کند: حمایت از مالکیت فکری برندها در بازارهای صادراتی، اقدام بسیار مثبتی است که توسط دولت در حال انجام است.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی ابراز می کند: ثبت برند جهانی زعفران نیز پس از ثبت جهانی فرش دستباف از جمله این حمایت ها است. در فرآیند ثبت جهانی این محصول استراتژیک کشور، همکاری سازمان ها و تمام تشکل های مرتبط با زعفران به ویژه شورای ملی زعفران و سازمان جهاد کشاورزی و تعاونی ها، ضروری است.
علیرضایی اظهار می کند: پسته و گیاهان دارویی پس از محصول زعفران، از مهم ترین محصولات استان است که باید ثبت مالکیت معنوی شوند. از میان محصولات کشاورزی، زعفران از جمله ارزشمندترین محصولاتی است که با توجه به ویژگی های خاص خود، امکان گسترش تولید و صادرات آن وجود دارد؛ از کل محصولات غیرنفتی بخش کشاورزی، صادرات زعفران به علت ارزآوری آن از یک سو و ایجاد درآمد و اشتغالزایی برای روستاییان کشور از سوی دیگر نیاز به توجه دو چندان دارد.
متاسفانه در شرایط کنونی؛ مشکلات متعددی در بخش تجارت زعفران گریبان فعالان اقتصادی این حوزه در داخل را گرفته که مشکلات بانکی و مالیاتی از نمونه های آن هستند. حال اینکه رقبای این افراد در فضاهایی وارد کار شده اند که هیچ گونه مشکلی به جهت کسب وکار در این عرصه ندارند بنابراین اگر قرار است برای برخی از محصولات صادراتی اقداماتی اساسی انجام شود، زعفران باید در اولویت قرار بگیرد.
نخستین ارجحیت این محصول به دلیل نیاز کم آن به آب است بنابراین تولید این محصول می تواند توجیه اقتصادی مناسبی داشته باشد زیرا اقلیم کشور ما خشک بوده و زعفران با قناعتی که در مصرف آب داشته و ارزش افزوده بالایی که تولید می کند، می تواند ارزش افزوده واقعی آب را به کشور بازگرداند.
اگر برنامه جامع بازاریابی برای این محصول داشته باشیم می توان شکوفایی صادرات گذشته را دوباره به دست آورد. امروز متوسط ارزش افزوده ای که در خراسان رضوی به ازای هر مترمکعب آب تولید می شود ۱۹ سنت بوده که این میزان در کشور ۲۳ سنت و در کشورهای دیگر یک دلار است. این مسئله نشان می دهد که با وجود قرارگیری زعفران در سبد صادراتی استان خراسان رضوی متاسفانه برای تولید و افزایش صادرات آن تاکنون چاره اندیشی نشده است.
